در جریان توسعه، تاسیساتی مانند سدها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم آثار مثبت و منفی داشته باشند. بهینه‌سازی منابع آب برای توسعه کشاورزی، صنعت و مصارف شهری، ضروری تلقی می‌شود.

یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی بهینه منابع آب، تامین آب کشاورزی و منابع آب آشامیدنی است که در آن جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب حاصل از بارندگی و آب‌های سطحی از با ارزش‌ترین برنامه اجرایی است.

برای رسیدن به این هدف، مهار آب در رودخانه‌های مرزی و انتقال آن به مناطق مرکزی نیز بخشی از راهبرد وزارت نیرو برای برنامه‌ریزی منابع آب است.‌

در ایران، با توجه به اینکه ۸۵ درصد از مساحت کشور خشک و نیمه خشک است، این راهبرد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. حفظ و ذخیره منابع آب و استفاده بهینه از آن‌ها می‌تواند آثار مثبتی بر اقتصاد، جامعه و فرهنگ داشته باشد.

سدسازی و نقش آن در مدیریت منابع آب

باتوجه به نقش حیاتی آب، در همه ادوار زندگی بشر و گسترش روز افزون جمعیت، بحران کم آبی قابل پیش‌بینی بوده و همواره کارشناسان را بر آن داشته تا با ارایه طرح‌ها و شیوه‌های مهار آب، تلفات آن را کاهش داده و به سهولت در دسترس عموم قرار دهند.

اهمیت آب تا بدان جا رسیده است که از آن برای تعیین خط فقر در جهان بهره گرفته می‌شود و سیاست‌مداران آب را با امنیت ملی کشورها پیوند زده‌اند. به درستی می‌توان چنین گفت که آینده از آن کشورهایی است که از شرایط غنی‌تر منابع آب برخوردار باشند. با عنایت به جهانی بودن بحران آب لزوم برنامه‌ریزی در حفظ و بقای آب کشور و استفاده بهینه از این منابع از مهم‌ترین برنامه‌های توسعه هر کشور است.

صنعت سدسازی در ایران، یکی از صنایع مهم کشور محسوب می‌شود. ایرانیان به دلیل کمبود آب و کاهش نزولات جوی، از دیرباز به این صنعت توجه خاصی داشتند؛ به طوری که ساخت سد، بند یا آبگیر بر اساس نیاز ساکنان هر منطقه و با توجه به شرایط جغرافیایی آن منطقه انجام می‌شد.

این موضوع در ایران که از آن به عنوان یک کشور نیمه خشک و با منابع محدود آبی از آن یاد می شود، اهمیت دوچندانی یافته و از همین رو لزوم حفظ منابع آبی موجود و مقابله با مشکلات ناشی از کاهش بارندگی‌ها به محور فعالیت های عمرانی دستگاه‌های اجرایی مسوول مبدل شده است.

ماجرای سدسازی در ایران از سال‌های پایانی دهه ۲۰ آغاز شد و تاکنون ۱۷۲ سد ملی در سطح ایران به بهره‌برداری رسیده و قرار شده بود که تا سال ۱۴۰۰ این تعداد به ۲۱۴ سد افزایش یابد.

درحال حاضر با وجود ۱۹ میلیارد و ۹۱۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده در سدهای کشور، ۴۰ درصد ظرفیت مخازن سدها پُر و ۶۰ درصد این ظرفیت خالی است.

این وضعیت در شرایطی است که در ساتان زنجان باتوجه به اظهار نظر مسئولان تاکتون برنام‌ریزی مناسب برای برداشت بهینه از آب سطحی استان انجام نشده و بخش اعظم این سرمایه از منطقه خارج می‌شود در یان راستا به گفته مسئولان آب منطقه‌ای استان زنجان با مطالعات زیاد مقرر شده اسمت چندین سد در نقاط مختلف استان طی سال‌های آینده احداث شود.  در حال حاضر در شهرستان خدابنده روند احداث دو سد زرین‌رود و سد اشراق در حال مطالعه است و همچنین سد کلوج و جمال‌آباد در شهرستان طارم و همین طور احداث دو سد هم در شهرستان ابهر در حال بررسی است.

وضعیت سدهای استان چگونه است؟

میزان آب ورودی به سد تهم زنجان تا اردیبهشت امسال ۱۳ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به چهار میلیون مترمکعب در مدت مشابه سال گذشته بیش از ۲۵۶ درصد افزایش یافته است.

همچنین حجم مخزن سد گلابر ۱۱۶ میلیون مترمکعب بوده که در این تاریخ ذکر شده ۴۵ درصد آن پر شده است.

به گفته کارشناسان سد کینه‌ورس نیز امسال (فروردین - اردیبهشت) چهار میلیون مترمکعب آورده داشت که این میزان سال گذشته هفت میلیون مترمکعب بود.

مطالعات سد بلوبین از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹ انجام و عملیات اجرایی آن از سال ۹۰ شروع شد و در آستان بهره‌برداری قرار دارد.

این سد از نوع سنگریزه‌ای با هسته رسی و ارتفاع آن از بستر رودخانه ۴۷ متر و از پی ۷۳.۵ متر، طول تاج ۲۹۵ متر و حجم عملیاتی خاکی آن چهار میلیون مترمکعب بوده که ۲ میلیون مترمکعب خاکبرداری و ۲ میلیون مترمکعب مربوط به خاکریزی است.

با اجرای پروژه سد بلوبین که دارای حجم مخزن ۳۰ میلیون متر مکعب و ۱۷.۵ میلیون مترمعکب حجم آب تنظیمی است، ‌ جریان‌های سطحی آب در محدوده این سد کنترل، جمع‌آوری و ذخیره خواهد شد.

به گفته مسئولان آب منطقه ای استان زنجان سد مشمپا هم اکنون ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و با بهره‌برداری از این سد آب مطمئن و پایدار خواهیم داشت.

حجم مخزن این سد ۳۵۰ میلیون مترمکعب است، در طرح اولیه حجم مخزن سد ۵۰۰ میلیون مترمکعب پیش‌بینی شده بود که پس از بازنگری کاهش یافت که این کاهش در کیفیت آب هیچ تاثیر منفی نخواهد داشت.

احداث و مطالعه برای ساخت سد در استان در شرایطی است که امسال شاهد کاهش چشمگیر بارندگی در منطقه هستیم و این امر تامین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف را در سال آینده سخت خواهد کرد. البته به این نکته نیز باید توجه داشت که بروز خشکسالی و بحران کمبود آب، تنها به ضعف در زمینه زیرساخت‌های لازم برای مهار روان آبها مربوط نمی‌شود، بلکه بهره‌برداری بی‌رویه از منابع و سفره‌های آبی طی دهه اخیر نقش مهمی در بروز این مشکل داشته است.

انتهای پیام