مجرمانه بودن حریق در مزارع موضوع تازه‌ای نیست و سالهاست که چنین اخطارهایی هرساله با شروع فصل کشاورزی از سوی مسولان و مدیران دستگاه‌های اجرایی مرتبط صادر شده و در این ارتباط نیز اقداماتی انجام می‌گیرد.
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران – ساری، در جمع خبرنگاران با بیان اینکه آتش زدن بقایای گیاهی و کاه و کلش‌ها مطابق قانون مجازات اسلامی جرم محسوب شده و با مرتکبین مطابق قانون برخورد می‌شود، اظهار کرد: برابر ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار گرفته و به حبس (۶ ماه تا ۲ سال) یا جزای نقدی بین ۶ تا ۲۴ میلیون تومان محکوم می‌شوند.
موسی مُقیمی‌مهر، افزود: همچنین بر اساس ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است و اگر در نتیجه بی‌مبالاتی حریق در جنگل ایجاد شود مرتکب به حبس تأدیبی از ۲ ماه تا یکسال محکوم خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: برابر ماده ۳۰ آیین‌نامه اجرایی قانون پسماند و ماده ۲۰ قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی، آتش زدن کاه و کلش بعد از برداشت اکیداً ممنوع بوده و جرم تلقی می‌شود و با متخلفین طبق قانون برخورد صورت خواهد گرفت.
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران – ساری همچنین در توصیه‌ای خطاب به کشاورزان گفت: با توجه به افزایش دما و خشک بودن عرصه‌های جنگلی، کشاورزان از آتش زدن کاه و کلش خودداری کنند چراکه احتمال سرایت آتش به عرصه‌های جنگلی که در مجاورت زمین‌های کشاورزی قرار دارند، بسیار بالاست.
پیشتر و در سال گذشته و در بحبوحه برداشت نخست برنج در مزارع استان، مدیر ترویج کشاورزی جهاد کشاورزی مازندران نیز موضوع ممنوعیت آتش زدن بقایای گیاهی را مطرح کرده و گفته بود که آتش زدن کاه و کلش در مزارع جرم است.
همچنین علی طاهری‌امیری در باب زیان‌های این اقدام گفته بود: از بین رفتن مواد تغذیه‌ای که طی دوره رشد در گیاه به جا مانده، نابودی مواد آلی و میکرو ارگانیسم‌ها و موجودات زنده مفید در خاک، کاهش باروری و حاصلخیزی خاک، کاهش تحمل گیاه در برابر آفات و بیماری‌ها به دلیل کاهش مواد آلی خاک، از بین رفتن بافت خاک و کاهش نفوذ آب و افزایش فرسایش خاک و افزایش احتمال سرایت آتش و بروز آلودگی هوا و محیط زیست از جمله مضرات آتش زدن بقایای گیاهی است. (متن کامل گفت‌وگو)
اما همه این اخطارها و تنذیرها از سوی مسئولان تاکنون نتوانسته کشاورزان را متقاعد کند و آنان را از این اقدام برحذر دارد. هرچند این اطلاع‌رسانی‌ها تاحدودی توانسته آمار سوزاندن بقایای محصول در مازندران را کاهشی کند. اما براستی چرا کشاورزان دست به چنین کاری می‌زنند؟
به باور کشاورزان، دلیل اصلی آتش زدن کاه و کلش برنج، گندم، جو و باقی محصولات زراعی، کنترل آفات و علف‌های هرز، پاک شدن سریع زمین از بقایای گیاه قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی است. رسم و عادتی دیرینه در مزارع کشاورزی شمال کشور؛ سرمایه‌ای که به سادگی به حریق سپرده می‌شود تا دود آن هم به چشم محیط زیست برود و هم به چشم خاک.
به سوال مهم ابتدای گزارش برمی‌گردیم؛ براستی آیا باقیمانده گیاهان، مورد مصرف دیگری ندارند؟ یکی از پاسخ‌ها را اما ۲ سال قبل یک دانشجوی مقطع کارشناسی رشته زیست‌شناسی و علوم گیاهی در دانشگاه مازندران ارائه کرد.
مریم قلی‌زاده، دانشجوی مقطع کارشناسی رشته زیست‌شناسی و علوم گیاهی و آرمان محمودی اطاقوری، عضو هیئت علمی و دانشیار گروه علوم گیاهی دانشگاه مازندران در ابتکاری ارزنده توانستند از باقیمانده کاه و کلش شالیزارهای استان، خاکی حاصلخیز و ارگانیک و بسیار غنی تولید کنند تا ضمن جلوگیری از هدررفت این سرمایه گران‌بها، ارزش افزوده قابل توجهی نیز عاید کشاورز کنند. (خاک را به «کُلش» کیمیا کنند)
قابل ذکر است؛ خاک ارگانیک تولید شده، بر اساس آنالیز خاک‌شناسی صورت گرفته توسط آزمایشگاه خاک شناسی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، قابلیت استفاده در پرورش، تولید و تکثیر انواع گیاهان زراعی، محصولات باغی، مزارع سبزی و صیفی، گل‌ها، گیاهان زینتی و آپارتمانی و باغ های میوه را با یک چهارم قیمت نمونه‌های خاک وارداتی از خارج کشور، دارد.
اما کاربرد دیگر بقایای گیاهی حاصل از محصولات زراعی در مباحث تامین علوفه دامی مطرح بوده و در حقیقت کمبودها در تامین علوفه و خوراک مورد نیاز دام‌ها یکی دیگر از مضرات سوزاندن بقایای گیاهی است که با اعمال مدیریت درست فرآوری بقایای گیاهی می‌توان درصد بالایی از کمبود علوفه و سوء تغذیه دام‌ها را برطرف کرد.
موارد مصرف کاه و کلش به همینجا ختم نمی‌شود؛ کشورهای پیشرفته از این باقیمانده با ارزش در کارخانه‌های تولید کاغذ از کاه و همچنین تولید سوخت از بقایای کشاورزی گام‌های بلند و موثری برداشته و این راهکارهای تاثیرگذار را جایگزین سوزاندن کاه و کلش کرده‌اند.
به نظر می‌رسد نقش و وظیفه سازمان جهاد کشاورزی از آموزش و امور ترویجی گرفته تا اقدامات واحدهای مرتبط در این حوزه برای استفاده بهینه از باقیمانده بقایای محصولات زراعی در این بین بیش از همه باشد. هرچند نباید از نقش رسانه‌ها در این مورد غافل بود. البته تجربه ثابت کرده هرجا و در هر حوزه که جامعه دانشگاهی و نخبگانی کشور وارد عمل شده‌اند قطعا راهکارهای متعدد و متنوعی برای خروج از چالش‌ها و مشکلات مطرح شده و تهدیدها به فرصت تبدیل شده و منفعتی به دنبال داشته است.
انتهای پیام
نظرات