هنر تعزیه که در بین مردم خراسان به شبیه‌خوانی هم مشهور است؛ گونه‌ای از نمایش مذهبی منظوم است که در آن عده‌ای اهل ذوق و کار آشنا و هنرمند برای نشان دادن ارادت و اخلاص خود به اهل‌بیت، با نقل داستان‌های مربوط به واقعه کربلا و مصائب رفته بر ائمه اطهار به اجرای تعزیه می‌پردازند و وقایع و مصائب خاندان اهل‌بیت را پیش چشم تماشاچی‌ها بازآفرینی می‌کنند.
یک پیشکسوت تعزیه‌خوان در گفت وگو با ایسنا گفت: تعزیه‌خوان‌ها در کنار روحانیون و مداحان، به خوبی وقایع محرم و عاشورا و مصائب ائمه اطهار را در قالب نمایش به مردم نشان می‌دهند.
محمد هاشم رجب‌زاده که قریب ۵۰ سال از فعالیتش در عرصه اجرای هنر تعزیه می‌گذرد با بیان اینکه به جز دوران جنگ تحمیلی که مدتی در کنار هم‌رزمان خود در منطقه غرب کشور حضور داشته و نتوانسته تعزیه‌خوانی کند، در ایام محرم همه ساله تعزیه‌خوانی کرده است، افزود: محرم یک سال پس از جنگ، با دوستان هم‌گروه تعزیه‌خوانی خود با حضور در مناطق جنگی و در شهرهای جنوب کشور مانند اندیمشک و اهواز تعزیه اجرا کرده‌ام.
او که تعزیه‌خوانی در خانواده‌شان موروثی است به‌گونه‌ای که عمو، برادر بزرگتر و دیگر افراد خانواده‌اش نیز در زمینه هنر تعزیه‌خوانی توانایی‌هایی دارند، از پیشکسوت‌های هنر تعزیه‌خوانی در منطقه ترشیز است که تاکنون در بیش از ۳۰ جشنواره و سوگواره و نمایش‌های مذهبی بین‌المللی شرکت کرده و توانسته است به صورت انفرادی و گروهی مقام‌های اول تا سوم را کسب کند، ادامه داد: از ۵سالگی در حوزه تعزیه‌خوانی فعالیت دارم و چهار فرزندم در عرصه هنر تعزیه نقش‌آفرینی می‌کنند.
هرچند تاریخچه پیدایش هنر تعزیه به صورت دقیق مشخص نیست، اما برخی پیدایش تعزیه در ایران را به دوران پس از اسلام و بعد از ماجرای کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش می‌دانند البته اصل هنر تعزیه و اجرای این هنر نمایشی در عصر صفویه به صورت رسمی شکل گرفت و در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار تعزیه‌خوانی به صورت حرفه‌ای به اوج خود رسید و گویا خود شاه هم یک دسته شبیه‌خوانی داشته که در آن افراد ماهر و متبحر در ایام عزاداری محرم به اجرای هنر تعزیه می‌پرداخته‌اند و ناصرالدین‌شاه از این مراسم بازدید می‌کرده است.
وی با اشاره به اینکه در منطقه کاشمر گروه‌های تعزیه‌خوانی فعالیت دارند، به بیان وضعیت هنر تعزیه‌خوانی در شهر کاشمر پرداخت و افزود: به رغم اینکه کاشمر زمانی به عنوان مهد تعزیه‌خوانی در کشور مطرح بوده ولی اکنون جایگاهش افول کرده، به‌گونه‌ای که از شهرهای دیگر استان عقب مانده است.
جوانانی که پرچم تعزیه را به دست دارند
وی ابراز کرد: با وجود پتانسیل‌های بسیار در کاشمر، نهادها و سازمان‌های مربوطه فعالیت‌هایشان در رابطه با تعزیه کم‌رنگ‌تر شده و افرادی که در امر تعزیه‌خوانی مسئولیت دارند نتوانسته‌اند تعزیه شهرستان را به‌خوبی پشتیبانی کنند تا این هنر ارتقاء یابد.
این پیشکسوت هنر تعزیه در خصوص وضعیت تعزیه در روستاهای منطقه ترشیز اعلام کرد: در هرکدام از روستاهای منطقه یک گروه تعزیه‌خوان فعالیت می‌کنند و خوشبختانه تعزیه به عنوان یک هنر نمایش سنتی و مذهبی در روستاها حفظ شده و در ایام محرم هر روز بعد از ظهر در روستاها تعزیه برگزار می‌شود. ولی در شهر با توجه به افزایش امکانات و نمایش فیلم‌ها، سینما و تاتر و به خصوص لزوم انجام کارهای متنوع در تعزیه مثل استفاده از اسب و وسایل آب و رنگدار، از تعزیه سنتی مثل گذشته استقبال زیادی صورت نمی‌گیرد.
وی گفت: فعالیت گروه‌های تعزیه از ابتدای انقلاب در منطقه ترشیز تاکنون به صورت سنتی انجام میشده، عزاداری مناطق ما هم روضه‌خوانی است و اهل عزا و تعزیه به آن گوش داده و عزاداری می‌کنند از این‌رو تعزیه سنتی بر همین اساس بیشتر مورد توجه قرار گرفته و به دل می‌نشیند.
رجب زاده گفت: اگرچه اکنون جوانانی پرچم تعزیه را به دست دارند ولی تعدادشان رو به کاهش است، اما قبلاً تعزیه‌خوان‌ها، دنبال کارگردان و سرپرست تعزیه‌خوان‌ها بودند تا یک نسخه بگیرند و بخوانند ولی اکنون کارگردان‌ها و سرپرست‌ها دنبال جوانانی مستعد می‌روند تا آن‌ها را به اجرای این هنر علاقه‌مند کنند.
وی خاطرنشان کرد: بسیاری از تعزیه‌خوان‌ها از کودکی تا پیری، در هر شرایطی تعزیه اجرا کرده‌اند ولی انتظار توجه بیشتر دارند زیرا متأسفانه رقابتی در بین گروه‌های تعزیه‌خوانی منطقه نیست، هرچند در شهرهای دیگر همچون اصفهان، تهران و قزوین، قم و سبزوار به دلیل اینکه کانون‌های تعزیه فعال‌تر و افراد متخصص در این کانون‌ها فعالیت می‌کنند، توانسته‌اند گروه‌های تعزیه را سروسامان دهند و رقابت سازندهای بین آن‌ها وجود داشته باشد.
کاشمر مهد تعزیه
وی با تأکید بر اینکه در اجرای هنر تعزیه به اشعار باید توجه بسیاری داشت و از سندهای صحیح و روایت‌های معتبر استفاده کرد تا تحریفی در تعزیه صورت نگیرد از این‌رو تعزیه‌خوان‌ها باید خود را به‌روز کنند و با مطالعه بیشتر و افزایش سطح آگاهی به‌گونه‌ای به اجرای تعزیه بپردازند که برای همه قابل فهم باشد، تصریح کرد: بعضی تعزیه‌خوانان به این هنر به عنوان یک شغل آبرومند نگاه می‌کنند اما در شرایط فعلی نمی‌توان با این هنر به تنهایی چرخ زندگی را به حرکت درآورد.
این پیشکسوت هنر تعزیه گفت: شهرستان کاشمر مهد تعزیه است و تعزیه‌خوانان بسیاری در منطقه ترشیز حضور دارند که اگر آنان ساماندهی شوند، نیازی به دعوت از تعزیه‌خوان‌های شهرهای دیگر نیست زیرا گروه‌های تعزیه‌خوان کاشمر توان این را دارند در هر مناسبت مذهبی، تولد، شهادت و وفات ائمه و برخی مناسبتهای مذهبی مانند واقعه غدیر خم، غزوه‌ها و سایر مراسم به اجرای تعزیه بپردازند.
وی از پیشکسوتان تعزیه‌خوانی منطقه ترشیز همچون آقایان حمزه جهان فکر، رحمت‌الله محمدی، حاج محمد و حاج محمدرضا افتاده، داوودی و حاج آقای بیگی به عنوان افرادی ماندگار و خوش نام در تعزیه‌خوانی ترشیز یادکرد و گفت: امروز بسیاری از هنرمندان تعزیه‌خوان دیار ترشیز پا به سن گذاشته و با مشکلات مالی مواجه‌اند و فاقد هرگونه چتر حمایتی‌اند که نیاز است مسئولین به آنان توجه بیشتری داشته باشند.
وی تنها کمبود گروه‌های تعزیه را نبود مکان مناسبی برای اجرا دانست و اظهار کرد: بحمدالله هیچ گروه تعزیه‌خوانی در منطقه مشکل کمبود امکانات مانند لباس و نیرو برای ایفای نقش ندارد و کمبود اصلی نبود محلی برای اجرای تعزیه‌خوانی است که مسئولین قول فراهم آوردن این مکان را سال‌ها قبل داده‌اند ولی هنوز این وعده عملیاتی نشده تا هنرمندان تعزیه‌خوان بتوانند نقش پررنگ‌تری ایفا کنند؛ حال آن‌که در شهرهای مطرح در عرصه هنر تعزیه سالن‌های مناسبی ساخته شده که تماشاچیان به راحتی می‌توانند از اجرای تعزیه بهره‌مند شوند.
انتهای پیام
نظرات