به گزارش ایسنا، در سال‌های اخیر، مسئله حضور و مشارکت زنان در نظام‌های آموزش عالی، توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در ایران، حدود ۳۵ درصد از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها را زنان تشکیل می‌دهند، اما این رقم در برخی رشته‌ها همچنان بسیار پایین است. در بسیاری از نقاط جهان نیز، استادان زن با چالش‌هایی مشابه روبه‌رو هستند. به‌عنوان نمونه، تحقیقات نشان داده‌اند که زنان در برخی از رشته‌های دانشگاهی مانند اقتصاد، درصد کمتری از هیئت علمی را به خود اختصاص داده‌اند. این شرایط باعث شده است که تلاش‌های گسترده‌ای برای کاهش تبعیض و سوگیری‌های جنسیتی در حوزه آموزش عالی انجام شود.
با وجود این پیشرفت‌ها، مسئله سوگیری جنسیتی در سایر جنبه‌های آموزش عالی همچنان پابرجاست. یکی از مهم‌ترین این جنبه‌ها، ارزشیابی دانشجویان از تدریس استادان است. دانشجویان با تکمیل پرسشنامه‌های مربوط به کیفیت تدریس استادان، نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی دانشگاه‌ها، از جمله ارتقای علمی استادان، ایفا می‌کنند. این در حالی است که شواهدی نشان می‌دهد ارزشیابی‌های دانشجویی ممکن است تحت تأثیر سوگیری‌های مرتبط با جنسیت قرار گیرد و این مسئله می‌تواند پیامدهای منفی بلندمدتی بر پیشرفت شغلی استادان زن یا مرد داشته باشد.
سیداحمد مدنی، استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه کاشان، با همکاری مرکز تحقیقات و ارزشیابی آموزش عالی، پژوهشی را در این زمینه انجام داده است. این مطالعه به بررسی سوگیری‌های احتمالی دانشجویان در ارزیابی کیفیت تدریس استادان پرداخته است و تلاش کرده تا نشان دهد که جنسیت استادان چگونه می‌تواند بر نمرات ارزشیابی آن‌ها تأثیرگذار باشد.
برای انجام این پژوهش، داده‌های مربوط به ارزشیابی تدریس ۴۴۳ استاد در دانشگاه کاشان طی شش نیمسال مورد بررسی قرار گرفت. این ارزشیابی‌ها شامل ۲۳۲۸۵ داده مرتبط با نظرات دانشجویان بود. روش نمونه‌گیری به گونه‌ای طراحی شده بود که نتایج قابل تعمیم به جامعه بزرگ‌تری از استادان باشد. همچنین، متغیرهایی نظیر معدل دانشجویان به‌عنوان شاخصی برای پیشرفت تحصیلی در این پژوهش کنترل شدند تا نتایج دقیق‌تری به دست آید.
نتایج نشان داد که دانشجویان پسر در ارزیابی استادان مرد، نمرات کمتری نسبت به دختران به استادان زن یا مرد داده‌اند. به عبارت دیگر، این گروه از دانشجویان نه‌تنها در ارزیابی استادان همجنس خود بلکه حتی در مقایسه با استادان زن نیز سوگیری بیشتری نشان داده‌اند. در مقابل، دانشجویان دختر، ارزیابی‌های خود را بر اساس معیارهای مشخص‌تری انجام داده و تفاوتی میان جنسیت استادان قائل نشده‌اند.
از دیگر نتایج جالب این پژوهش، بالاتر بودن میانگین نمرات ارزشیابی استادان زن در مقایسه با مردان بود. این یافته نشان می‌دهد که زنان ممکن است برای بهبود تدریس و رضایت دانشجویان تلاش بیشتری کرده باشند. با این حال، در برخی موارد، دانشجویان پسر همچنان تمایل به ارزیابی منفی‌تر استادان زن داشته‌اند.
اهمیت این یافته‌ها از آن جهت است که نشان می‌دهد سوگیری‌های جنسیتی در ارزشیابی دانشجویان، می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های کلیدی دانشگاهی نظیر تمدید قرارداد، ارتقا یا حتی انتخاب استادان نمونه تأثیر بگذارد.
پژوهشگران توصیه می‌کنند که دانشگاه‌ها برای کاهش تأثیر این سوگیری‌ها، معیارهای ارزشیابی را بازنگری کنند و از پرسشنامه‌هایی استفاده کنند که کمتر تحت تأثیر جنسیت قرار گیرند. همچنین، ارائه بازخورد به استادان درباره ارزشیابی‌ها به تفکیک جنسیت دانشجویان می‌تواند به شناسایی بهتر سوگیری‌ها کمک کند.
گفتنی است این یافته های جالب پژوهشی در فصلنامه «نامه آموزش عالی» وابسته به مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی و سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور، منتشر شده است. نتایج این تحقیق می‌توانند مبنای اصلاحات سازنده‌ای در نظام ارزشیابی آموزش عالی باشند و به بهبود عدالت در ارزیابی عملکرد استادان کمک کنند.
انتهای پیام
نظرات