گلخانه‌ها به‌عنوان یکی از روش‌های پیشرفته در کشاورزی، نقش بسزایی در افزایش تولید محصولات کشاورزی و بهره‌وری از منابع طبیعی دارند. با توجه به چالش‌هایی نظیر تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آبی و نیاز به تولید پایدار غذا، گلخانه‌ها به یک راهکار مؤثر برای مقابله با این مشکلات تبدیل شده‌اند.
گلخانه‌ها محیطی کنترل شده برای رشد گیاهان فراهم می‌کنند که در آن عوامل محیطی مانند دما، رطوبت، نور و تهویه به دقت تنظیم می‌شوند. این شرایط به گیاهان امکان می‌دهد در طول سال رشد کرده و بازدهی بیشتری داشته باشند. در نتیجه، تولید محصولات افزایش یافته و کشاورزی از وابستگی به شرایط آب و هوایی آزاد می‌شود.
در گلخانه‌ها امکان مدیریت بهتر آفات و بیماری‌ها وجود دارد. به دلیل محیط کنترل شده، استفاده از سموم و کودهای شیمیایی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. این موضوع نه تنها به کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند، بلکه محصولات سالم‌تر و با کیفیت‌تری تولید می‌شود.
گلخانه‌ها امکان تولید محصولات متنوعی را فراهم می‌کنند که در شرایط معمولی و در فضای باز تنها در فصل‌های خاصی امکان‌پذیر است. این امر بازارپسندی محصولات را افزایش داده و به تأمین نیازهای مصرف‌کنندگان در تمام طول سال کمک می‌کند.
گلخانه‌ها به دلیل طراحی فشرده و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، امکان تولید محصولات بیشتری را در فضایی کوچک‌تر نسبت به کشاورزی سنتی فراهم می‌کنند. این امر به کشاورزان اجازه می‌دهد از زمینهای خود به صورت بهینه‌تر استفاده کنند.
با توجه به تغییرات آب و هوایی که کشاورزی سنتی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد، گلخانه‌ها می‌توانند به‌عنوان راهکاری پایدار برای تولید غذا عمل کنند. این سیستم‌ها از محصولات در برابر سرما، گرما، باد و دیگر شرایط نامساعد محافظت می‌کنند.
گلخانه‌ها با ایجاد یک محیط کنترل شده، نقش کلیدی در افزایش تولید، بهبود کیفیت محصولات و کاهش مصرف منابع طبیعی ایفا می‌کنند. این فناوری به‌عنوان راهکاری پایدار و کارآمد، می‌تواند به تأمین نیازهای غذایی جمعیت رو به رشد جهان کمک کرده و به توسعه پایدار کشاورزی یاری رساند.
یکی از مهم‌ترین مزایای گلخانه‌ها، استفاده بهینه از منابع آبی است. سیستم‌های آبیاری مدرن مانند آبیاری قطره‌ای در گلخانه‌ها به‌کار گرفته می‌شوند که باعث کاهش هدررفت آب و تأمین نیاز دقیق گیاهان می‌شود. این امر به‌ویژه در مناطقی که با کمبود منابع آبی مواجه هستند، اهمیت دارد.
در گلخانه‌ها اغلب از سیستم‌های آبیاری پیشرفته مانند آبیاری قطره‌ای یا مه‌پاش استفاده می‌شود. این سیستم‌ها مستقیماً آب را به ریشه گیاهان می‌رسانند و از تبخیر و هدررفت آب جلوگیری می‌کنند. این در مقایسه با آبیاری سنتی، که معمولاً همراه با هدررفت زیاد آب است، بسیار کارآمدتر است.
در گلخانه‌ها، تبخیر آب به دلیل محیط کنترل شده و بسته کاهش می‌یابد. دما، رطوبت و تهویه به‌گونه‌ای تنظیم می‌شوند که اتلاف آب از طریق تبخیر به حداقل برسد.
در فضای باز، بخشی از آب به دلیل روان‌آب یا نفوذ به زمینهای غیرقابل استفاده از دست می‌رود. در گلخانه‌ها، با استفاده از سیستم‌های زه‌کشی مناسب، این مشکل کاهش یافته و آب به‌صورت بهینه مصرف می‌شود.
برخی از گلخانه‌ها به سیستم‌های بازیافت آب مجهز هستند که آب مصرف‌شده را جمع‌آوری کرده و پس از تصفیه دوباره مورد استفاده قرار می‌دهند. این فرآیند باعث صرفه‌جویی بیشتر در منابع آبی می‌شود.
در محیط گلخانه‌ای، به دلیل کنترل بهتر شرایط رشد، گیاهان به آب کمتری نسبت به محیط باز نیاز دارند. رطوبت کنترل‌شده و کاهش استرس‌های محیطی، جذب آب توسط گیاهان را بهینه‌تر می‌کند.
ظرفیت بالای زنجان در گلخانه‌داری
استان زنجان ظرفیت‌های قابل توجهی برای توسعه کشت‌های گلخانه‌ای دارد تا جایی که در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین گلخانه هوشمند و مدرن کشور در زمینی به مساحت ۶۰ هکتار در شهر هیدج احداث شده است.
محصولات متنوعی مانند خیار، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای و توت‌فرنگی در گلخانه‌های زنجان تولید می‌شوند که بخشی از آنها به کشورهای مختلف، از جمله روسیه و کشورهای حوزه خلیج فارس، صادر می‌شود.
وجود ۱۷۰ واحد گلخانه در زنجان
در همین رابطه مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان می‌گوید: این استان دارای ۱۷۰ واحد گلخانه‌ای است که در زمینه‌های مختلفی از جمله کشت سبزی و صیفی‌جات (خیار، گوجه فرنگی، فلفل)، توت‌فرنگی و تولید نهال فعالیت می‌کنند.
عاطفه انجم‌شعاع با بیان اینکه از این تعداد ۱۵۵ واحد گلخانه‌ای فعال هستند و سطح زیر کشت آنها در مجموع ۷۵ هکتار را شامل می‌شود، می‌افزاید: توسعه این واحدها نقش مهمی در اقتصاد و صنعت کشاورزی استان ایفا می‌کنند و در حال حاضر نیز محصولات گلخانه‌ای تولید شده در استان به کشورهای روسیه و حوزه خلیج فارس صادر می شود که نشان‌دهنده پتانسیل بالای این بخش در عرصه صادرات و ارزآوری است.
وی با توضیح اینکه کشت گلخانه‌ای مزایای متعددی دارد که از جمله آنها می‌توان به تولید حداکثر محصول از واحد سطح اشاره کرد که با کنترل دقیق شرایط محیطی می‌توان میزان تولید را در واحد سطح به طور چشمگیری افزایش داد، می‌گوید: گلخانه‌ها امکان تولید محصولات کشاورزی را در تمام طول سال فراهم می‌کنند و این امر باعث می‌شود تا بازار همواره از محصولات تازه بهره‌مند شود.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با یادآوری اینکه از دیگر مزایای وجود گلخانه‌ها این است که محصولات گلخانه‌ای معمولاً زودتر از محصولات کشت شده در فضای باز به بار می‌نشینند، می‌افزاید: گلخانه‌داران می‌توانند براساس تقاضای بازار و برنامه‌ریزی دقیق، زمان و نوع محصول خود را تعیین کنند و افزایش کیفیت محصولات در شرایط گلخانه از مزایای دیگر این کشت است.
او با اشاره به اینکه گلخانه‌ها در مقایسه با کشت در فضای باز، نیاز کمتری به آب دارند و در نتیجه باعث صرفه‌جویی در منابع آبی می‌شود، اضافه کرد: به‌منظور توسعه هر چه بیشتر کشت گلخانه‌ای، برنامه‌هایی برای مکان‌یابی جدید جهت احداث شهرک‌های گلخانه‌ای در استان در دست بررسی است، این امر می‌تواند ظرفیت تولید محصولات کشاورزی را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد.
مشکلات و انتظارات گلخانه‌داران از زبان دو کشاورز باتجربه
در بازدید از یک گلخانه، با دو هم صحبت دو گلخانه‌دار باتجربه می‌شوم که سال‌ها است در این حوزه فعالیت می‌کنند. آنها هم از مزیت‌های کشت گلخانه‌ای گفتند و هم از مشکلات و انتظاراتی که از مسئولان دارند.
تقی صالحی، گلخانه‌دار باسابقه، می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین مزایای کشت گلخانه‌ای، افزایش بهره‌وری است. با توجه به محدودیت منابع آب، کشت گلخانه‌ای به ما اجازه می‌دهد با مصرف کمتر آب، تولید بیشتری داشته باشیم. ما می‌توانیم محصولات را در تمام طول سال تولید کنیم، چون شرایط محیطی گلخانه قابل کنترل است. این یعنی درآمد پایدار و بهره‌وری بیشتر در مقایسه با کشت سنتی اما مشکلاتی هم داریم.
وی می‌افزاید: اولین مشکل، هزینه‌های بالای اولیه برای راه‌اندازی گلخانه است. تجهیزات مثل سیستم‌های سرمایشی، گرمایشی، و آبیاری قطره‌ای هزینه زیادی دارد و بسیاری از کشاورزان قادر به پرداخت این هزینه‌ها نیستند. همچنین، قیمت بالای انرژی، به‌ویژه در فصول سرد، برای گرم کردن گلخانه‌ها مشکل‌ساز است. اگر دولت بتواند تسهیلات بیشتری ارائه دهد یا هزینه انرژی را برای گلخانه‌داران کاهش دهد، ما می‌توانیم بهتر فعالیت کنیم.
رضا دیگر گلخانه‌دار حاضر در گفت‌وگو، اضافه می‌کند: مشکل دیگری که ما با آن مواجه هستیم، دسترسی به بازار است. تولید ما زیاد است، اما زیرساخت‌های مناسب برای عرضه محصولات وجود ندارد. اگر دولت یا سازمان‌های مرتبط بتوانند در ایجاد زنجیره‌های فروش یا صادرات کمک کنند، محصولات ما می‌تواند به بازارهای داخلی و خارجی بهتر برسد.
وی ادامه می‌دهد: موضوع دیگری که باید بگویم، کیفیت نهاده‌ها مثل بذر و کود است. ما گاهی مجبور می‌شویم بذر و کود باکیفیت را با قیمت بالا و از طریق واسطه‌ها تهیه کنیم. این هم هزینه تولید را بالا می‌برد و هم کیفیت محصولات را گاهی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: در حالی که کشت گلخانه‌ای راهی موثر برای افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف منابع است، اما مشکلاتی مانند هزینه‌های بالا، دسترسی دشوار به بازار و نبود حمایت کافی از سوی دولت، همچنان مانع پیشرفت این بخش است. گلخانه‌داران امیدوارند که با حمایت‌های بیشتر، بتوانند سهم بیشتری در تأمین محصولات کشاورزی کشور ایفا کنند.
انتظارات از دولت
این دو گلخانه‌دار در ادامه به انتظارات‌شان از دولت اشاره کردند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به ارائه تسهیلات مالی با بهره کم برای راه‌اندازی یا توسعه گلخانه‌ها، حمایت از تأمین نهاده‌های باکیفیت و یارانه‌ای، کاهش هزینه انرژی برای گلخانه‌داران، به‌ویژه در فصول سرد سال، ایجاد زیرساخت‌هایی برای فروش مستقیم محصولات یا حمایت از صادرات و ارائه دوره‌های آموزشی برای آشنایی با فناوری‌های جدید کشت گلخانه‌ای اشاره کرد.
و اما در پایان باید گفت در حالی که کشت گلخانه‌ای راهی موثر برای افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف منابع است، اما مشکلاتی مانند هزینه‌های بالا، دسترسی دشوار به بازار و نبود حمایت کافی از سوی دولت، همچنان مانع پیشرفت این بخش است. گلخانه‌داران امیدوار هستند که با حمایت‌های بیشتر، بتوانند سهم بیشتری در تأمین محصولات کشاورزی کشور ایفا کنند.
انتهای پیام
نظرات