به گزارش ایسنا، سال ۱۴۰۳ شاید یکی از پراتفاق‌ترین سال‌ها در سیاست خارجی ایران بود و مملو از فرازونشیب‌های گوناگون.

در این گزارش تلاش داریم مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی ایران در سالی که گذشت را مرور و بررسی کنیم.

فلسطین، موضوع محوری

سال ۱۴۰۳ برای سیاست خارجی ایران در حالی آغاز شد که جنگ نسل‌کشی غزه در اوج خود قرار داشت و حملات رژیم صهیونیستی به شمال این باریکه متمرکز بود.

شهید «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه وقت جمهوری اسلامی ایران در پی این تحولات و پس از شرکت در جلسه شورای امنیت سازمان ملل با موضوع فلسطین، با شهید «اسماعیل هنیه» رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس، تماس تلفنی برقرار کرد و او را در جریان آخرین رایزنی‌ها و تحرکات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران از جمله مشارکت فعال در نشست‌های بین‌المللی در مورد فلسطین قرار داد.

هنیه نیز با تاکید بر روحیه و توان بالای رزمندگان مقاومت در ایستادگی در برابر ماشین جنگی و کشتار دشمن صهیونیستی، وضعیت انسانی به‌ویژه در شمال نوار غزه را بحرانی توصیف کرد و بر ضرورت اقدام فوری جامعه‌ جهانی در ارسال کمک‌های بشردوستانه برای ساکنان غزه و مقابله با سیاست اعمال قحطی و گرسنگی از سوی رژیم ضدانسانی صهیونیستی علیه ساکنان غزه به‌ویژه کودکان تاکید کرد.

روز هفتم فرودین ماه، هنیه به تهران سفر و با امیرعبداللهیان دیدار و گفت‌وگو کرد. وزیر خارجه ایران تاکید کرد که با وجود شرایط بسیار سخت و دردناک در نوار غزه، پیروزی‌های زیادی نصیب مردم و مقاومت فلسطین شده است. هنیه نیز گفت که دشمن به‌رغم همه جنایت‌ها نتوانست به هیچ‌یک از اهداف میدانی، سیاسی و بین‌المللی خود دست یابد.

چهار روز بعد، امیرعبداللهیان میزبان «زیاد النخاله» دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین در تهران بود. وزیر خارجه شهید ایران، وحدت جریان‌های مقاومت در فلسطین و نوار غزه در نبرد جاری را یکی از جلوه‌های ارزشمند ملت فلسطین دانست و افزود، در سایه وحدت و انسجام جریان‌های مقاومت فلسطین و نبرد قهرمانانه آنان و نیز ایستادگی تاریخی و مثال زدنی ملت فلسطین، روحیه دشمن درهم شکست و برغم همه سختی ها و تلخی‌ها، اما پیروزی‌های بزرگی در جبهه‌های مختلف سیاسی، حقوقی، بین‌المللی و میدانی نصیب ملت فلسطین شده است.

امیرعبداللهیان همچنین در تماس تلفنی با «سامح شکری» وزیر امور خارچه وقت مصر، ضمن بررسی آخرین وضعیت تحولات مرتبط با تهاجم رژیم صهیونیستی به نوار غزه و ابراز نگرانی شدید از استمرار کشتار زنان و کودکان و غیرنظامیان فلسطینی و وضعیت وخیم انسانی در باریکه غزه، بر ادامه تلاش‌ها و تحرکات سیاسی و دیپلماتیک برای توقف فوری حملات رژیم اسرائیل به غزه و لزوم ارسال گسترده کمک‌های انساندوستانه بین‌المللی برای ساکنان کل مناطق غزه تاکید کرد.

امیرعبداللهیان در پیامی به مناسبت روز قدس، به آرزوی دیرینه‌ صهیونیست‌ها برای کوچ اجباری مردم فلسطین از غزه اشاره کرد که بعدها «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا آن را به زبان آورد.

وزیر خارجه ایران نوشت: به روشنی مشخص است که یکی از اهداف خطرناک رژیم اسرائیل در محاصره کامل نوار غزه و ممانعت از ارسال کمک‌های فوری و کافی انسانی، ایجاد شرایط فروپاشی اجتماعی و مدنی و از میان بردن همه آثار حیات و هویت فلسطین تاریخی و تمدنی است. تلاش برای کوچاندن اجباری ساکنان نوار غزه گواه روشنی بر سیاست خبیثانه‌ رژیم جنایتکار صهیونیستی در نابودی عامدانه‌ ملت و هویت فلسطین است.

او تاکید کرد که «کاملاً روشن است که آمریکا یک طرف اصلی در استمرار جنگ و عدم پایان‌بخشی به آن بوده است».

امیرعبداللهیان در نشست عالی‌رتبه شورای امنیت سازمان ملل متحد برای مسأله فلسطین نیز طرح ۶ ماده‌ای ایران را ارائه کرد که شامل این موارد بود: برقراری آتش‌بس فوری، کامل، بی‌قید و شرط و دائم در تمام مناطق غزه از جمله در رفح و حتی کرانه باختری، رفع کامل محاصره انسانی غزه، تبادل انسانی اسرا، موظف ساختن رژیم به خروج فوری، کامل و غیرمشروط تمامی نیروهای نظامی و ادوات و تجهیزات آنها از غزه و ضرورت بازگشت امن مردم به مناطق و اماکن خود، اعمال تحریم جامع و فوری تسلیحاتی علیه رژیم اسراییل و حمایت از قرار موقت الزام آور دیوان بین‌المللی دادگستری و فراهم ساختن زمینه محاکمه و مجازات تمامی آمران، عاملان و حامیان جنایات اسرائیل بدلیل ارتکاب نسل‌کشی، کشتار هدفمند خبرنگاران، کارکنان نهادهای مردمی خدمات رسانی، کاربرد مکرر سلاحهای غیرمتعارف ازجمله بمبهای فسفری و تهدید مکرر مقامات رژیم اسراییل به استفاده از بمب هسته‌ای در غزه.

وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین علیه برخی اشخاص و نهادهای آمریکایی و انگلیسی دخیل در اقدامات تروریستی و نقض فاحش حقوق بشر از طریق حمایت از اقدامات وحشیانه رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین به ویژه مردم غزه، تحریم‌هایی را اعمال کرد.

وزارت خارجه ایران روز ۲۵ اردیبهشت و در بیانیه‌ای به مناسبت سالروز اشغال فلسطین، با تأکید بر موضع ثابت جمهوری اسلامی ایران در قبال موضوع فلسطین و رژیم جعلی و نامشروع صهیونیستی و حمایت از مبارزات رهایی بخش مردم فلسطین، بار دیگر همبستگی خود را با آرمان ملت فلسطین  اعلام و تاکید کرد که مسئله فلسطین در رأس مسائل جهان اسلام قرار دارد.  

«علی باقری» سرپرست وزارت خارجه ایران هم در نشست فوق‌العاده شورای وزرای امور خارجه سازمان همکاری اقتصادی هشت کشور در حال توسعه (دی-هشت) در خصوص وضعیت غزه گفت: ما براین باوریم صلح، ثبات و امنیت کامل و حقیقی در خاورمیانه تا زمانی که دو مسئله «رفع کامل اشغالگری» و «خلع سلاح هسته‌ای» رژیم صهیونیستی محقق نگردد، برقرار نخواهد شد. در این مسیر دو ابتکار را مطرح کرده‌ایم. نخست، طرح «همه پرسی ملی در سرزمین فلسطین» با مشارکت ساکنان حقیقی فلسطین اعم از مسلمان، مسیحی و یهودی جهت تعیین سرنوشت خویش و تعیین نظام سیاسی آینده فلسطین و دوم، ابتکار «خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای و کشتار جمعی».

«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز بارها بر حمایت از آرمان فلسطین تاکید و در چندین سفر و همچنین رایزنی‌های متعدد با مقامات کشورها، برای پایان نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه تلاش کرده است. 

آغاز تقابل مستقیم ایران و رژیم صهیونیستی

روز سیزدهم فرودین ماه ۱۴۰۳، رژیم صهیونیستی ساختمان کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دمشق، پایتخت سوریه را هدف قرار داد. در جریان این حمله هوایی هفت نفر از جمله سردار سرتیپ پاسدار «محمدرضا زاهدی» و سردار سرتیپ پاسدار «محمدهادی حاجی رحیمی» به شهادت رسیدند.

ساعاتی پس از این حمله، «فیصل مقداد» وزیر امور خارجه وقت سوریه با امیرعبداللهیان تماس گرفت و این اقدام رژیم صهیونیستی را به شدیدترین عبارت محکوم کرد و آن را نقض فاحش مقررات بین‌المللی بویژه کنوانسیون روابط دیپلماتیک ۱۹۶۱ وین دانست.

امیرعبداللهیان نیز گفت: نتانیاهو بدلیل شکست‌های پی در پی رژیم صهیونیستی در غزه و دست نیافتن به اهداف جاه‌طلبانه صهیونیست‌ها، تعادل روانی خود را کاملا از دست داده است.

وزیر خارجه وقت ایران، حمله به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق را عبور از همه تعهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی دانست و مسوولیت عواقب این اقدام را متوجه رژیم صهیونیستی دانست و بر ضرورت واکنش جدی جامعه جهانی نسبت به این گونه اقدامات جنایتکارانه تاکید کرد.

همزمان با رایزنی‌های امیرعبداللهیان با مقام‌های کشورهای منطقه و جهان و همچنین دبیرکل سازمان ملل و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و تاکید مقام‌های ایرانی مبنی بر اینکه «مسئولیت عواقب و پیامدهای این اقدام تروریستی با رژیم متجاوز صهیونیستی است»، مقام سفارت سوئیس نیز به‌عنوان حافظ منافع امریکا در ایران، به وزارت خارجه ایران احضار شد.

امیرعبداللهیان در سفر به عمان نیز این اقدام رژیم صهیونیستی را حمله‌ای تروریستی با استفاده از هواپیما و موشک‌های ساخت آمریکا توصیف کرد و گفت تردیدی نیست که جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اقدامات قانونی و بین‌المللی به‌عمل آمده، با استفاده از حقوق شناخته شده خود در چارچوب حقوق بین‌الملل، متجاوزان جنایتکار و متجاوز را پاسخگو و تنبیه خواهد کرد.

وزیر خارجه پیشین ایران طی سفر به دمشق، از ساختمان کنسولی ایران در پایتخت سوریه نیز بازدید و بر «تنبیه متجاوز» تاکید کرد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه عید فطر با بیان اینکه «کنسولگری و دستگاه‌های سفارت در هر کشوری که وجود دارد، به منزله خاک آن کشور است و وقتی به کنسولگری ما حمله می‌کنند یعنی به خاک ما حمله کرده‌اند»، اعلام کردند: رژیم خبیث اشتباه کرد و باید تنبیه بشود و تنبیه خواهد شد.

سرانجام در شامگاه بیست‌وششم فروردین ماه ۱۴۰۳، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در اِعمال حق ذاتی دفاع مشروع مصرح در ماده ۵۱ منشور ملل متحد و در پاسخ به تجاوزات نظامی مکرر رژیم صهیونیستی و به شهادت رساندن مستشاران رسمی نظامی ایران، مجموعه ای از حملات نظامی علیه پایگاه‌های نظامی این رژیم را به انجام رساندند.

صبح روز بعد از این پاسخ، امیرعبداللهیان در جمع سفرا و روسای نمایندگی‌های خارجی مقیم تهران گفت: اقدام ما با هدف دفاع مشروع و تنبیه رژیم متجاوز اسرائیل بود. در این عملیات نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با محاسبات دقیق و استفاده از پهپاد و موشک‌های هدایت شونده و دقیق، پایگاه نظامی رژیم صهیونیستی و مرکز اطلاعاتی این رژیم برای هدایت عملیات‌های ۶ ماه گذشته از جمله عملیات اخیر علیه سفارت کشورمان در دمشق را هدف قرار داد.

شهید «سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور پیشین ایران نیز با بیان اینکه «از جمله جلوه‌های عملیات «وعده صادق»، هماهنگی کامل بین «میدان و دیپلماسی» بود، گفت: در این عملیات؛ بخش‌های نظامی و بخش‌های دیپلماسی وزارت خارجه هماهنگی کامل داشتند و هر بخشی وظیفه خودش را به خوبی انجام داد.

پرواز اردیبهشت

بعدازظهر روز یکشنبه سی‌ام اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ بالگرد حامل رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه و برخی همراهان دیگر در منطقه ورزقان در استان آذربایجان شرقی دچار سانحه شد و آن‌ها به شهادت رسیدند.

وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای در این خصوص اعلام کرد: دکتر رئیسی و دکتر امیرعبداللهیان نقشی تاریخی، اثرگذار و ماندگار در تاریخ سیاست و روابط خارجی کشورمان داشته‌اند. اعتلای بیش از پیش جایگاه ایران در نظام بین‌الملل، تقویت همگرایی و تحکیم پیوندهای دوستی و مودت میان کشورها و ملت‌های منطقه و نیز شکل‌گیری مناسباتی سازنده در نظام بین‌المللی و حمایت از استقرار عدالت در سطح منطقه و جهان، بخشی از تلاش‌های خستگی ناپذیر این دو شهید گرانقدر است. بی شک شهادت این خدمتگزاران برجسته کشور، خللی در عزم دستگاه دیپلماسی در تامین منافع ملی و نقش آفرینی مؤثر و سازنده جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی ایجاد نخواهد کرد.

در پی شهادت حسین امیرعبداللهیان و با تصویب هیأت دولت، «علی باقری» که در آن زمان، معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بود، به‌عنوان سرپرست وزارت امور خارجه منصوب شد.

باقری در طول مدت حضور خود در جایگاه سرپرستی وزارت خارجه در نشست فوق‌العاده شورای وزرای امور خارجه سازمان همکاری اقتصادی هشت کشور در حال توسعه (دی-هشت) در خصوص وضعیت غزه در ترکیه، نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو بریکس در «نیژنی نووگورود» روسیه، نوزدهمین نشست مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا در تهران و نشست شورای امنیت در خصوص فلسطین شرکت کرد.

آغاز دولت چهاردهم با یک تنش‌آفرینی جدید

دولت چهاردهم جمهوری اسلامی ایران به ریاست «مسعود پزشکیان» با یک اتفاق بزرگ آغاز شد. بامداد چهارشنبه مورخ ۱۰ مرداد ۱۴۰۳، اسماعیل هنیه که برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور منتخب جمهوری اسلامی ایران، میهمان دولت و مردم ایران بود، مورد هدف یک اقدام تروریستی از سوی رژیم صهیونیستی قرار گرفت و به شهادت رسید.

علی باقری، سرپرست دستگاه دیپلماسی ایران در رایزنی‌های دیپلماتیک خود، با بیان اینکه «این اقدام شنیع باید مورد محکومیت تمامی کشورها قرار گیرد»، گفت: جمهوری اسلامی ایران از حق مشروع و ذاتی خود در اقدام متقابل علیه جنایت آشکار رژیم اشغالگر قدس صرفنظر نخواهد کرد و از امنیت ملی و تمامیت ارضی خود قاطعانه دفاع خواهد کرد.

ساکن جدید میدان مشق

سید عباس عراقچی، دیپلمات باسابقه جمهوری اسلامی ایران، روز ۳۱ مرداد ماه ۱۴۰۳ و با رأی اعتماد مجلس شورای اسلامی، وزیر امور خارجه دولت چهاردهم جمهوری اسلامی ایران شد.

عراقچی در مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی برنامه و صلاحیت خود گفته بود: وزارت امور خارجه دولت چهاردهم کنشگرانه، فعالانه و اثرگذار به ایفای نقش در عرصه‌های منطقه ای و جهانی خواهد پرداخت و هرگز منفعل نخواهد بود.

دیپلمات عالی‌رتبه ایرانی تصریح کرد: سیاست حسن همسایگی همچنان با قوت به پیش خواهد رفت و تلاش می شود فرصت‌های عظیم سیاسی و اقتصادی در حوزه همسایگان به ثمربخشی منجر شوند.

عراقچی در مورد مناسبات با غرب گفت: اگر اروپا رفتارهای نادرست و خصمانه خود را نسبت به جمهوری اسلامی ایران اصلاح کند، در فهرست اولویت های ما قرار خواهد گرفت و بالاخره، سیاست ما در مورد آمریکا، سیاست «مدیریت تخاصم» خواهد بود و نه «رفع تخاصم».

او در تبیین سیاست‌ها در رابطه با تحریم‌ها گفت: سیاست ما بر اساس فرمایش مقام معظم رهبری، متوجه خنثی‌سازی تحریم‌ها و همزمان تلاش برای رفع آن‌هاست. سیاست خارجی در زمینه خنثی‌سازی و بی‌اثرسازی تحریم‌ها در خدمت دولت خواهد بود.

همسایگان

وزارت امور خارجه ایران در دولت‌های سیزدهم و چهاردهم اعلام کرده‌اند که «سیاست همسایگی» را در اولویت کاری خود قرار داده‌اند و همسایگان جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارند.

شهید حسین امیرعبداللهیان نیز که در زمان او روابط با کشور مهم همسایه یعنی عربستان سعودی احیا شد، در سومین همایش گفت‌وگوهای ایرانی-عربی در اردیبهشت ماه گفت: از مرحله گفت‌وگوهای ایرانی و عربی عبور کرده و به گفت‌وگوهای منطقه‌ای وارد شده‌ایم بلکه فراتر از آن در مرحله همکاری‌های منطقه‌ای قرار داریم. گفت‌وگو و همکاری منطقه‌ای جایگزین گفت‌وگوهای ایرانی و عربی شود، چون ما در مقابل همدیگر نیستیم و در کنار هم هستیم.

عراقچی هم در ابتدای کار خود اعلام کرد: ادامه سیاست همسایگی، همکاری و هم‌افزایی با کشورهای پیرامونی، حمایت بی‌دریغ، پیوسته و همه‌جانبه از محور مقاومت و مردم مظلوم فلسطین، همچنان اساس سیاست خارجی ایران را تشکیل خواهد داد.

شاید سفر رئیس‌جمهور به عراق با همراهی وزیر خارجه، نقطه اوج این سیاست تاکنون بوده است. عراقچی در این‌باره نوشته است: دیپلماسی عمومی شگفت‌انگیز رئیس‌جمهور افق‌های جدیدی در مقابل دو کشور می‌گشاید.

وزارت خارجه ایران همچنین روز ۱۲ مهرماه ۱۴۰۳ اعلام کرد که وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو شورای همکاری در نشستی در دوحه، آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد بحث و گفت‌وگو قرار داده و بر همگرایی و همکاری کشورهای منطقه با یکدیگر در زمینه‌های مختلف تاکید کرد.

عراقچی در روز ۲۷ مهر ماه و در سومین نشست وزرای خارجه چارچوب همکاری منطقه‌ای ۳+۳ در استانبول درباره مسئله قفقاز شرکت کرد. وزارت خارجه ایران در این خصوص اعلام کرد: ایران آماده همکاری با سایر شرکا جهت اطمینان از برقراری صلح و ثبات، دوستی و شکوفایی اقتصادی، بر اساس احترام به اصول استقلال و برابری حاکمیت‌ها و تمامیت سرزمینی همه کشورهای منطقه است. ارتقای همکاری‌ها و مبادلات اقتصادی و تقویت تعاملات مردمی، برای تحکیم صلح و ثبات در این منطقه بسیار مهم است.

وزیر خارجه ایران در مدت حضور در این منصب، بارها به کشورهای همسایه سفر و یا میزبان همتایان خود از کشورهای منطقه بوده و بر سیاست اصولی ایران مبنی بر اولویت همسایگان تاکید کرده است.

سفر به نیویورک

عراقچی در روز پایانی تابستان ۱۴۰۳ و برای شرکت در هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، وارد نیویورک شد.

وزیر خارجه ایران درباره روز اول حضور خود در نیویورک گفت: با وزرای امور خارجه کویت، بحرین و کوبا به اضافه دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس ملاقات داشتم که در خصوص مسائل منطقه بحث‌های جدی داشتیم. بحث‌های بسیار سازنده و خوبی در مورد موضوع ثبات و امنیت در منطقه انجام شد و البته بحث فلسطین، جنایت‌های اسرائیل در غزه و در جنوب لبنان و به هر حال، آتشی که در منطقه می‌تواند در اثر سیاست های رژیم صهیونیستی شعله ور شود و خطراتی که می تواند شامل همه کشورها شود و نیز ضرورت مقابله با این سیاست ها نیز صحبت شد.

عراقچی در روز دوم حضور در نیویورک و همزمان با تشدید حملات رژیم صهیونیستی به لبنان، در دیدار «عبدالله بوحبیب» وزیر امور خارجه وقت لبنان «به بررسی آخرین وضعیت جنوب لبنان و ابعاد حملات تروریستی رژیم صهیونیستی علیه این کشور پرداخت» و گفت: مقاومت لبنان در برابر وحشی‌گری صهیونیست‌ها را ستودنی توصیف کردم و با اعلام حمایت جمهوری اسلامی ایران از این مقاومت قهرمانانه، بر ضرورت بازگشت آرامش و ثبات به این کشور و اقدام فوری جهانی جهت توقف یاغی‌گری صهیونیست‌ها نسبت به هنجارها و قوانین‌ بین‌المللی، تاکید کردم.

دیپلمات عالی‌رتبه ایران، در روز سوم حضور خود در نیویورک میزبان «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی بود و آخرین روند همکاری‌ها میان جمهوری اسلامی ایران و این نهاد بین‌المللی مورد ارزیابی قرار گرفت.

عراقچی در روز چهارم حضور در نیویورک و در نشست اضطراری برای رسیدگی به تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه لبنان گفت: هدف قرار دادن عمدی و بی‌رویه غیرنظامیان در لبنان با منفجر کردن بی‌سیم‌ها، پیجرها و دیگر وسایل ارتباطی که توسط شهروندان عادی استفاده می‌شود، باید زنگ خطر را برای کل جامعه بین‌المللی به صدا درآورد؛ زیرا این آشکارترین نمود تسلیحاتی کردن وسایل ارتباطی عادی است. این نسخه جدید از تروریسم باید به‌طور قاطع توسط همه محکوم شود.

او تصریح کرد: جنایات و نسل‌کشی مرتکب‌شده توسط رژیم اشغالگر آپارتاید نباید بدون مجازات باقی بماند، چراکه این مصونیت رژیم را جسور کرده تا به الگوهای جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت و نسل‌کشی ادامه دهد.

عراقچی همچنین در نشست وزرای امور خارجه بریکس، مجمع گفت‌وگوهای آسیا، کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد، اجلاس چهارجانبه در مورد افغانستان، نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو اکو و نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو روند آستانه درباره سوریه شرکت کرد.

وزیر امور خارجه ایران در شورای امنیت در خصوص «وضعیت در خاورمیانه از جمله مسئله فلسطین» هم گفت: در حالی که رهبران رژیم اسرائیل باید به‌خاطر جنایات فجیع در فلسطین اشغالی و لبنان پاسخگو باشند، نمی‌توان همدستی ایالات متحده در این جنایات را نادیده گرفت. 

او با اشاره به سخنرانی «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: این یک ننگ تاریخی است که یک قاتل برجسته جرأت می‌کند در سازمان ملل حاضر شود و مجمع عمومی را با دروغ‌های مشمئزکننده و تهدیدهای وقیحانه خود برای حمله به کشورهای دیگر و کشتن افراد بیشتر مسموم کند. او شیطان واقعی در سیمای انسان است.

عراقچی تاکید کرد: همدردی خود با مردم لبنان را اعلام می کنیم، جمهوری اسلامی ایران با تمام توان در کنار ملت لبنان و مقاومت خواهد بود.

وزیر خارجه ایران در زمانی که در نیویورک حضور داشت، خبر شهادت «سید حسن نصرالله» دبیرکل حزب‌الله لبنان در حملات تروریستی رژیم صهیونیستی به ضاحیه جنوبی بیروت، اعلام شد.

عراقچی در بیانیه‌ای در این خصوص اعلام کرد: سید حسن نصرالله، سید مقاومت و فخر امت اسلامی، به خیل شهیدان راه شرافت و ایستادگی در برابر ظلم و جنایت اشغالگران آدم کش پیوست. این اولین بار نیست که رژیم صهیونیستی رهبران و فرماندهان حزب‌الله را به شهادت می رساند ولی شجره طیبه مقاومت از حیات و رشد باز نمی ایستد. بی‌تردید خون پاک شهدای مقاومت زمینه ساز پیروزی نهایی و آزادی قدس شریف از لوث جنایتکاران صهیونیست خواهد بود.

او در پایان سفر خود به نیویورک نیز گفت: رژیم صهیونیستی با این کاری که انجام داد، مسلما هیچ آینده‌ای در منطقه نخواهد داشت. نتیجه طبیعی کاری که کردند، تسریع در زوال رژیم صهیونیستی بود. از نظر ما آمریکا شریک این جنایت است و به هیچ وجه خود را نمی تواند از این واقعیت جدا کند.

وعده صادق

نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در راستای اجرای حق ذاتی دفاع مشروع، مصرح در ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد و در پاسخ به اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی، از جمله تعرض به حاکمیت و تمامیت سرزمینی جمهوری اسلامی ایران و به شهادت رساندن رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در تهران که مهمان رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران بود، و نیز به شهادت رساندن دبیرکل حزب الله لبنان و سردار «عباس نیلفروشان» مستشار عالی نظامی کشورمان در بیروت، در شامگاه سه‌شنبه ۱۰ مهر ۱۴۰۳ مجموعه حملات موشکی بر ضد اهداف و تاسیسات نظامی و امنیتی این رژیم انجام دادند.

وزارت خارجه ایران اعلام کرد توسل جمهوری اسلامی ایران به حق دفاع مشروع، بعد از خویشتنداری طولانی مدت، نشان دهنده رویکرد مسئولانه ایران نسبت به صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی در زمانی است که اقدامات غیرقانونی و نسل‌کُشی توسط رژیم آپارتاید اشغالگر صهیونیستی علیه ملت فلسطین و تجاوزات نظامی مکرر این رژیم علیه لبنان و سوریه همچنان ادامه دارد.

عراقچی نیز اعلام کرد: منحصرا پایگاه‌های نظامی و امنیتی را، که مسئول نسل‌کشی در غزه و لبنان هستند، هدف قرار دادیم. این اقدام بعد از تقریبا دو ماه خویشتن‌داری بسیار زیاد از سوی ما، به منظور فراهم کردن امکان آتش‌بس در غزه، بود.

وزیر امور خارجه ایران فردای عملیات «وعده صادق ۲» و پس از جلسه هیات دولت گفت: مقاومت یک مکتب و گفتمان و آرمان است و ما حمایت همه جانبه خود از مقاومت را ادامه خواهیم داد.

دیپلماسی در میدان

وزیر امور خارجه ایران در شرایط متشنج منطقه در پی جنایت‌های جنگی رژیم صهیونیستی، بارها بر حمایت از محور مقاومت تاکید کرده است و در این چارچوب روز جمعه ۱۳ مهر ماه ۱۴۰۳ و همزمان با بمباران شدید بیروت، وارد پایتخت لبنان شد.

وزیر امور خارجه ایران در این دیدار «نجیب میقاتی» نخست‌وزیر وقت لبنان، با ابلاغ مراتب تسلیت دولت و ملت ایران به مناسبت شهادت شهید سید حسن نصرالله و دیگر شهروندان بی‌گناه لبنان در نتیجه حملات تروریستی و تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی، بر عزم جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از دولت و ملت و مقاومت لبنان در برابر تجاوز و آتش افروزی رژیم متجاوز اسرائیل تاکید کرد.

عراقچی پس از آن به سوریه رفت و با انتقاد شدید از بی عملی شورای امنیت در قبال اعمال غیرقانونی و جنایات رژیم صهیونیستی به دلیل حمایت‌های همه جانبه آمریکا و انگلیس از این رژیم و کارشکنی آن‌ها در برابر هرگونه تصمیم گیری معنادار این نهاد، خواستار تشدید تحرکات دیپلماتیک و سیاسی کشورهای اسلامی و عربی منطقه جهت وادارکردن حامیان رژیم به توقف جنایات رژیم صهیونیستی شد.

«بشار اسد» رئیس‌جمهور وقت سوریه، اصل سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به منطقه همزمان با «خطبه نصر» مقام معظم رهبری و تنها چند روز بعد از عملیات موشکی مشروع و شجاعانه نیروهای مسلح ایران علیه اهداف نظامی رژیم متجاوز اشغالگر را بسیار معنادار و حاوی پیام قوت و ایستادگی جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدهای غیرقانونی و تحرکات مجرمانه رژیم صهیونی توصیف کرد و شایسته تقدیر دانست.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در سالگرد عملیات «طوفان الاقصی» در ۱۵ مهر ماه، با تأکید بر موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مبارزات رهایی بخش و ضداشغالگری مردم فلسطین و لبنان و پشتیبانی همه‌جانبه از مقاومت در برابر اشغال و تجاوز، همبستگی خود را با آرمان ملت فلسطین تا آزادی سرزمین تاریخی فلسطین از لوث وجود اشغالگران و احقاق حقوق حقه ملت فلسطین ازجمله تشکیل دولت مستقل فلسطین به پایتختی قدس شریف اعلام کرد.

عراقچی در ادامه رایزنی‌های آن روزهای خود درباره لبنان و غزه، با «محمد بن سلمان» ولی‌عهد عربستان سعودی دیدار کرد و حسن همسایگی را سیاست قطعی دولت چهاردهم دانست و خاطرنشان کرد، ادامه سیاست گسترش‌ روابط با همسایگان به منظور تقویت ثبات، امنیت و رفاه منطقه‌ای و افزایش همکاری های اقتصادی با کشورهای منطقه، از اولویت‌های جدی جمهوری اسلامی ایران است.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران با اشاره به تحولات منطقه و رایزنی‌های اخیر خود در لبنان و سوریه، خواستار همکاری همه کشورهای منطقه و به کارگیری همه ظرفیت‌ها از سوی آنان به منظور توقف فوری حملات نظامی رژیم صهیونسیتی و ممانعت از تداوم تخریب زیرساخت‌های غزه و لبنان شد.

عراقچی همچنین با ارسال نامه‌های جداگانه خطاب به برخی همتایان، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی، کمیسر عالی پناهندگان سازمان ملل متحد و رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در خصوص تجاوزات و جنایات اخیر رژیم صهیونیستی و وخامت وضعیت بشردوستانه در غزه و لبنان، بر ضرورت تلاش‌های جمعی دیپلماتیک جهت توقف تجاوزات و جنایات رژیم صهیونیستی تاکید کرد و از اعضای جامعه بین‌المللی خواست تا اقدامات فوری و قاطعی را در جهت توقف حملات، بمباران‌ها و کشتار مردم بیگناه غزه و لبنان و همچنین رسیدگی فوری به وضعیت وخیم انسانی، دستیابی به آتش بس و تسهیل کمک‌های امدادی و بشردوستانه به عمل آورند.

عراقچی در ادامه دیپلماسی منطقه‌ای خود در این برهه، به قطر، عراق و عمان نیز سفر و درباره وضعیت لبنان و غزه با همتایان و مقام های ارشد این سه کشور رایزنی کرد. وزیر خارجه ایران پس از آن راهی اردن، مصر و ترکیه شد.

در زمان حضور عراقچی در ترکیه، «یحیی سنوار» رئیس دفتر سیاسی حماس، در درگیری با نظامیان اشغالگر در غزه به شهادت رسید.

عراقچی در پیامی در این خصوص نوشت: سنوار ترسی از مرگ نداشت بلکه در غزه در جستجوی شهادت بود. او شجاعانه تا آخرین نفس در صحنه نبرد جنگید. سرنوشت او - که به زیبایی در آخرین تصویر به نمایش درآمده است- کسی را از ادامه نبرد منصرف نمی‌کند، بلکه منبعی الهام‌بخش خواهد شد برای تمامی رزمندگان مقاومت در منطقه، اعم از فلسطینی و غیرفلسطینی. ما، و بی‌شماری از دیگر انسان‌ها در اطراف جهان، به نبرد بی‌ادعای او برای آزادی مردم فلسطین سلام می‌کنیم. شهدا تا ابد زنده‌اند، و امروز آرمان آزادسازی سرزمین‌های اشغالی فلسطین از هر زمانی زنده‌تر است.

وزیر امور خارجه ایران روز ۲۸ مهر و در دیدار «محمد اسماعیل درویش» رئیس شورای جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) و تعدادی از اعضای شورای رهبری این جنبش در استانبول، گفت: به‌رغم همه جنایات و تجاوزات اسرائیل که به قیمت بدنامی و ننگ ابدی برای رژیم اشغالگر و حامیانش تمام شده است، حماس و مقاومت فلسطین زنده تر و پویاتر و مقتدرتر از همیشه جریان دارد.

عراقچی پس از ترکیه، به بحرین و کویت سفر کرد. وزیر خارجه ایران در دیدار پادشاه بحرین، بر اهمیت همکاری همه کشورهای اسلامی برای ارائه کمک های بشردوستانه به مردم غزه و لبنان تاکید کرد.

وزیر خارجه ایران درباره سفرها به کشورهای منطقه گفت: در این سفرها ما مواضع قطعی جمهوری اسلامی ایران را نسبت به مسائل منطقه و نسبت به دفاع از خودش و دفاع از محور مقاومت به صراحت ارائه دادیم و همین‌طور توانایی ایران برای دفاع از خودش و توانایی ایران برای زدن ضربه‌ متقابل به کسانی که قصد تهاجم به ایران را داشته باشند، ما تهدیدی برای همسایگان خودمان در منطقه‌ی خلیج فارس و فراتر از آن به حساب نمی‌آییم. حساب رژیم صهیونیستی جداست، حساب قدرت‌های خارج از منطقه جداست، ولی در سیاست همسایگی که از دولت گذشته‌ شهید رئیسی شروع شد، ما کاملاً جدی هستیم و لذا یک دیپلماسی کاملاً همه‌جانبه‌ای را ما در این سفرها پیش بردیم که فکر می‌کنم نتایج خودش را هم نشان داد.

عراقچی همچنین در اولین روزهای اسفند ۱۴۰۳ با سفر به بیروت، در مراسم تشییع پیکر شهید سید حسن نصرالله شرکت کرد.

پاسخ قاطع و متناسب 

در پنجم آبان ۱۴۰۳، رژیم صهیونیستی حمله تجاوزکارانه‌ای را به برخی مراکز نظامی ایران انجام داد که در پی آن، سید عباس عراقچی اعلام کرد ایران «در پاسخ قاطع و متناسب به هرگونه تجاوز به تمامیت سرزمینی و امنیت خود در زمان مقتضی تردید نخواهد کرد».

عراقچی همچنین در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: ما حمله جنایتکارانه به مراکز نظامی ایران را به عنوان نقض قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل قویا محکوم می کنیم. چهار تن از قهرمانان ارتش ما جان خود را در مقابله با این تهاجم ناجوانمردانه و بزدلانه فدا کردند. ما کاملاً حق خود را برای پاسخ مقتضی به این تجاوز، که نمی‌توان آن را از نسل کشی اسرائیل در غزه و خونریزی در لبنان جدا کرد، محفوظ می داریم. جهان باید در مقابل این تهدید مشترک علیه صلح و امنیت بین‌المللی متحد شود.

وزیر امور خارجه ایران همچنین در نامه‌ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد و رئیس و اعضای شورای امنیت، خواستار برگزاری جلسه اضطراری شورای امنیت شد و نوشت: اگر چه بخش اعظم پرتابه‌های شلیک‌شده توسط سامانه‌های دفاعی ایران رهگیری شدند، با این حال اقدام تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی منجر به خسارت به نقاط مورد هدف و مهمتر از آن شهادت چهار نفر از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران شد.

عراقچی در نامه خود، این اقدام رژیم صهیونیستی را نقض آشکار حاکمیت و تمامیت سرزمینی جمهوری اسلامی ایران و نیز اصول حقوق بین‌الملل از جمله بند چهارم ماده دوم منشور ملل متحد مبنی بر منع توسل به زور دانسته و آن را قویا محکوم کرد.

«اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در خصوص واکنش دستگاه دیپلماسی به موج گسترده محکومیت‌ها پس از حمله به ایران گفت: اجماع در منطقه و فراتر از آن به خاطر اینکه از هر چهار یا پنج قاره محکومیت وجود داشت، حتی کشورهایی که محکوم نکردند با زبانی که مشخص هست به هیچ عنوان چنین عملی را تأیید نکردند؛ اعلام موضع کردند. این نشان دهنده این است که کل کشورهای منطقه به این جمع بندی رسیدند که مشکل اصلی در منطقه ادامه تجاوزات رژیم صهیونی، ریشه تنش در منطقه، اشغالگری ۸۰ ساله است، و اینکه کشورها همه نگران ادامه وضعیت و گسترش دامنه جنگ هستند. مخاطب اینها در واقع حامیان رژیم صهیونی هستند که متأسفانه تاکنون مانع از هرگونه اقدام جدی در سطح سازمان ملل برای مقابله با این وضعیت شدند.

سید عباس عراقچی در دیدار سفرا، روسای نمایندگی‌های دیپلماتیک و سازمان‌های بین‌المللی مقیم تهران نیز با اشاره به اقدام تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی علیه چند مرکز نظامی در ایران به عنوان نقض فاحش منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل، بر عزم جمهوری اسلامی ایران برای دفاع قاطع از خود تاکید و تصریح کرد که ایران به شیوه و زمان مقتضی به این جنایت پاسخ خواهد داد.

طلوع خورشید از شرق

جمهوری اسلامی ایران بارها بر نگاه به شرق در سیاست خارجی خود تاکید کرده است و این موضوع در دولت چهاردهم، رنگ و بوی بیشتری به خود گرفته است.

«ناصر کنعانی» سخنگوی وقت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، روز ۱۹ شهریور ماه گفت: همان‌طور که رئیس جمهور و وزیر خارجه گفتند، سیاست همسایگی ایران با جدیت و با اولویت بسیار مهم همچنان محل اهتمام جدی دولت چهاردهم است و نگاه به شرق راهبردی است و نه تاکتیکی و ارتباط با کشورهای شرق با جدیت در رأس اولویت‌های دولت و دستگاه دیپلماسی است.

کنعانی ادامه داد: اجرای توافقات امضا شده و تنظیم اسناد جدید همکاری مورد نیاز در روابط دوجانبه مورد اهتمام دولت چهاردهم خواهد بود. روابط با روسیه و چین با جدیت و قاطعیت دنبال خواهد شد و ادامه این اسناد و همکاری‌های امضا شده تأمین کننده منافع مشترک ما خواهد بود.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تصریح کرد: مسائل مختلفی در منطقه داریم و همکاری‌های منطقه‌ای را بهترین راه برای حل سوءتفاهمات می‌دانیم. ارتباط با شرق به معنای نادیده گرفتن سایر نقاط و کشورها نیست و لذا ما همزمان با توسعه شرق و دیگر کشورهای آسیا به روابط با کشورهای دوردست هم توجه داریم. هر کشوری که تمایل داشته‌ باشد با ایران روابط سازنده‌ای داشته باشد، ما نیز استقبال می‌کنیم.

عراقچی پس از همراهی رئیس‌جمهور در اجلاس سران بریکس در کازان روسیه که برای اولین بار، جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان عضو اصلی این نهاد، در آن شرکت کرده بود، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: خورشید در حال طلوع از شرق است و حقیقتا در حال غروب در غرب. تبادل‌نظرهای ثمربخشی با مجموعه‌ای از رهبران کشورها داشتیم، از جمله روسیه، چین، هند، آفریقای جنوبی، امارات و مصر.

روز جمعه ۲۸ دی ماه ۱۴۰۳، «معاهده مشارکت جامع همکاری‌های راهبردی ایران و فدراسیون روسیه» در راستای همکاری منطقه‌ای با تمرکز بر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و نظامی در سفر رئیس‌جمهور ایران به روسیه به امضا رسید.

وزیر خارجه ایران، معاهده مشارکت جامع راهبردی ایران و روسیه را «گامی به‌سوی خلق جهانی عادلانه‌تر» توصیف کرده است.

عراقچی همچنین گفت: این معاهده برای همکاری بین ایران و روسیه است و علیه هیچ کشور ثالثی نیست. این معاهده هیچ منعی برای گسترش روابط هر یک از این ۲ کشور با کشورهای دیگر ایجاد نمی‌کند. این معاهده ربطی به تحولات اخیر ندارد و و حدود چهار سال است که بر روی آن در حال کار کردن هستیم.

وزیر خارجه ایران با بیان اینکه «روابط ایران و روسیه بر اساس احترام احترام متقابل و منافع متقابل در جریان است»، تصریح کرد: در کل، روابط ایران و روسیه روابط خوب و رو به رشدی است، البته این به این معنا نیست که همه چیز آن‌طور که ما می‌خواهیم پیش رفته است و و روابط ۲ کشور فراز و نشیب‌هایی را داشته ولی روابط ۲ کشور در سطح کلان روابط خوبی بوده است.

عراقچی در ماه پایانی سال ۱۴۰۳ و در تهران میزبان «سرگئی لاوروف» همتای روس خود بود. وزیران خارجه ایران و روسیه با اشاره به اهمیت امضای معاهده مشارکت جامع راهبردی میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به عنوان مهمترین جلوه‌ همکاری میان دو کشور تاکید کردند این معاهده مسیر همکاری‌های راهبردی و توسعه تعاملات دو کشور در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و تجاری، گردشگری، علمی و آموزشی، دانشگاهی، فرهنگی، رسانه‌ای و روابط مردمی را به خوبی ترسیم کرده و تصویب و اجرای آن باید به صورت جدی دنبال شود.

لاوروف روابط خوب روسیه و ایران را در راستای تامین منافع متقابل دو ملت دانست و بر اهتمام کشورش برای پیگیری و اجرای مجموعه‌ای از طرح‌های مشترک از جمله راه آهن رشت-آستارا و نیز مشارکت در ساخت نیروگاه‌های تولید برق در ایران تاکید کرد.

وزیر خارجه ایران هفتم دی ماه و پیش از سفر به چین و دیدار با همتای چینی خود به‌عنوان اولین دیدار رسمی دوجانبه خارج از منطقه از زمان تصدی مسئولیت، تاکید کرد که دو کشور همچنان در کنار هم دو بال توسعه و امنیت را برای منطقه و جهان به پرواز در آورده و با اراده قوی ادامه خواهند داد.

عراقچی با بیان اینکه «ایران و چین نه تنها در سطح دوجانبه و منطقه‌ای، بلکه در سطح فرامنطقه‌ای و بین‌المللی نیز منافع و دغدغه‌های مشترکی دارند»، نوشت: هر دو کشور با اعتقاد راسخ به اهمیت چندجانبه گرایی و منافع حاصل از همکاری جمعی در راستای سعادت جامعه بشری، در سازوکارهای چندجانبه از جمله سازمان همکاری شانگهای و بریکس به همکاری نزدیک ادامه می‌دهند.

وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در پایان رایزنی‌های دوجانبه خود در پکن، با انتشار بیانیه‌ای، پیشرفت‌های صورت‌گرفته در اجرای مفاد مشارکت جامع راهبردی ایران و چین طی سال‌های اخیر را مثبت ارزیابی و تأکید کردند در سایه رهنمودهای راهبردی سران دو کشور، برای عملیاتی‌کردن برنامه همکاری جامع دو کشور تلاش خواهند کرد و تبادل تجربیات حکمرانی در حوزه‌های سیاسی و دیپلماسی، پارلمانی، دفاعی و امنیتی، انتظامی، قضایی، اقتصادی و تجاری را تقویت خواهند کرد.

عراقچی نیز تاکید کرد که «شراکت راهبردی ایران و چین به این دلیل که زیربنای آن پیوندهای فرهنگی و تمدنی است و ریشه در ارزش ها و منافع مشترک دارد، آهنین است».

در روزهای پایانی اسفند ۱۴۰۳ نیز نشست سه‌جانبه ایران-چین-روسیه در سطح معاونین وزارت امور خارجه سه کشور، با تمرکز بر تحولات مرتبط با موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها در پکن برگزار شد.

بقائی در این ارتباط گفت: ما با هم هر دو کشور روسیه و چین مشورت‌های مستمر و مداوم در موضوعات دوجانبه و تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای داریم. این نشست اولین نشست در نوع خودش بود که به ابتکار ایران برگزار شد. از میزبانی خوب چین، همچنین از مشارکت بسیار مفید روسیه تشکر می کنیم. طی یک بیانیه مشترک نتایج و مواضع کشورهای شرکت کننده در این نشست را اطلاع رسانی کردیم. سنگ بنای یک روند سازنده و مفید هم برای سه کشور و هم برای حمایت از حاکمیت قانون در سطح بین‌المللی و ترویج چندجانبه‌گرایی گذاشته شد. بنابراین این یک روند مستمر خواهد بود.

ماجرای شام

سید عباس عراقچی روز ۱۱ آذر و همزمان با تحولات در سوریه و تحرکات شورشیان مسلح، به دمشق و آنکارا سفر و با مقام‌های عالی‌رتبه سوریه و ترکیه دیدار و رایزنی کرد.

وزیر خارجه ایران پس از این سفرها، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: همه توافق داریم که هیچ‌کس از یک جنگ دیگر در سوریه سود نخواهد برد. بدون ذره‌ای تردید، درگیری‌ها منجر به گسترش تروریسم به کل منطقه پیرامونی سوریه خواهد شد.

او همچنین روز ۱۶ آذرماه به بغداد سفر در نشست مشترک با همتایان سوریه و عراقی خود درباره تحولات سوریه رایزنی کرد.

وزرای خارجه سه کشور در بیانیه‌ای اعلام کردند که در خصوص خطر آنچه در سوریه رخ داده و حساسیت آن برای همه طرف‌ها در منطقه و احتمال گسترش ابعاد آن که خطر بزرگی برای هر سه کشور است و امنیت ملت‌های آن و تمام منطقه را تهدید می‌کند؛ اتفاق نظر دارند. شرکت‌کنندگان در نشست، همه انواع تروریسم که توسط شورای امنیت مشخص شده را محکوم و بر تلاش دسته جمعی برای مقابله با آن تاکید کردند.

عراقچی یک روز بعد و پس از نشست با همتایان خود از روسیه و ترکیه در قالب نشست روند آستانه، با بیان اینکه «مسائل جاری در سوریه که بسیار خطیر است، مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت»، گفت: اشتراک‌نظر بین همه شرکت‌کنندگان بود که درگیری‌ها باید فورا خاتمه پیدا کند، تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه باید محترم شمرده شود، به قطعنامه سازمان ملل در این خصوص مراجعه شود و از همه مهم‌تر اینکه گفت‌وگوهای سیاسی بین دولت سوریه و گروه‌های معارض مشروع شروع شود.

روز پس از سقوط دمشق، وزیر خارجه ایران در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفت: تحلیل‌ها و اخباری که وجود داشت، دلالت می‌کرد که چنین حرکتی انجام خواهد شد. هم به لحاظ تحلیلی و هم به لحاظ اطلاعاتی، اینکه طراحی پشت صحنه‌ای از طرف آمریکا و رژیم صهیونیستی وجود دارد که محور مقاومت را دچار مشکلات پی در پی کند، این چیزی بود که ما می‌دانستیم، چیز جدیدی هم نیست، همواره این وجود داشته است در پی تحولات غزه و لبنان طبیعی بود که این حرکت‌ها ادامه پیدا کند.

او تصریح کرد: اما به لحاظ میدانی و اطلاعاتی دوستان ما در شبکه‌های اطلاعاتی و امنیتی کشور خودمان و در کشور سوریه، به طور کامل از تحرکاتی که در ادلب و آن مناطق درحال انجام شدن بود، اطلاع داشتند و همه اطلاعات به دولت سوریه و به ارتش سوریه منتقل شده بود، خود آنها هم اطلاعاتی را داشتند، دوستان ما هم اطلاعات کامل را درآورده بودند، همراه با عکس‌ها و تفصیلات و عده و همه اینها به دولت سوریه منتقل شده بود. آنچه که غافلگیرکننده بود، یک ناتوانی ارتش سوریه در مقابله با این حرکتی که آغاز شد و دوم سرعت تحولات که این غیر منتظره بود. نه فقط برای ایران، برای همه. سؤال اصلی برای همه این بود که چرا ارتش سوریه اینقدر سریع عقب نشینی کرد و چرا مقاومتش اینقدر کوتاه بود و اینکه سرعت تحولات همه را دچار حیرت کرده بود، باید بگوییم که این قسمت آن غیر منتظره بود.

وزیر خارجه ایران همچنین گفت: خود آقای بشار اسد هم وقتی دیداری که بنده و دکتر لاریجانی با ایشان داشتیم، هم متعجب و گلایه‌مند بود از نحوه عملکرد ارتش خودش و مشخص بود که تحلیل درستی حتی در دولت سوریه وجود نداشت درباره وضعیت ارتش سوریه به هر حال ارتش سوریه به نظر من بیشتر اسیر یک جنگ روانی شد، تا جنگ واقعی در میدان، تبلیغاتی که شروع و فضاسازی‌هایی که صورت گرفت در عرصه فضای مجازی و غیر مجازی و رسانه ها، مقدار زیادی در کاهش انگیزه‌های ارتش و نبود مقاومت جدی، مؤثر بود.

او تاکید کرد: سوریه نقش مهمی در مقاومت داشت، ولی این طور نیست بدون سوریه مقاومت متوقف شود. مسیر ارتباطی بین ما و یمن و غزه نیز باز نیست ولی غزه مقاومت می‌کند و یمن مقاومت می‌کند، مقاومت راه خودش را پیدا می‌کند، چون مقاومت یک آرمان است، یک جنگ کلاسیک و موضعی نیست، آرمان مقدسی است برای آزادسازی سر زمین‌های خود و احقاق حق مقاومت می‌کند.

عراقچی پس از آن و در گفت‌وگو با رسانه مصری «الغد»، با اشاره به حضور مستشاری ایران در سوریه برای مبارزه با داعش و دیگر گروه‌های تروریستی با جانفشانی های سردار شهید سلیمانی، نسبت به بازگشت تهدید تروریسم به سوریه به دلیل از هم‌پاشیدگی امور در آن کشور، که تهدیدی برای تمامی کشورهای منطقه خواهد بود هشدار داد.

او حمایت ایران از سوریه را نه حمایت از یک شخص، بلکه حمایت از مردم و حاکمیت‌ ملی و تمامیت سرزمینی سوریه در مقابل تهدیدات صهیونیستی و تروریستی توصیف کرد و افزود: جمهوری اسلامی ایران در چارچوب روند آستانه و نیز در مذاکرات دوجانبه توصیه‌هایی در مورد نحوه تعامل با مردم و گروه‌های معارض سیاسی ارائه می کرد، ولی دولت سوریه دارای استقلال عمل بود و تحت کنترل ایران و روسیه نبود.

وزیر خارجه ایران مدتی بعد و در گفت‌وگو با تلویزیون چین گفت: اینکه ما چگونه با سوریه تعامل خواهیم کرد، بستگی به رفتار طرف مقابل در سوریه دارد؛ ایران حسن‌نیت کامل دارد و خواهان آرامش در سوریه است. ما خواهان این هستیم که به ثبات در سوریه کمک کنیم و امنیت تمام اقوام و مذاهب در سوریه باید تضمین شود.

ترامپ و نامه

«دونالد ترامپ» در انتخابات پنجم نوامبر ۲۰۲۴ آمریکا موفق شد «کامالا هریس» رقیب دموکرات خود را شکست دهد و بار دیگر راهی کاخ سفید شود.

با توجه به سابقه تقابل ترامپ با ایران، اعمال دوباره سیاست «فشار حداکثری» که به اذعان مقامات و کارشناسان آمریکایی، یک سیاست شکست‌خورده بوده است، دوباره بر سر زبان‌ها افتاد که در پی آن، عراقچی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: نسخه اول سیاست «فشار حداکثری» لاجرم با «مقاومت حداکثری» مواجه شد و نهایتاً به «شکست حداکثری» برای آمریکا منجر گردید. مدرک می‌خواهید؟ به عنوان فقط یک مثال کافی است وضعیت برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را قبل و بعد از به اصطلاح سیاست «فشار حداکثری» مقایسه کنید. تلاش برای اِعمال «نسخه دوم فشار حداکثری» تنها به «نسخه دوم شکست حداکثری» منجر خواهد شد. ایده بهتر آن است که «عقلانیت حداکثری» را امتحان کنید - به نفع همه است.

ترامپ چند هفته پس از به قدرت رسیدن، یادداشتی را امضا و از احیای سیاست فشار حداکثری علیه ایران خبر داد؛ سیاستی که به ادعای مقامات آمریکایی، یکی از هدف از آن به صفر رساندن صادرات نفت ایران است.

مقام‌های آمریکایی از جمله رئیس‌جمهور این کشور در عین تهدید به گزینه نظامی، بارها خواستار برگزاری مذاکرات برای رسیدن به یک توافق درباره موضوع هسته‌ای ایران شده‌اند و مدعی شده‌اند که درخواست آن‌ها فقط این است که ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد. این موضوع با سابقه آمریکایی‌ها از جمله اقدامات دولت اول ترامپ در خروج از برجام و عدم پایبندی به تعهدات خود، جای ابهام زیادی دارد.

عراقچی در روز بیست‌ودوم بهمن ماه گفت: چرا باید تحت فشار با آمریکا مذاکره کنیم؟ کدام انسان آزاده‌ای قبول می‌کند تحت فشار و زور وارد مذاکره شود؟ منظور مذاکره ترامپ و آمریکا، مذاکره تسلیم است.

وزیر خارجه ایران در اولین گفت‌وگوی تلویزیونی خود در دوم شهریور ماه گفته بود: ما می‌توانیم تحریم‌ها را از طریق شرافتمندانه رفع کنیم. برجام به آن شکل فعلی که وجود دارد، قابل احیا نیست و حتما باید این سند دوباره باز شود و قسمت‌هایی از آن مورد تغییر واقع شود.

او تاکید کرده فرمولی که از نظر ایران وجود دارد، همان فرمول سابق برجام است؛ یعنی اعتمادسازی درباره برنامه هسته‌ای ایران در مقابلِ رفع تحریم‌ها. ما بر همین مبنا آمادگی مذاکره را داریم.

ایران بارها اعلام کرده تحت فشار حداکثری و تهدیدهای گاه‌وبی‌گاه آمریکا، به صورت مستقیم مذاکره نخواهد کرد اما راه را کاملا نبسته است.

سید عباس عراقچی گفته است: ما تحت فشار حداکثری و تهدیداتی که هر روز انجام می‌شود وارد مذاکره مستقیم با آمریکا نمی‌شویم و این سیاست روشن ما است، تا زمانی که تحولی در رویکرد طرف مقابل نسبت به ایران و مردم ایران ایجاد نشود.

وزیر خارجه ایران تاکید کرد: با اتهاماتی که هر روز از سوی آمریکایی‌ها علیه ایران زده می‌شود، سیاست‌هایی که هر روز اعلام می‌شود، با درخواست‌های غیر معقول و غیرقابل پذیرشی که هر روز گفته و درخواست می‌شود ما وارد هیچ مذاکره مستقیمی با طرف‌های آمریکایی نخواهیم داشت، البته راه برای مذاکرات غیر مستقیم باز است و ما از کانال‌های مختلف امکان آن را داریم.

ترامپ در اسفند ماه و در یک مصاحبه تلویزیونی گفت که نامه‌ای به ایران نوشته است. «انور قرقاش» مشاور دیپلماتیک رئیس امارات روز ۲۱ اسفند به تهران سفر و این نامه را به عراقچی تقدیم کرد.

عراقچی در واپسین لحظات سال ۱۴۰۳ درباره این نامه گفت: نامه بیشتر جنبه تهدید دارد، ولی فرصت‌هایی را نیز به اصطلاح ادعا می‌کند که وجود دارد. ما روی زوایای نامه کار کرده‌ایم و روی همه نکات آن دقت کرده‌ایم. پاسخی که تهیه خواهد شد، با در نظر داشتن همه این زوایاست و هر دو بعد تهدید و فرصت را خواهیم دید و به تعبیر سردار شهید سلیمانی، در دل هر تهدید فرصتی هم وجود دارد و ما إن‌شاءالله فرصت‌های آن را هم مدنظر قرار خواهیم داد.

پاسخ ایران به نامه ترامپ روز هفتم فروردین و از طرق عمان داده شده و عراقچی در این خصوص گفت: جمهوری اسلامی ایران با نگاهی مسئولانه و با پایبندی به عرف دیپلماتیک، پاسخ نامه رئیس‌جمهور آمریکا را از طریق مقتضی به طرف آمریکایی منعکس کرده است. 

ایران و اروپا

عراقچی در جریان بررسی صلاحیت خود در مجلس شورای اسلامی گفته بود که «اگر اروپا رفتارهای نادرست و خصمانه خود را نسبت به جمهوری اسلامی ایران اصلاح کند، در فهرست اولویت های ما قرار خواهد گرفت»؛ با این حال حوادث پس از آن نشان داد، مرغ اروپایی‌ها همچنان یک پا دارد.

همزمان با آغاز جنگ روسیه و اوکراین، اروپا بارها ایران را به ارسال تجهیزات نظامی از جمله پهپاد و موشک به روسیه برای استفاده در جنگ متهم کرده است. ایران هم تاکید کرده ارسال پهپاد به قبل از جنگ بازمی‌گردد و این اقدام در چارچوب همکاری‌های دفاعی-نظامی دو طرف است. درباره موشک هم، اساسا موشکی به روسیه ارسال نشده است.

عراقچی با اشاره به این موضوع، نوشت که در دیدار «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نیویورک گفته است: همکاری‌های نظامی ایران و روسیه جدید نیست و سابقه‌ای دارد که به قبل از بحران اوکراین برمی‌گردد. برخی اروپایی‌ها به رژیم اسرائیل انواع سلاح‌های پیشرفته را ارائه داده و مشتاقانه در عملیات نظامی علیه ایران شرکت کردند. سیاست فشار حداکثری ایالات متحده همچنان برقرار است و بنگاه‌های اقتصادی در اروپا به طور کامل از دستورالعمل‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا پیروی می‌کند. ما موشک‌های بالستیک به روسیه نداده‌ایم. اگر اروپا نیاز به بهانه‌ای برای کوتاه آمدن در مقابل باج‌خواهی اسرائیل دارد، بهتر است داستان دیگری پیدا کند.

اروپایی‌ها اما با تکرار این اتهامات، تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کرده‌اند و حتی خطوط هوایی و کشتیرانی ایران را تحت تحریم قرار داده‌اند.

عراقچی در پاسخ به این تحریم‌ها نوشت: رئیس‌جمهور زلنسکی شخصا تایید کرده که هیچ موشک بالستیک ایرانی به روسیه صادر نشده است، با این حال، اتحادیه اروپا حاضر نمی شود به هدف قرار دادن ناعادلانه‌ مسافران هوایی از طریق تحریم خطوط هواپیمایی ایران پایان دهد. اکنون اتحادیه اروپا قصد دارد از همان بهانه واهیِ صادرات موشک برای تحریم خطوط کشتیرانی ما استفاده کند. هیچ مبنای قانونی، منطقی یا اخلاقی برای هیچ یک از این رفتارها وجود ندارد. در واقع این رفتارها همان چیزی را باعث می‌شوند که اتحادیه اروپا خواهان جلوگیری از آن است. آزادی کشتیرانی از اصول بنیادین حقوق دریاهاست. وقتی عده‌ای گزینشی آن را به کار می‌گیرند، تبعات این کوته‌بینی آن‌ها معمولا به خودشان برمی‌گردد.

داستان اتم

درباره موضوع هسته‌ای نیز رویکرد خصمانه اروپا همچنان ادامه دارد. معاونان وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام تاکنون دو بار درباره موضوعات مختلف از جمله موضوع هسته‌ای در ژنو رایزنی کرده‌اند اما شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با صحنه‌گردانی اروپا و آمریکا علیه ایران قطعنامه صادر کرده و ضمن درخواست از مدیرکل آژانس برای تهیه گزارش جامع درباره برنامه هسته‌ای ایران، آن‌را به‌عنوان مقدمه‌ای برای کلید زدن «اسنپ‌بک» و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار داده است.

در آخرین ساعات جلسه اول آذر ۱۴۰۳ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با فشار و اصرار سه کشور اروپایی و آمریکا و به‌رغم عدم حمایت حدود نیمی از دولت‌های عضو، قطعنامه‌ای غیر اجماعی در مورد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را با تکیه بر ادعاهای واهی از جمله عدم همکاری ایران، تصویب کرد.

وزارت خارجه ایران و سازمان انرژی اتمی ایران پس از تصویب این قطعنامه در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند: دولت چهاردهم ادامه و ارتقای همکاری‌ها با آژانس را با هدف حل و فصل موضوعات فی مابین در دستور کار خود قرار داده است. در چارچوب همین رویکرد اصولی، ایران از سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران استقبال کرد و برنامه‌ریزی لازم برای فراهم نمودن زمینه تعاملات بیشتر و موفقیت سفر را انجام داد.

در این بیانیه آمده است: سفر مدیرکل آژانس به ایران، دیدارهای وی با مقام‌های عالی جمهوری اسلامی ایران و بازدید از مجتمع‌های غنی‌سازی شهید دکتر علی‌محمدی و شهید مهندس احمدی روشن و مذاکرات صورت گرفته، زمینه مناسبی برای تقویت تعاملات ایران و آژانس ایجاد کرد.

ایران در ادامه این بیانیه اعلام کرد: در چنین شرایطی سه دولت اروپایی و آمریکا به جای کمک به تداوم فضای سازنده ایجاد شده بین ایران و آژانس، حتی منتظر نتایج سفر مدیر کل آژانس هم نمانده و در یک اقدام تقابلی و ناموجه، قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حکام ارائه کردند. چنین اقدامی بار دیگر ثابت کرد که سه دولت اروپایی و آمریکا در ادعای خود مبنی بر حفظ اعتبار آژانس به هیچ وجه صداقت ندارند و موضوع هسته‌ای ایران صرفا بهانه و دستاویزی برای پیشبرد اهداف نامشروع آنها است.

در این بیانیه همچنین آمده است: مراجع صلاحیت‌دار جمهوری اسلامی ایران در سطوح مختلف پیش‌تر اعلام کرده بودند که اتخاذ هرگونه اقدام تقابلی و سوء استفاده از شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای پیشبرد اهداف نامشروع و سیاسی، با پاسخ متقابل ایران مواجه خواهد شد. مختصات پاسخ احتمالی ایران از قبل نیز به مدیرکل آژانس اطلاع‌رسانی شده است. بر همین اساس، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دستور انجام اقدامات موثر، از جمله راه‌اندازی مجموعه‌ معتنابهی از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته از انواع مختلف را صادر کرد.

با این حال، ایران بارها تاکید کرده به همکاری با دیدبان هسته‌ای سازمان ملل متعهد است.

وزیر خارجه ایران گفته است: راهبرد صبر ما مبتنی بر یک صبر انفعالی نیست، بلکه صبر همراه با ابتکار عمل است. ما اصلاً یک سیاست منفعلانه نداریم که بنشینیم نگاه ‌کنیم چه تصمیمی برای ما می‌گیرند؛ نه، حتی درخصوص مذاکرات احتمالی هسته‌ای هم طراحی داریم و برنامه‌ریزی کرده‌ایم. مذاکرات که به صورت غیرمستقیم جریان دارد. کانال سه کشور اروپایی برقرار است. با آقای گروسی و آژانس هسته‌ای همکاری داریم و یک ایده جدید برای حل مسائل مطرح است که در حال بررسی آن هستیم.

اعتقاد به دیپلماسی

عراقچی در آخرین کنفرانس خبری سخنگوی وزارت خارجه ایران، به میان خبرنگاران آمد و گفت: یک سال پر هیجان، پرماجرا همراه با سختی‌ها و فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشتیم. غم‌ها و شادی‌هایی وجود داشت که غم‌ها بیشتر بود، شهادت آیت‌الله رئیسی و وزیر امور خارجه آقای امیرعبداللهیان از وقایع تلخ سال گذشته بود، همچنین وقایعی که در منطقه اتفاق افتاد.

او گفت: دعا می‌کنم در سال جدید که شروعش با شب‌های عزیز قدر مصادف است خداوند قدر بهتری را برای مردم ایران مقدر کند و بهترین‌ها را برای همه مردم ایران و مسلمانان تقدیر کند و سال آینده را با همین شور و انرژی در خدمت شما باشیم و به اتفاق حرکت کنیم.

عراقچی همچنین در پیام نوروزی خود تصریح کرد: ما معتقد به دیپلماسی هستیم و معتقدیم دیپلماسی جایگزین مناسب‌تری برای سیاست‌های یکجانبه، فشارهای ناعادلانه، تحریم‌های ظالمانه و تهدید و ارعاب است. ایران همواره آماده گفت‌وگو بوده اما مذاکره‌ای که از موضع برابر صورت بگیرد و تامین‌کننده منافع ملت ایران است.

وزیر خارجه ایران با بیان اینکه «ملت ایران، یک ملت شریف و با عزت است و جز در برابر خداوند متعال، سر خم نمی‌کند»، گفت: ما بر اساس همین منطق، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را با کمک خداوند به پیش خواهیم برد و ذره‌ای از منافع ملت ایران کوتاه نخواهیم آمد.

دیپلمات عالی‌رتبه ایران در پایان گفت: سال جدید را با امید فراوان آغاز می‌کنیم و با تلاش بیشتر حرکت می‌کنیم و من اطمینان دارم که با همت و غیرت و صبر مردم و با رهبری داهیانه مقام معظم رهبری و مدیریت رئیس‌جمهور محترم، سال جدید، سال شکوفایی بیشتر برای ایران عزیز ما خواهد بود.

انتهای پیام