در شرایطی که تغییرات اقلیمی و نوسانات بارندگی به‌ویژه در مناطق نیمه‌خشک مانند استان زنجان به یکی از چالش‌های اصلی مدیریت منابع آب تبدیل شده، بی‌توجهی به پیش‌بینی‌های بارشی می‌تواند منجر به هدررفت سرمایه‌های کلان و ناکارآمدی در اجرای طرح‌های عمرانی، کشاورزی و منابع طبیعی شود.
متخصصان هواشناسی و منابع آب تأکید دارند که پیش‌بینی فصلی و میان‌مدت بارش‌ها نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های کلان ایفا می‌کند. نادیده گرفتن این داده‌ها، ممکن است باعث اجرای پروژه‌هایی در زمان نامناسب، یا غفلت از فرصت‌هایی شود که می‌توانستند بخشی از بحران کم‌آبی یا سیلاب‌های احتمالی را مدیریت کنند.
برای نمونه، اجرای طرح‌های ذخیره روان‌آب‌ها، بهره‌برداری به‌موقع از استخرهای معیشتی یا کنترل سیلاب در اراضی شیب‌دار بدون اطلاع از وضعیت آینده بارش، نه تنها مؤثر نخواهد بود، بلکه می‌تواند به تخریب زیرساخت‌ها و هدررفت منابع مالی منجر شود.
هدررفت سرمایه در صورت بی‌توجهی به پیش‌بینی بارش
مدیر ترویج و هماهنگی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، می‌گوید: مصرف کود اوره سرک بدون توجه به پیش‌بینی‌های بارندگی، به‌ویژه در خاک‌های آهکی منطقه می‌تواند منجر به تصعید و هدررفت کامل سرمایه کشاورزان شود.
خلیل پیمان با بیان اینکه برای جلوگیری از این خسارت، کشاورزان باید پیش از کوددهی، حتماً پیش‌بینی هواشناسی حداقل سه منبع معتبر را بررسی کنند و از وقوع بارندگی ۲۵ میلی‌متری طی ۲ تا ۳ روز آتی مطمئن شوند، می‌افزاید: در فصل بهار، مصرف بیش از ۲۵ کیلوگرم کود اوره سرک در هر هکتار توصیه نمی‌شود. افزودن کود بیشتر پس از مرحله پنجه‌زنی نه‌تنها فایده‌ای ندارد بلکه با فعال شدن فتوسنتز جاری موجب کاهش عملکرد گیاه نیز می‌شود.
به گفته کارشناسان ترویجی، باغداران می‌توانند با بهره‌گیری از منابع حرارتی کوچک مانند پیت‌حلبی‌های حاوی روغن سوخته و همچنین ایجاد جریان باد در باغات، از سرمازدگی شکوفه‌ها جلوگیری کنند. این اقدامات می‌تواند دمای محیط را تا دو درجه کاهش داده و خسارت احتمالی را از ۹۰ درصد به کمتر از ۱۰ درصد برساند.
مدیر شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان زنجان در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به توزیع انواع کود شیمیایی در اسفند سال گذشته، می‌گوید: در این ماه مجموعاً ۶۲۶۳ تن کود کشاورزی در سطح استان تأمین و بین کشاورزان توزیع شده است.
عبدالحسین ادیبان با اشاره به جزئیات این میزان، می‌افزاید: از این مقدار، ۵۰۹۶ تن کود اوره، ۵۶۲ تن کود فسفات و ۶۰۵ تن کود پتاس بوده که از طریق ۶۱ کارگزار فعال استان در اختیار بهره‌برداران قرار گرفته است. فرآیند تخصیص نیز از طریق سامانه کنترل و پایش مواد کودی انجام شده است.
وی با تاکید بر اینکه این کودها همگی تولید داخل و مربوط به پتروشیمی‌های شیراز، کرمانشاه و پردیس هستند، درباره توزیع کود اوره در شهرستان‌ها، می‌گوید: در اسفند ۱۷۳۰ تن از کود اوره به شهرستان خدابنده، ۶۸۲ تن به ابهر، ۶۶۵ تن به ایجرود، ۶۹۷ تن به زنجان و ۱۳۲۲ تن به سایر شهرستان‌ها از جمله خرمدره، سلطانیه، طارم و ماهنشان اختصاص یافته است.
مدیر شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان ادامه می‌دهد: در این سال نیز شاهد توزیع قابل توجهی از انواع کودهای فسفاته و ازته در استان بودیم. از جمله ۵۰۶۵ تن سوپر فسفات تریپل یا همان کود سیاه که به‌دلیل غلظت بالای فسفر در خاک‌های کم‌فسفر کاربرد زیادی دارد و ۴۶۸۲ تن دی‌آمونیوم فسفات که به‌دلیل دارا بودن نیتروژن و فسفر، مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است.
طبق اعلام این شرکت طی این مدت ۳۹ هزار و ۴۲۹ تن کود ازته و ۱۱۳ تن نیترات آمونیوم نیز میان کارگزاران استان توزیع شده که نقش مؤثری در تقویت عملکرد مزارع دارد.
تغذیه اصولی و مراقبت‌های کوچک، پشتیبان تولید بزرگ
استان زنجان با دارا بودن اقلیم نیمه‌خشک، خاک‌های آهکی و زمستان‌های سرد، نیازمند رعایت دقیق اصول تغذیه‌ای و مراقبتی در کشاورزی است.
استفاده هدفمند و هوشمندانه از کود، نه‌تنها از هدررفت منابع جلوگیری می‌کند، بلکه به افزایش عملکرد نیز می‌انجامد. در مزارع دیم که به‌شدت وابسته به بارش‌های طبیعی هستند، اجرای دقیق توصیه‌های هواشناسی و مصرف به‌موقع کودهای مؤثر نظیر پتاسه یا اسیدآمینه، می‌تواند سرنوشت کشت را از شکست به موفقیت تغییر دهد. همچنین اقداماتی ساده مانند تأمین حرارت در شب‌های سرد یا ایجاد پوشش بر روی نهال‌ها، گاه می‌تواند میلیاردها تومان خسارت را کاهش دهد.
در شرایطی که نوسانات اقلیمی و تغییرات ناگهانی دما، تهدیدی جدی برای امنیت غذایی هستند، توجه به هشدارها و همکاری همه‌جانبه کشاورزان و مسئولان، کلید عبور از بحران و تثبیت تولید در استان زنجان خواهد بود.
هشدار هواشناسی و توصیه‌های حفاظتی
کارشناس پیش‌بینی هواشناسی استان زنجان با تاکید بر اینکه توجه به اقدامات پیشگیرانه ضروری است به خبرنگار ایسنا می‌گوید: کشاورزان باید گلخانه‌ها و انبارها را تهویه و ایمن‌سازی کنند، از محلول‌پاشی خودداری کرده و برای مقابله با سرمازدگی، بخاری‌های باغی و پوشش نهال‌ها را آماده کنند.
الهام نجفی می‌افزاید: استفاده از سایه‌بان، آبیاری خارج از نوبت، قیم‌گذاری نهال‌ها و عدم استقرار کندوها در ارتفاعات از جمله راهکارهای کاهش خسارت است از دیگر اقداماتی است که باغداران و کشاورزان هنگام کاهش محسوس دما، رگبار، رعدوبرق همچنین وزش باد مدنظر داشته باشند. دامداران نیز باید دام‌ها را از نقاط مرتفع دور کرده و با استفاده از کاه و کلش، بستر را در برابر سرما مقاوم کنند. پرورش‌دهندگان ماهی هم تجهیزات برقی را ایمن و غذادهی را در زمان بارندگی متوقف کنند.
فاطمه حیدری کارشناس باغبانی به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: تغذیه اصولی گیاهان و استفاده از کودهای مناسب به‌ویژه در دیم‌زارها، از عوامل کلیدی در افزایش مقاومت گیاه به تنش‌های محیطی مانند سرما و کم‌آبی است. همچنین اجرای توصیه‌های هواشناسی نظیر آبیاری پیشگیرانه، تهیه سایه‌بان و جلوگیری از عملیات کشاورزی در شرایط بحرانی می‌تواند نقش چشمگیری در جلوگیری از خسارت‌های سنگین داشته باشد.
در نهایت، سرمایه‌گذاری در آگاهی و عمل به جزئیات، بهترین راهکار برای حفظ منابع مالی، خاک و محصول کشاورزان زنجانی است. اتصال نظام‌مند بین سامانه‌های پیش‌بینی هواشناسی و نهادهای اجرایی مانند جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و آب منطقه‌ای، ضرورتی انکارناپذیر است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سازگار با وضعیت اقلیمی و بهره‌گیری از دانش داده‌محور، کلید عبور از بحران آب و خاک در سال‌های پیش‌رو خواهد بود.
انتهای پیام
نظرات