روح الله کریمی در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: تحمل یخ‌زدگی و سرمازدگی در تاک‌ها تحت تاثیر رقم، مکان باغ، دمای محیط و مراحل رشدی تاک قرار می‌گیرد، اغلب انگورهای کشت و کار شده در کشور ما از گونه «ویتیس وینیفرا» هستند که میزان تحمل به یخ‌زدگی این گونه منفی ۱۸ درجه سانتیگراد است.
وی اظهارکرد: این بدان معنی است که اگر دمای هوای باغ در زمستان به منفی ۲۰ تا منفی ۲۲ درجه سانتیگراد اُفت کند (مشابه با شرایط بهمن و اسفند سال گذشته) می‌تواند باعث خشک شدن کامل تنه و بخش هوایی تاک شود.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر خاطرنشان کرد: در مورد میزان تحمل به سرمای بهاره هم در سال‌های اخیر با نوسانات شدید دمایی مواجه بوده‌ایم که باعث از بین رفتن بخش زیادی از محصول سالانه تاکداران می‌شود.
این استاد میوه‌کاری دانشگاه ملی ملایر گفت: با توجه به نقش انگور و کشمش در اقتصاد معیشتی تاکداران این مناطق و نیز سهم مهم کشمش و دیگر میوه‌ها در صادرات غیرنفتی باید در کنترل یخ‌زدگی و سرمازدگی درختان میوه و انگور تدبیر پایدار اندیشیده شود.
مهمترین روش‌های علمی برای جلوگیری از سرمازدگی تاکستان‌ها
کریمی ادامه داد: در تحقیقاتی که در زمینه تحمل به سرمازدگی و یخ‌زدگی درختان میوه صورت گرفته است، روش‌های کوتاه‌مدت و بلند مدتی پیشنهاد شده است؛ روش‌های کوتاه مدت مستلزم صرف انرژی بوده و به‌طور مستقیم اثرات سرما را کاهش می‌دهند، این روش‌ها معمولا کمی قبل از وقوع سرما یا در حین وقوع سرما بکار می‌روند تا جایگزین منابع انرژی طبیعی شده و حرارت از دست رفته باغ را جبران کنند.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر افزود: در مقابل روش‌های بلند مدت به‌صورت غیرمستقیم و از طریق کاهش مواجهه باغ با سرما یا کاهش حساسیت درختان به دمای پایین به نحوی باعث کاهش خسارت سرما می‌شوند.
وی اظهارکرد: مهمترین روش‌های کوتاه مدت عبارتند از کاربرد ماشین‌های مولد باد، بخارهای، آبیاری بارانی، مه‌سازها و دیگر ترکیباتی که به عنوان پوشش‌های عایق در برابر سرما عمل می‌کنند، تمام این روش‌ها برای حفظ دمای تاکستان به منظور اجتناب از صدمات سرما به‌کار می‌روند.
کریمی بیان کرد: ماشین‌های مولد باد با مخلوط کردن هوای لایه گرم بالایی با لایه‌های سرد زیرین در مجاورت کف باغ، ضمن افزایش چهار درجه‌ای دما، از تاکستان‌ها در برابر صدمات یخبندان تشعشعی محافظت می‌کنند. برای مقرون به صرفه بودن هزینه‌های ماشین باد، پیشنهاد شده که این دستگاه تنها در تاکستان‌هایی با وسعت سه تا چهار هکتار که بالای ۲۰ درصد احتمال یخبندان تشعشعی و وارونگی هوا در آنها وجود دارد، استفاده شود.
وی افزود: بخاری‌ها با تأمین مستقیم گرما برای تاک‌ها، باعث محافظت آنها از یخبندان تشعشعی می‌شوند، برای کاهش هزینه، یکسری کابل‌های الکتریکی به دور تنه و بازوها پیچیده می‌شود، این کابل‌ها به‌طور موفقیت‌آمیزی باعث کاهش ۳۰ درصدی خسارت به گل آذین‌ها شده است.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر بیان کرد: مه‌سازها با ایجاد موانعی بالای تاج گیاه مانع از خروج گرمای تولید شده توسط گیاه در شب می‌شوند، سیستم آبیاری بارانی بالای تاک‌ها گزینه دیگری برای حفظ دمای تاکستان است. در این روش منبع دمایی همان گرمای ایجاد شده در اثر تبدیل آب به یخ است. سیستم آبیاری بارانی باعث حفظ دمای باغ بین منفی سه و صفر درجه‌سانتیگراد می‌شود که برای تاک‌ها کشنده نیست.
استاد میوه‌کاری دانشگاه ملی ملایر گفت: تاکداران همچنین می‌توانند از پوشش‌های عایق هوا از قبیل برف، مالچ و خاک استفاده کنند، استفاده از کاه و کلش نیز یکی از روش‌هایی است که به این منظور استفاده می‌شود و روشی ارزان و راحت برای تاکستان‌های سنتی ایران به‌ویژه در مناطقی است که کاه و کلش فراوان دارند.
کریمی افزود: وجود یک لایه ۲۰ سانتیمتری کاه و کلش باعث افزایش دمای زیر این پوشش تا ۶ درجه سانتیگراد و دمای عمق پنج سانتیمتری خاک زیر آن تا ۲۶درجه سانتیگراد نسبت به دمای هوای ارتفاع ۳۰ سانتیمتری بالای سطح باغ می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: استفاده از پوشش خاک یکی از روش‌هایی است که در تاکستان‌های کشور برای محافظت تاک‌ها در برابر سرما استفاده می‌شود، در یک تحقیق مشخص شده که حتی اگر تاکستان تا منفی ۳۰ درجه سانتیگراد افت دما داشته باشد، پوشش دادن تاک‌ها با یک لایه ۱۵ سانتیمتری خاک، باعث حفظ دمای بافت‌ها در تاک‌های دفن شده تا حد منفی دو درجه می‌شود.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر یادآورشد: روش‌های بلندمدت را بر اساس زمان اجرا می‌توان به دو دسته روش‌های قبل از کاشت از قبیل انتخاب صحیح محل باغ، انتخاب ارقام و پایه های مقاوم به سرما و روش‌های بعد از کاشت از قبیل نوع سیستم تربیتی، هرس تاخیری به منظور تاخیر در شکوفایی، تغذیه و آبیاری مناسب، برداشت به موقع و تنک کردن محصول و کاربرد ترکیبات شیمیایی با هدف تاخیر در باز شدن جوانه‌ها یا تسریع در خواب آنها تقسیم کرد.
کریمی اظهارکرد: طی سال‌های گذشته از ترکیبات شیمیایی مختلفی برای بهبود تحمل به سرما یا تاخیر در شکوفایی جوانه‌های درختان میوه استفاده شده است، کاربرد برگی تنظیم کننده‌های رشد نظیر نفتالن استیک‌اسید در انگور، اسید سالیسیلیک در انگور و گردو، اسید ابسیزیک در انگور، کُند کننده‌های رشد مانند پاکلوبوترازول در بادام و انار، مواد تأخیر دهنده شکوفایی جوانه‌ها مانند روغن سویا در پسته و انگور، روغن ولک در انگور باعث تاخیر در باز شدن جوانه‌ها در درختان میوه شده است.
استاد میوه‌کاری دانشگاه ملی ملایر گفت: در حال حاضر با چند گزینه در زمینه مقابله با سرما در باغات مواجهه هستیم، باغاتی که از گذشته در دشت‌ها و دره‌ها احداث شده‌اند و به دلیل تغییر اقلیم اغلب سال‌ها با سرمازدگی بهاره مواجهه هستند.
کریمی با بیان اینکه اغلب این باغات از لحاظ وسعت کوچک بوده و زیر یک هکتار هستند، افزود: در این باغات و باغ‌های بزرگتر برای جلوگیری از خسارت سرما می‌توان به عنوان پیشنهاد اول از پوشش پلاستیک روی تاک‌ها یا درختان به عنوان یک روش تضمینی استفاده کرد.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر با اشاره به اینکه ممکن است خریداری پلاستیکی در سال اول هزینه‌بر باشد ولی از آنها می‌توان تا ۱۰ سال استفاده کرد، اظهارکرد: در زمانی که بر اساس داده‌های هواشناسی دمای هوا از آستانه تحمل تاک پایین‌تر می‌رفت، روی ردیف‌های تاک چه خزنده و چه داربستی کشیده شده و بعد از جمع شدن پلاستیک برای سال بعد استفاده می‌شود.
کریمی افزود: استفاده از پُلارهای (بخاری) باغی در صورت تامین سوخت پایدار و طراحی پلارهای مخصوص و یا تامین سنتی گرما با سوختن چوب و کاه و کلش نیز پیشنهاد دوم است، باغات جدید که باید در مناطقی احداث شود که خطر سرمازدگی بهاره کمتر باشد مثل شیب‌های شمالی و ارتفاعات که جوانه‌های تاک دیرتر شکوفا می‌شود و میزان تجمع هوای سرد در آنجا کم است.
وی خاطرنشان کرد: استفاده از ارقام دیرگل و ارقام متحمل به سرما گزینه دیگری است که نیاز به کار اصلاحی یا وارد کردن رقم‌های خارجی متحمل به سرماست، در حال حاضر یک رقم انگور از گونه «لابروسکا» از کشور آمریکا وارد شده که تا منفی ۳۶ درجه سانتیگراد تحمل به سرما دارد، این رقم می‌تواند برای کاشت در مناطق سرد استفاده شود.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش ملایر تصریح کرد: متاسفانه در دهه گذشته به دلیل تغییر اقلیم، سرمازدگی بهاره به یک عامل اصلی خسارت‌زا در درختان میوه کشور تبدیل شده است، این عامل ممکن است به اجبار باعث تغییر الگوی کشت و جایگرین کردن باغات با محصولات زارعی بهاره شود که تهدیدی برای امنیت غذایی و صادرات غیرنفتی کشور محسوب می‌شود.
انتهای پیام
نظرات