به گزارش ایسنا، جامعه عشایری در ایران با بیش از یک میلیون نفر جمعیت، بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی کشور را شکل می‌دهد. این گروه که بخش زیادی از آن‌ها به شغل دامداری مشغول هستند، بر اساس شرایط طبیعی، فصلی از یک منطقه به منطقه‌ای دیگر کوچ می‌کنند. در استان خوزستان، حدود ۱۵ درصد از جمعیت عشایری کشور زندگی می‌کنند؛ اما سبک زندگی کوچ‌نشینی، آن‌ها را از بسیاری از خدمات عمومی که در شهرها و روستاها در دسترس هستند، محروم کرده است. بسیاری از عشایر به دلیل پراکندگی محل اسکان و فاصله‌های طولانی از مراکز درمانی، از دریافت به‌موقع خدمات درمانی باز می‌مانند. زندگی سخت، نبود جاده مناسب، کمبود آب، امکانات آموزشی و درمانی، همه و همه باعث شده تا این قشر از جامعه در وضعیت آسیب‌پذیر قرار بگیرد.

از سوی دیگر، سیستم برنامه‌ریزی و اجرای خدمات در مناطق عشایری نیز با مشکلات زیادی مواجه است. نبود منابع مالی کافی، کمبود نیروی انسانی و ضعف زیرساخت‌ها، از مهم‌ترین دلایلی هستند که باعث شده خدمات بهداشتی و درمانی نتواند به‌خوبی به عشایر برسد. علاوه بر این، به دلیل شرایط فرهنگی و زبانی خاص برخی طوایف، دسترسی به آموزش‌های بهداشتی و درمانی نیز با موانعی روبه‌روست. بسیاری از مطالعات در ایران و دیگر کشورها نیز نشان داده‌اند که فاصله زیاد محل زندگی عشایر از مراکز خدمات سلامت، یکی از موانع اصلی در دریافت خدمات است. همچنین، کیفیت پایین خدمات و نبود امکانات کافی مثل دارو و واکسن، دسترسی عشایر به خدمات درمانی را دشوارتر کرده است.

در همین راستا، نایب فدائی ده‌چشمه، استادیار گروه بهداشت عمومی در دانشکده علوم پزشکی شوشتر، با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، تحقیقی در این زمینه انجام داده‌اند. در این مطالعه، محققان به دنبال شناسایی عوامل و موانعی بودند که باعث می‌شود خدمات سلامت به‌درستی به جامعه عشایری خوزستان نرسد. آن‌ها به‌ویژه به مشکلاتی که از درون سیستم بهداشت و درمان و نیز از ویژگی‌های خاص زندگی عشایری ناشی می‌شود، توجه کرده‌اند.

در این پژوهش که با استفاده از روش‌های کیفی انجام شده، محققان با ۱۷ نفر از مدیران و کارکنان مراکز سلامت در استان خوزستان گفت‌وگو کردند. اطلاعات از طریق مصاحبه‌های انفرادی و ثبت نظرات شرکت‌کنندگان جمع‌آوری شد. سپس داده‌ها با استفاده از روشی تحلیلی بررسی شدند که به پژوهشگران امکان داد الگوهای مشترک بین پاسخ‌ها را شناسایی کنند.

نتایج این تحقیق نشان می دهند که موانع ارائه خدمات بهداشتی به عشایر را می‌توان در سه دسته کلی طبقه‌بندی کرد: ویژگی‌های زندگی عشایری، مشکلات در سیستم خدمات درمانی، و نبود هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف. از جمله ویژگی‌هایی که ارائه خدمات را دشوار کرده‌اند، می‌توان به کوچ‌نشینی، تنوع فرهنگی، پراکندگی جمعیت و ساختار قومی-قبیله‌ای اشاره کرد. همچنین، مشکلات ساختاری مانند کمبود امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی، و همچنین فرآیندهای ناکارآمد اداری نیز تأثیر زیادی بر کاهش کیفیت خدمات داشته‌اند.

در بخش دیگری از نتایج، مشخص شد که همکاری ضعیف بین سازمان‌های مختلف دولتی نیز یکی از دلایل مهم ناکارآمدی خدمات در مناطق عشایری است. نبود زیرساخت‌های مناسب، راه‌های ارتباطی ضعیف، کمبود آب و برق و ناهماهنگی بین بخش‌های مختلف خدمات عمومی، از جمله عواملی است که باعث شده ارائه خدمات درمانی در این مناطق با مشکل روبه‌رو شود.

اطلاعات تکمیلی این پژوهش حاکی از آن هستند که تنها تلاش یک نهاد مثل وزارت بهداشت برای حل این مشکل کافی نیست. خدمات بهداشتی در مناطق عشایری با دیگر ابعاد زندگی مردم گره خورده است. برای مثال، اگر راه دسترسی به مناطق عشایری مناسب نباشد یا امکانات ارتباطی و لجستیکی در دسترس نباشد، حتی اگر پزشک و دارو هم فراهم شود، خدمات به‌درستی نمی‌رسد. از این رو، همکاری همه‌جانبه بین سازمان‌های مسئول در حوزه‌های مختلف ضروری است.

در نهایت، محققان تأکید دارند که طراحی برنامه‌های بهداشتی برای عشایر باید با توجه به شرایط خاص زندگی آن‌ها انجام شود. به‌کارگیری رویکردی به نام «سلامت یکپارچه» یا One Health، که بر همکاری همه‌جانبه بین نهادهای مرتبط تمرکز دارد، می‌تواند راهکاری مؤثر برای بهبود وضعیت سلامت در این مناطق باشد.

نتایج این مطالعه ارزشمند در نشریه‌ «دوماهنامه پیاورد سلامت» منتشر شده است؛ نشریه‌ای وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران که به بررسی مسائل بهداشتی و درمانی در جامعه ایران می‌پردازد.

انتهای پیام