علیرضا بیات در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: ماهواره اسپوتنیک۳ که پنجمین ماهواره‌ای بود که توسط بشر به فضا پرتاب شد، یکی از مراحل کلیدی در آغاز عصر فضا به‌شمار می‌آید. برخلاف اسپوتنیک ۱ و ۲ که بیشتر جنبه نمایشی و آزمایشی داشتند، اسپوتنیک ۳ دارای یک مأموریت علمی پیشرفته بود که توانست داده‌های بسیار ارزشمندی را به‌دست آورد. این ماهواره که توسط اتحاد جماهیر شوروی طراحی و ساخته شده بود، در تاریخ ۱۵ مه ۱۹۵۸ با استفاده از موشک R-7 اصلاح‌شده به فضا پرتاب شد و در یک مدار بیضوی با اوج ۱۸۸۰ کیلومتر و حضیض ۲۳۰ کیلومتر قرار گرفت.

وی افزود: وزن این ماهواره حدود ۱۳۲۷ کیلوگرم بود و از لحاظ جرمی به‌مراتب بزرگ‌تر از اسپوتنیک ۱ و ۲ محسوب می‌شد. اسپوتنیک ۳ حدود ۲۹۱ روز فعال بود و تا تاریخ ۶ آوریل ۱۹۵۹ که وارد جو زمین شد، همچنان در مدار به گردش خود ادامه می‌داد.

کارشناس نجوم با بیان اینکه یکی از اهداف اصلی این ماهواره، مطالعه جو فوقانی زمین بود، ادامه داد: در این زمینه، اسپوتنیک ۳ توانست چگالی، فشار، دما و ترکیبات شیمیایی لایه‌های بالایی جو را اندازه‌گیری کند. هدف دیگر آن بررسی پرتوهای کیهانی بود؛ این ماهواره با تحلیل تابش‌های پرانرژی موجود در فضا، اطلاعات مفیدی درباره شدت و نوع این پرتوها به‌دست آورد، همچنین اندازه‌گیری میدان مغناطیسی زمین نیز از جمله مأموریت‌های آن بود، چرا که درک ساختار میدان مغناطیسی و اثرات ذرات باردار بر آن، نیازمند چنین اطلاعاتی بود که اسپوتنیک ۳ فراهم کرد.

بیات گفت: این ماهواره به مطالعه میکرومته‌ئوریت‌ها یا همان ذرات ریز فضایی پرداخت. با بهره‌گیری از آشکارسازهای مخصوص، اسپوتنیک ۳ برخورد این ذرات با سطح ماهواره را ثبت و به دانشمندان امکان تحلیل بهتر محیط اطراف زمین را داد. از دیگر فعالیت‌های مهم آن می‌توان به اندازه‌گیری الکترون‌ها و پروتون‌ها در کمربند وان آلن اشاره کرد. این داده‌ها کمک شایانی به شناخت بهتر ساختار تابشی اطراف زمین کردند و مکمل یافته‌هایی بودند که پیش از آن توسط ماهواره اکسپلورر ۱ آمریکایی به‌دست آمده بود.

وی افزود: اسپوتنیک ۳ به بیش از دوازده ابزار علمی پیشرفته مجهز بود که از جمله آن‌ها می‌توان به طیف‌سنج پرتوهای کیهانی، آشکارساز ذرات باردار، مغناطومتر برای سنجش میدان مغناطیسی، شمارنده گایگر-مولر، ردیاب میکرومته‌ئوریت‌ها، رادیومترهای خورشیدی و فرستنده‌هایی برای ارسال و انتقال داده‌ها به زمین اشاره کرد.

کارشناس نجوم اظهار کرد: از نظر دستاورد، اسپوتنیک ۳ یکی از نخستین ماهواره‌هایی بود که اطلاعات مفصل و دقیق علمی از فضا جمع‌آوری کرد. داده‌های این ماهواره نقش بسیار مهمی در تأیید و تکمیل کشف کمربندهای تابشی داشتند، کمربندهایی که نخستین بار توسط ماهواره اکسپلورر ۱ آمریکا کشف شده بودند. این مأموریت تجربه‌ای ارزشمند برای شوروی فراهم کرد تا در آینده بتواند ماهواره‌های پیچیده‌تری همچون لونا ۲ را بسازد. اطلاعات به‌دست‌آمده از اسپوتنیک ۳ بنیان علمی مهمی را برای شاخه‌ای نوپدید از علم به‌نام ژئوفیزیک فضایی پایه‌گذاری کرد.

بیات گفت: با وجود موفقیت‌های قابل توجه، اسپوتنیک ۳ با چالش‌هایی نیز مواجه بود. در ابتدا قرار بود این ماهواره پیش از اسپوتنیک ۱ پرتاب شود، اما مشکلات فنی در موشک پرتابگر R-7 باعث شد که پرتاب آن تا مه ۱۹۵۸ به تعویق بیفتد. با این حال، فناوری استفاده‌شده در اسپوتنیک ۳ بسیار پیشرفته‌تر از نسخه‌های قبلی بود. بیشتر اطلاعات علمی آن از طریق سیستم رادیویی به زمین مخابره شد، اما بخشی از داده‌ها به‌دلیل نقص در ضبط‌کننده داخلی از بین رفت.

 وی ادامه داد: در مجموع، اسپوتنیک ۳ ثابت کرد که اتحاد جماهیر شوروی نه‌تنها توانایی ارسال ماهواره به فضا را دارد، بلکه می‌تواند ماهواره‌های علمی و دقیق با تجهیزات پیچیده طراحی و اجرا کند. این مأموریت یکی از نقاط عطف تاریخ فضانوردی به‌شمار می‌آید که الهام‌بخش رقابتی شدیدتر میان ایالات متحده و شوروی در عرصه علم و فناوری فضایی در دوران جنگ سرد شد.

انتهای پیام