در یک عصر بهاری به قصد دیدن نمایشگاه صنایع‌دستی، راهی عمارت زیبای خسروآباد می‌شوم، با دیدن مجسمه با صلابت و زیبای مستوره اردلان یگانه زن هنرمند کردستانی بر تارک زبان و ادبیات کردی پیاده می‌شوم، بهار زیبایی‌های خود را تمام و کمال در معرض نمایش گذاشته و فضای دلربایی را در کوچه منتهی به عمارت ایجاد کرده است، در امتداد کوچه به راه می‌افتم و با دیدن آرامش عمارت در میان همهمه شهر به سمت عمارت گام برمی‌دارم.

به در چوبی عمارت می‌رسم و وارد می‌شوم تا از نمایشگاه صنایع دستی برپا شده در محوطه عمارت بازدید کنم، عمارت خسروآباد با معماری باشکوه و حیاط باصفایش، خود به تنهایی یک جاذبه‌ی هنری و تاریخی محسوب می‌شود و میزبانی این نمایشگاه در چنین فضایی، جذابیت آن را دوچندان کرده است.

با ورود به عمارت، فضایی آکنده از هنر و اصالت آدمی را در بر می‌گیرد و در هر گوشه از عمارت، غرفه‌هایی برپا شده است که هنرمندان مختلف دست‌سازه‌های خود را به نمایش گذاشته‌اند.

تنوع صنایع دستی ارائه شده در نمایشگاه‌ بسیار چشمگیر است، از سازه‌های چوبی دست‌ساز گرفته تا گلیم‌های خوش‌نقش با طرح‌های هندسی و سنتی، هر کدام داستانی از ذوق و هنر بافندگان کردستانی را روایت می‌کردند و ظروف سفالی و سرامیکی با نقوش ظریف و لعاب‌های رنگین و هنر فاخر ارغوان بافی که جلوه‌ای از هنر این منطقه را به نمایش گذاشته‌اند.

علاوه بر این‌ها، می‌توان به حصیر بافی، لباس‌های محلی با سوزن‌دوزی‌های بی‌نظیر، زیورآلات دست‌ساز با طراحی‌های خلاقانه و دیگر آثار هنری که نشان از غنای فرهنگی این سرزمین دارند، اشاره کرد.

حضور فعال خود هنرمندان در غرفه‌ها فرصتی فراهم کرد تا با آن‌ها به گفت‌وگو بنشینم و از نزدیک با مراحل خلق آثارشان، مواد اولیه‌ی مورد استفاده و الهاماتی که از فرهنگ و طبیعت کردستان می‌گیرند، آشنا شوم.

صدای موسیقی سنتی کردی و صدای بهشتی حسن زیرک این اسطوره موسیقی کردی با صدای آبی که در وسط حیاط عمارت جریان دارد، در هم آمیخته و فضای دلنشینی را ایجاد کرده است با این فضا همراه و به سمت غرفه‌های صنایع دستی حرکت می‌کنم و از نزدیک با آثار هنرمندان و صنایع دستی آنان آشنا می‌شوم.

یکی از جذاب‌ترین غرفه‌هایی که برپا شده بود و بسیار قابل تامل بود و خود به تنهایی روایت‌گر فرهنگ و هنر کردها بود، غرفه خانم زندسلیمی بود، زنی پا به سن گذاشته و خوش ذوق که همه او را به نام‌ «آجی» می‌شناسند، هنر خود را در راه احیای پوشش قدیمی مردم کرد بکار برده و با جمع‌آوری لباس‌های محلی قدیمی سعی دارد تا بار دیگر آن‌ها را به بازار وارد کند.

وقتی با او همکلام شدم پارچه‌ای به من نشان داد که بیش از صد سال قدمت داشت و یادگاری از نسل اندر نسل خانوادگیشان بود که حال به او رسیده بود و معتقد بود دیگر نمی‌توان پارچه‌ای با این ظرافت پیدا کرد.

خانم زندسلیمی می‌گوید: در دهه ۱۲۰۰ پوشش اصیل زنان کرد مدل لباسی به نام بستان بوده است که این پوشش را از عکس‌های خیلی قدیمی برداشته و حالا آن را احیا کرده و به معرض فروش گذاشته است.

ادامه می‌دهد: قبل از اینکه لباس کردی که به آن کراس گفته می‌شود، پدید آید لباس زنان کرد در آن زمان‌ها «بستان» بوده است که لباس خاص زنان کرد بوده است و کاری که در حال حاضر انجام می‌دهم تلفیقی از لباس کردی جدید و قدیم و درانداختن طرحی نو و اصیل است.

وی افزود: من لباس‌های قدیمی را جمع‌آوری و با اضافه کردن بخش‌های مدرن لباس کردی به آن، پوشش جدیدی پدید می‌آورم، برای مثال پارچه مخملی که صد سال از قدمت آن می‌گذشت را به شیوه دوخت قدیم به صورت جلیقه دوخته و با میخک آن را تزئین کرده‌ام.

خانم زندسلیمی ادامه داد: پاپوش زنان قدیم کردستانی برخلاف امروز نه تنگ بود و نه کوتاه، بلکه بسیار گشاد بود و برای دمپای آن به جای کش از نخ استفاده می‌کردند، حال که دیگر این شیوه دوخت و پوشش به فراموشی سپرده شده است، تلاش من این است که این نوع پوشش را بار دیگر با همان دوخت قدیمی در بازار احیا کنم.

در بازدید از غرفه خانم زندسلیمی مشهور به «آجی» آنچه که جلب توجه می‌کرد، کلاه فیس‌هایی بود که به شیوه متفاوت‌تری به دار آویخته شده بودند، از او درباره کلاه فیس سرپوش محبوب زنان قدیم کردستانی می‌پرسم، می‌گوید: این کلاه‌ها که می‌بینی کلاه فیس نیست، کلاه و دستمال است، در ابتدا سرپوش زنان کرد کلاه و دستمال بوده و بعدها حالت اعیان‌تری پیدا کرده و به کلاه فیس تغییر شکل داده است.

به گفته وی، کلاه و دستمال سرپوش مرسوم زنان کرد بوده که در مناسبت‌های مختلف شکل متفاوتی داشته است، برای مثال برای مراسم عزا یا رفت‌وآمدهای روزانه و معمولی ساده استفاده می‌شد، اما برای عروسی به آن‌ها سکه‌های قرانی آویخته می‌شد.

وی اضافه کرد: همچنین سخمه‌های قدیمی زنان کرد که به آن جلیقه گفته می‌شود، را از مناطقی مختلف استان جمع‌آوری جمع‌آوری کرده‌ام که این سخمه‌ها با سکه‌های قرانی تزئین شده‌اند و حال از روی مدل همین سخمه‌ها دست به ساخت دوباره آن زده‌ایم.

خانم زندسلیمی ادامه داد: از آنجایی که امروزه سکه‌های قرانی از بین رفته و در بازار موجود نیستند، ما سکه‌های قرانی را از برخی روستاها و در بین برخی خانواده‌ها جمع‌آوری و این مدل سخمه قدیمی را بار دیگر احیا کرده‌ایم.

وی اضافه کرد: پارچه سرکه‌ای یا هه‌وری یکی از پارچه‌های قدیمی زنان کردستانی است، اما از آن قدیمی‌تر پارچه شیشه و سلطنتی و پارچه زری قدیمی‌ترین نوع پارچه لباس کردی بوده است.

آجی می‌گوید: در حال حاضر در روستای سرهویه کارگاه آموزشی برگزار می‌کنم و از بچه‌های کارگاه درخواست می‌کنم تا لباس‌های قدیمی که در خانواده‌هایشان نگهداری می‌شود را برایم جمع‌آوری و از روی آن مدل لباس طراحی کنم.

در ادامه در میان غرفه‌ها به راه می‌افتم و از آنجایی که ارغوان بافی یکی از صنایع دستی مورد علاقه من است، با فروشنده آن به گپ و گفت کوتاهی می‌پردازم.

نامش گلچین غلام‌ویسی زنی از اهالی روستای بیساران است که در حال حاضر در شهر سنندج سکونت دارد، زن جوانی که حرفه ارغوان بافی را پیش گرفته است و حالا ۲۰ سال است که‌ از این راه کسب درآمد می‌کند.

وی در خصوص ارغوان بافی گفت: ارغوان بافی از چوب ارغوان ساخته می‌شود و این نوع چوب اغلب در کوهستان‌های دیوزناو، پالنگان، هجیج و گواز یافت می‌شود.

غلام‌ویسی با بیان اینکه در حال حاضر برای ۱۲۰ نفر ایجاد شغل کرده‌ام و به صورت رایگان نیز ۱۵۰ نفر را آموزش داده‌ام، گفت: ارغوان از خانواده میخک‌ها است و در زمان‌های قدیم به جای صافی و آبکش از آن استفاده کرده‌اند.

وی با بیان اینکه برپایی نمایشگاه صنایع دستی بر رونق بازار کار آن‌ها اثرگذار است، اظهار کرد: تقریبا در همه نمایشگاه‌ها حضور پیدا می‌کنم، اما بیشترین میزان فروش ما از طریق آنلاین و فرستادن محصول به مشتریانی در عراق، ترکیه و سایر شهرهای استان و کشور است.

سومیتا اعلا هم یکی دیگر از هنرمندانی است که در نمایشگاه‌ صنایع دستی عمارت خسروآباد حضور پیدا کرده است، او که در اصل مدرس پرتره و رئالیسم است و کار او کشیدن چهره بر بوم نقاشی است حالا چندسالی است که‌ ابتکار و ذوق هنری خود را در راه طراحی لباس و احیای نقش و نوارهایی به کار برده که نماد اصالت کرد است.

او در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: حرفه اصلی من کشیدن چهره و پرتره و رئالیسم است اما به مرور زمان انواعی از لباس کردی را طراحی کردم و از نقش و نگارهای اصیل کردی در طراحی لباس‌ها بهره‌برده‌ام.

وی ادامه می‌دهد: سعی من بر این بوده که لباس‌های کردی را بر اساس طرح‌های قدیمی لباس زنان کرد طراحی کنم و در بسیاری از موارد نیز برای اینکه نوع لباسی که طراحی کرده‌ام مورد توجه جوانان قرار گیرد به صورت مدرنه آن را دیزاین کرده‌ام.

اعلا می‌گوید: شرکت در نمایشگاه‌های صنایع دستی حکم تبلیغ را برای ما دارد و افراد بسیاری می‌توانند از طریق این راه با هنر دست ما آشنا شوند.

وی گفت: اگر ما هنرمندان که به عنوان یک هنرمند قرار است طرح و ایده‌ای را ارائه دهیم و دست به خلق یک آثار هنری بزنیم، نیازمند حمایت و توجه ویژه است.

یکی دیگر از غرفه‌داران دختر ۲۹ ساله‌ای به نام سارا وزیری است که سه سالی است به صورت مداوم در حوزه حصیر بافی فعالیت دارد.

او می‌گوید: مشغول خواندن رشته حقوق بودم که در اواسط تحصیل خود و بنا به دلایلی به صنایع دستی روی آورده‌ام.

وی اضافه کرد: جنس به کار رفته در حصیر بافی را گالی می‌گویند که در شمال کشور مواد آن تأمین می‌شود و در حال حاضر نیز به دلیل عدم مغازه برای فروش بیشتر از طریق مجازی صورت می‌گوید.

یکی دیگر از غرفه‌های موجود در عمارت غرفه دختری به نام نگین رضانژاد است که از دور دنیای رنگارنگ دخترانه‌ای را با سازه‌های دست ساز خود در معرض نمایش گذاشته است.

وی می‌گوید: کار من تولیدات چوبی دخترانە و نقاشی بر روی چوب است که دو سالی است که در نمایشگاە‌ها حضور پیدا می‌کند و به گفتە خود او عمدە تولیداتش مربوط به رنج سنی  هفت تا 45 سال است.

این هنرمند ادامه می‌دهد: اگرچه نمایشگاەها می‌تواند در معرفی آثار ما موثر واقع شود، اما در واقع ما به دنبال ایجاد یک نمایشگاە دائمی برای عرضه محصولات خود هستیم که بتوانیم بر روی آن حساب کنیم.

نگین گفت: تبلیغاتی کە برای برگزاری این نمایشگاە انجام شده، بسیار ضعیف بوده و حضور مردم در این نمایشگاە بسیار کم‌رنگ بوده است، لذا باید در صورت برگزاری نمایشگاه تبلیغات خوبی صورت گیرد.

وی افزود: متاسفانە حمایت از صنایع دستی در استان کردستان پایین است و جدای از خود مسئولین، مردم نیز از این دست محصولات صنایع دستی حمایت چندانی نمی‌کنند.

در حیاط عمارت قدمی می‌زنم که غرفه گلیم‌بافی با آن نقش و نگارهای زیبا و سنتی نظرم را به خود جلب می‌کند، به سوی آن گام بر میدارم و از فروشنده و صاحب غرفه که خود خالق این آثار هنری است، می‌پرسم که چند سال است که‌ به‌ این‌ حرفه و بافت گلیم مشغول است که می‌گوید: در حال حاضر به بافندگی فرش و گلیم مشغول هستم و کار ما بیشتر پشم و اکرولیک است.

فریده محمدی ادامه می‌دهد: گلیم و فرش‌های خود را از طریق پیج مجازی و با شرکت در نمایشگاه‌ها و گرفتن سفارش به فروش می‌رسانیم.

وی استقبال مردم از صنایع دستی همچون گلیم را خوب عنوان کرد و گفت: ما نیازمند حمایت بیشتری از سوی متولیان امر هستیم و حمایت از کسانی که در این حوزه مشغول به کار هستند، قطعا به رونق بازار صنایع دستی کمک خواهد کرد: در حال حاضر من و دخترم در بافتن فرش و گلیم فعال هستیم و محیط منزل کارگاه کوچک ما است.

محمدی خواستار حمایت هرچه بیشتر مسئولین و اختصاص وام به فعالان حوزه صنایع دستی شد و گفت: در حال حاضر سه سال است که‌ در صف نوبت دریافت تسهیلات هستیم، اما همچنان تسهیلاتی به دست ما نرسیده است.

وی افزود: در حال حاضر به بحث آموزش و صادرات محصولات خود ورود نکرده‌ایم، زیرا این مهم نیازمند حمایت جدی است.

یکی از غرفه‌های موجود در حیاط امارت، غرفه‌ای مربوط به زیورآلات رزینی بود که با دستان هنرمندانه خانم ۲۹ ساله‌ای در معرض نمایش گذاشته شده بود.

این خانم سنندجی می‌گوید: پنج سال است که‌ در این عرصه مشغول به فعالیت هستم و کارگاه من در خود منزل است و در حال حاضر کارگاه و یا مغازه‌ای ندارم.

وی افزود: دو سال است که‌ در نمایشگاه‌های صنایع دستی حضور پیدا می‌کنم، اما متاسفانه زیورآلات رزینی را جزو حوزه صنایع دستی نمی‌دانند، به همین دلیل با هزینه‌های بسیار بالایی  در نمایشگاه‌ها حضور پیدا می‌کنیم.

غرفه دیگر مربوط به تولید عسل و ساخت عسل دارویی در استان کردستان است که توسط چهار دانشجو رشته فیزیولوژی تهیه و به معرض فروش گذاشته شده بود.

وی می‌گوید: در حال حاضر از زنبور عسل برای ساخت عسل درمانی و یا عسل دارویی بهره می بریم که کاملا آرام‌بخش و بدون هیچگونه عوارضی است برای مثال نوع داروی عسل‌های ما با گیاهی به نام اسطوخودوس ترکیب می‌شود.

ایجاد ۵۰ غرفه دائمی صنایع دستی در سنندج

شهردار سنندج گفت: شهرداری ۵۰ غرفه صنایع دستی با هدف حمایت از هنرمندان و توسعه صنایع دستی در پارک نیشتمان ایجاد می‌شود.

سیدانور رشیدی به برنامه‌ریزی شهرداری با همکاری شورای شهر و تاکیدات استاندار برای حمایت از هنرمندان صنایع دستی و تجاری‌سازی این هنر اصیل پرداخت و اظهار کرد: در راستای حمایت از هنرمندان که با وجودت تمام دغدغه‌ها و مشکلات به حفظ هنر می‌پردازند و همچنین به منظور پاسداشت صنایع دستی و رساندن آن به مرحله تجاری‌سازی و صادرات، شهرداری سنندج با همکاری اعضای شورای شهر برنامه‌ریزی خوبی انجام داده  است.

وی افزود: در فاز اول این برنامه و با تکیه بر اعتبارات داخلی شهرداری و حمایت‌های شورای شهر، ۵۰ غرفه ثابت و دائمی در پارک ۳۰ هکتاری نیشتمان در ورودی‌های شهر، پارک معلم فیض‌آباد و سایر پارک‌های مستعد شهر سنندج برای نمایشگاه دائمی عرضه صنایع دستی احداث خواهد شد.

رشیدی ابراز امیدواری کرد که با حمایت‌های  میراث فرهنگی و نهادهای استانی، این طرح توسعه یافته و گامی موثر در جهت رونق صنایع دستی منطقه برداشته شود.

ضرورت ایجاد نمایشگاه دائمی صنایع دستی در سنندج

مسئول برپایی نمایشگاه‌ صنایع دستی عمارت خسروآباد گفت: به مناسبت هفته سنه این نمایشگاه با همکاری شورای شهر، شهرداری و اداره کل میراث کردستان راه‌اندازی شده است.

کمال فتحی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در این نمایشگاه سعی شده است که از ظرفیت اکثر صنعت‌ها و شغل‌هایی که مربوط به شهر سنندج و صنایع دستی و مشاغل خانگی است، استفاده شود.

وی بیان کرد: در همین راستا فراخوانی برای برگزاری نمایشگاه‌ صنایع دستی کردستان داده شد که هر دام از افراد فعال در حوزه صنایع دستی که مایل بود در این نمایشگاه حضور پیدا کند.

فتحی اضافه کرد: حدود ۳۰ غرفه در این نمایشگاه برپا شده است و اغلب غرفه‌ها نیز برای دو نفر فروشنده در نظر گرفته شده است.

وی با بیان اینکه نمایشگاه صنایع دستی کردستان تا روز (۱۲ اردیبهشت) در محوطه عمارت خسرو آباد دایر است، ادامه داد: حدود ۴۰ الی ۵۰ صنعت‌کار در این نمایشگاه جانمایی شده‌اند تا در خدمت آن‌ها باشیم؛ لذا از مردم درخواست می‌کنیم که در مدت زمان برپایی نمایشگاه از آن بازدید کنند.

فتحی اضافه کرد: در روزهای عادی برای ورود گردشگران به عمارت بلیط صادر می‌شود، اما خوشبختانه با همت و همکاری میراث فرهنگی تا زمان اتمام نمایشگاه بازدید از عمارت خسروآباد و نمایشگاه صنایع دستی کاملا به صورت رایگان است.

وی به کم و کاستی و کمبود و مشکلات صنعت کاران پرداخت و ادامه داد: شهرداری سنندج به دنبال ایجاد چند غرفه دائمی برای صنعت‌کاران است، اما در مجموع کم و کاستی که وجود دارد؛ عدم وجود بازار دائمی برای صنعت‌ کار حوزە صنایع دستی و مشاغل خانگی است.

فتحی خاطرنشان کرد: در برگزاری نمایشگاەها میراث فرهنگی و شهرداری کمک حال هستند و بخش قابل‌توجهی از هزینە‌ها را پرداخت کرده است، لذا در طول نمایشگاەهایی که برگزار می‌شود همیشە سعی شده است کە از فعالان حوزه صنایع دستی تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد استفاده و از آن‌ها حمایت شود.

وی بیان کرد: یکی دیگر از مشکلات صنعت‌کاران عدم پرداخت تسهیلات به آنان است و هستند کسانی که دو الی سه سال در صف نوبت دریافت تسهیلات هستند.

انتهای پیام