در ۱۹۹۲ برای اولین بار سازمان بهداشت جهانی به‌صورت رسمی ۵ می را به‌عنوان روز جهانی ماما نام‌گذاری کرد. این‌ روز در ایران از ۲۰۱۴، در روز ۱۶ اردیبهشت، باهدف افزایش آگاهی و تبادل اطلاعات بین ماماها، در راستای افزایش سلامت مادر و نوزاد در تقویم رسمی کشور گنجانده شده است، حرفه‌ای که می تواند ارتقای سلامت خانواده و جامعه را دربر داشته باشد.

مناسبت روز جهانی مامایی فرصتی برای تشکر کردن از تلاش‌های ماماها در ارائه مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی به زنان در دوران بارداری و زایمان است. رشته مامایی از آغاز تولد بشر مفهوم پیدا کرد و امروزه به‌عنوان یک حرفه با بهره‌گیری از دانش روز علوم پزشکی تبدیل شده است.

برمبنای تعاریف سازمان بهداشت جهانی، همچنین دستورالعمل‌های وزارت بهداشت، مامایی رشته‌ای کاملا مستقل است که می‌تواند بدون نیاز به سرپرست وظایف خود را انجام دهد. از جمله وظایفی که در حوزه مسئولیت ماماها قرار دارد، می‌توان به مراقبت‌های دوران بارداری، مشاوره‌های دوران بلوغ، تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه تناسلی و یائسگی اشاره کرد.

وقتی درباره وظایف ماماها صحبت می‌شود، به نقش تعیین کننده شغل آن‌ها در تولد نوزاد سالم و حفظ سلامت مادر و درمجموع زنان پی می‌بریم و اهمیت وجود روز ماما در تقویم جهانی مشخص می‌شود.

در نظام سلامت جهانی ماما می‌تواند مانند پزشک به تجویز داروهای مورد نیاز مادر باردار و شیرده بپردازد، زیرا ماماها علم نسبتا وسیعی از بیماری‌های داخلی زنان باردار و شیرده دارند.

در همین راستا با مریم کیان‌پور، معاون پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

هوش‌مصنوعی درعلم مامایی ایران چه جایگاهی دارد؟

هوش‌مصنوعی به‌عنوان یک رویکرد مؤثر و نوین در ارائه خدمات درمانی و مراقبتی مورد توجه قرار گرفته است. با پیشرفت فناوری هوش‌مصنوعی، می‌توان از آن در علم مامایی به‌منظور بهبود و پشتیبانی از تصمیم گیری‌های بالینی و ارائه خدمات بهداشتی نظیر مراقبت‌های دوران بارداری و پس از زایمان با استانداردهای بالاتر به مادران در سیستم بهداشت و درمان استفاده کرد.   

جایگاه هوش‌مصنوعی در مبحث باروری، ناباروری و زایمان در ایران به چه صورت است؟ 

هوش‌مصنوعی در علم مامایی یکی از پیشرفت‌های شگرف در حوزه علوم پزشکی است که به ارتقای کیفیت خدمات بالینی مادران و نوزادان کمک می‌کند. این فناوری از الگوریتم‌های پیشرفته برای پیش‌بینی، تشخیص و مدیریت شرایط مرتبط با بارداری و زایمان استفاده و می‌تواند به ماماها و متخصصان زنان و زایمان در ارائه خدمات بهتر و دقیق‌تر کمک کند. به‌طور مثال با استفاده از هوش‌مصنوعی(Deep learning) با ثبت و تجزیه‌وتحلیل سیگنال‌های ناشی از فعالیت رحم، می‌توان احتمال زایمان زودرس را پیش‌بینی، همچنین مراقبت‌های دوران بارداری را می‌توان با استفاده از هوش‌مصنوعی مدیریت کرد. براساس وضعیت هر مادر برنامه مراقبتی وی تنظیم، سبک زندگی از جمله فعالیت فیزیکی و تغذیه وی را برنامه‌ریزی کرد. 

هوش‌مصنوعی یک فناوری لوکس نیست، بلکه به یکی از ابزارهای کلیدی در علوم پزشکی به‌ویژه در علم مامایی تبدیل شده است.

الگوریتم‌های پیشرفته یادگیری ماشین می‌توانند حجم عظیمی از داده‌های زنان و مامایی را نظیر سوابق پزشکی، نتایج داده‌های پاراکلینیک(آزمایشات، سونوگرافی و ماموگرافی) را با سرعت و دقت تحلیل کنند.

 در حوزه علم مامایی در رابطه با مراقبت‌های دوران بارداری می‌توان پس از جمع‌آوری و ثبت داده‌های مادران باردار و تحلیل آن‌ها، در مدیریت حاملگی پرخطر نظیر پره اکلامپسی و دیابت بارداری اقدامات فوری و ویژه انجام داد. 

در زمینه تشخیص سرطان پستان، با استفاده از هوش‌مصنوعی، می‌توان تغییرات غیرطبیعی را در بافت پستان با مقایسه تصاویر متعدد و ارزیابی الگوهای رشد غیرطبیعی، احتمال خطا را به حداقل رساند و امکان تشخیص در مراحل بسیار اولیه را فراهم کرد.

در حوزه ناباروری، این تکنولوژی باتوجه به قدرت پردازش بالا، می‌تواند به بهبود فرایندهای درمانی، افزایش دقت تشخیص و پیش‌بینی نتایج درمان کمک کند.

نقش هوش‌مصنوعی در پیش‌بینی و تحلیل نتایج درمان، بهینه‌سازی پروتکل‌های تحریک تخمک‌گذاری، انتخاب بهترین تخمک، اسپرم و جنین(در زمان استفاده از روش‌های کمک باروری)، ART، تشخیص و درمان سقط‌های مکرر و بیماری اندومتریوز و بسیاری دیگر از بیماری‌ها مورد توجه قرار گرفته و درنتیجه، شانس موفقیت زوج‌های نابارور را افزایش داده است.

نقش هوش‌مصنوعی در آموزش ماماها و مادران باردار در ایران چگونه است؟ 

در بهره‌گیری از فناوری هوش‌مصنوعی، مدل‌های علم داده می‌توانند به بهبود توانایی‌های یادگیری ماماهای شاغل و دانشجویان مامایی کمک کنند و در نتیجه کیفیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را بهبود بخشند، ازجمله چالش‌های موجود در این حوزه آموزش استاندارد نشدن برنامه‌های درسی، هوش‌مصنوعی استاندارد نشده و تعیین نشدن شایستگی‌های لازم است.

درباره آخرین فناوری روز دنیا که در ایران به علم مامایی کمک کرده است توضیح دهید.

درحال‌حاضر همکاران ماما و متخصصان زنان و مامایی از فناوری هوش‌مصنوعی در ارائه خدمات بالینی، گرچه فراگیر نیست، اما استفاده می‌کنند. 

محدودیت‌ها و چالش‌های اخلاقی و حقوقی استفاده از هوش‌مصنوعی در علم مامایی چیست؟ 

استفاده از هوش‌مصنوعی در مامایی با چالش‌های اخلاقی همراه است. به‌عنوان مثال، ماماها باید اطمینان حاصل کنند که استفاده از هوش‌مصنوعی به گونه‌ای است که با ارزش‌های مامایی نظیر مراقبت مهربانانه و همدلانه است و مراقبت کل‌نگر، هماهنگ باشد. 

در مراقبت‌های مامایی بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی موجب کمبود تماس ماما با مادر و کاهش تعامل انسانی می‌شود. یکی از ویژگی‌های این علم، برقراری ارتباط عاطفی و حمایت عاطفی مادر است. هوش‌مصنوعی نمی‌تواند مراقبت فیزیکی مانند تجویز دارو و انجام پروسیجرهای مامایی را به‌ویژه برای زنان باردار انجام دهد. باید بهره‌گیری از این فناوری به‌گونه‌ای باشد که مطمئن شویم جنبه‌های اخلاقی با توجه به نیازهای جامعه تأمین می‌شود. 

آیا ممکن است فناوری هوش‌مصنوعی جایگزین ماماها شود؟ 

استفاده از هوش‌مصنوعی در مامایی می‌تواند به‌عنوان یک فناوری کمکی برای ماماها مورد استفاده قرار گیرد، اما نمی‌تواند جایگزین ماماها شود. علم مامایی به جزء توجه ابعاد جسمانی، توجه به ابعاد و ویژگی‌های عاطفی و روانی مددجویان را در بطن خود دارد. مامایی علمی است که علاوه بر دانش باید با عشق و مهربانی همراه باشد، تا به نتیجه مطلوب و نهایی خود برسد. 

فناوری هوش‌مصنوعی نمی‌تواند نقش انسانی را در پشتیبانی عاطفی و روانی مادران ایفا کند، به همین دلیل این فناوری نمی‌تواند جایگزین نقش انسانی ماما شود، اما در کنار ماما موجب ارتقای کیفیت خدمات مامایی هوشمندانه‌تر، دقیق‌تر، ایمن‌تر و اتخاذ تصمیمات مبتنی‌بر داده‌ها و شواهد می‌شود.

انتهای پیام