همایش «زن در تاریخ محلی ایران (پهنه شمال)» از پنجشنبه ۱۸ اردیبهشت ماه در ساری آغاز به کار کرده است. در این زمینه با «مژگان اسماعیلی» دبیر علمی همایش به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
اسماعیلی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره ماهیت رویداد، اهمیت تاریخ محلی در توسعه فردی و اجتماعی زنان و برخی پرسش‌های دیگر پاسخ داده است.
ایسنا: چه اهدافی در برگزاری این همایش دنبال می‌شود؟ جامعه هدف این همایش چه کسانی هستند؟
اسماعیلی: انجمن زنان پژوهشگر تاریخ در راستای اهداف علمی خود برای آشنایی و بازشناسی مسائل زنان، امکانات، فرصت‌ها و موانع پیش روی آنان، حوزه نوینی از مطالعات تاریخی که همان تاریخ محلی است را مد نظر قرار داده‌است، جامعه هدف این همایش عموم علاقمندان به تاریخ ایران و جامعه دانشگاهی که گرایش تاریخی دارند به‌ویژه پژوهشگران مطالعات زنان هستند.
ایسنا: رویکرد همایش زنان و موضوعات مربوط به آنهاست، به نظرتان برگزاری این رویداد چطور می‌تواند به توسعه فردی و اجتماعی زنان امروز کمک کند؟
اسماعیلی: در واقع رویکرد همایش توجه به تاریخ‌نگاری زنان است و با توجه به نقش و جایگاه مغفول زنان در تاریخ، بدیهی است که پرداختن به آن می‌تواند به‌طور مستقیم و از چند جهت در توسعه فردی و به‌ویژه در توسعه اجتماعی زنان اثرگذارباشد، ضمن این که اغلب بستری را برای زنان فراهم می‌کند تا در کنار رشد اعتمادبه‌نفس، تجربیات، موفقیت‌ها و چالش‌های خود را به اشتراک بگذارند.
این پژوهشگر ادامه داد: نکته مهم دیگر آن که با افزایش آگاهی و دانش در ارتباط با شرکت‌کنندگان، فرصتی برای شبکه‌سازی پیدا می‌کنند که موجب رشد شخصی، حرفه‌ای و توسعه مهارت آنها می‌شود و از سوی دیگر، مخاطبان وسیع‌تری را نسبت به مسائل زنان حساس می‌کند که درنهایت موجب تشویق نهادهای دولتی و غیردولتی درخصوص مسائل مطروحه درباره نقش و جایگاه زنان از گذشته تا دوران معاصرمی‌شود. به‌طورکلی، این رویدادها می‌توانند تغییرات معناداری را در هر دو سطح فردی و اجتماعی ایجاد کنند.
ایسنا: اهمیت تاریخ شفاهی و محلی در نوشتن تاریخ زنان چیست؟ به عبارتی چطور تاریخ محلی می‌تواند به دیده شدن نقش زنان در شکل‌گیری تاریخ کمک کند؟
اسماعیلی: ما می‌توانیم جزیی‌نگارانه‌تر به تاریخ بپردازیم، با توجه به کوچک‌تر شدن گستره جغرافیایی، با تمرکز بر تاریخ محلی می‌توان چندین هدف مهم را دنبال کرد، نقش زنان در شکل دادن به تاریخ محلی، نابرابری‌های جنسیتی تاریخی و تأثیر آنها بر ساختارهای اجتماعی فعلی را روشن و همچنین، مشارکت و تجربیات زنان که در روایات تاریخی نادیده گرفته شده‌اند را برجسته کرد.
دبیر علمی همایش با بیان این که تاریخ محلی اغلب نشان می‌دهد که چگونه زنان در انتقال سنت‌ها، ارزش‌ها و دانش نقش کلیدی داشته‌اند، تاکید کرد: در تاریخ محلی است که اثرگذاری زنان از طریق فعالیت، رهبری و مشارکت‌های روزانه برای شکل دادن به فرهنگ و هویت محلی جوامع خود و نسل‌های آینده آشکار می‌شود.
اسماعیلی تاریخ شفاهی را به نوعی مکمل تاریخ مکتوب دانست و گفت: بسیاری از خلاء‌های پژوهش‌های تاریخی توسط تاریخ شفاهی برطرف می‌شود اما مشکل آنجا است که حتما باید افراد مطلع در قید حیات باشند تا بتوان اطلاعات تاریخی را ثبت و ضبط کرد. تاریخ شفاهی از اهمیت زیادی برخوردار است و دیدگاه‌های منحصربه‌فردی را ارائه می‌دهد که اغلب در روایت‌های تاریخی سنتی نادیده گرفته می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: تاریخ شفاهی تجربیات و داستان‌های شخصی زنان را به تصویر می‌کشد و درک دقیق‌تری از زندگی و مشارکت آنها ارائه می‌دهد.
ایسنا: بخش زیادی از تاریخ زنانه، به زنان نخبه و چهره اختصاص داده‌شده، نظرتان درباره این مساله چیست؟
اسماعیلی: البته با توجه به این که اطلاعات بیشتری از زنان نخبه و چهره وجود دارد طبیعتا توجه و اقبال به آنها بیشتر شده، اما وظیفه مورخ این است که به بررسی احوال زنان کمتر دیده شده نیز بپردازد. تمرکز بر زنان نخبه و چهره‌های برجسته در تاریخ زنان دارای محاسن و معایبی است.
وی برجسته‌سازی نقش زنان نخبه در حوزه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را از محاسن تمرکز بر تاریخ آنها در راستای الگوسازی دانست و افزود: تجلیل از عملکرد آنها به‌عنوان نقطه عطفی تاریخی تلقی می‌شود، اما تمرکز بر چهره‌های نخبه می‌تواند دید محدودی از تجربیات زنان ایجاد کند، این رویکرد اغلبِ زنان را در پس‌زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، قومیت‌ها و جوامع مختلف نادیده می‌گیرد در حالی که داستان‌هایشان به همان اندازه مهم است.
اسماعیلی خاطرنشان کرد: تأکید بر زنان نخبه ممکن است به طور ناخواسته سلسله مراتب اجتماعی موجود را تقویت کند و این‌طور تلقی شود که تنها افراد دارای امتیاز می‌توانند تغییر ایجاد کنند، اما رویکرد جامع‌تر به تاریخ زنان باید شامل صداها و تجربیات همه زنان باشد. با گسترش دامنه، می‌توانیم درک عمیق‌تری از عوامل گوناگون تشکیل‌دهنده نقش‌های زنان در طول تاریخ به دست آوریم و اطمینان حاصل کنیم که همه روایت‌ها به رسمیت شناخته شده و ارزش‌گذاری می‌شوند.
ایسنا: موافقید که باید تاریخ محلی یا شفاهی را از زنان نخبه به زنان کمتر دیده‌شده اما اثرگذار هدایت کرد؟ چه راهبردی پیشنهاد می‌کنید؟
اسماعیلی: بله، موافقم که تاریخ محلی و شفاهی باید کمتر بر زنان نخبه و بیشتر بر تجربیات متنوع همه زنان تمرکز کند. این تغییر می‌تواند درکی غنی‌تر و فراگیرتر از تاریخ زنان ارائه دهد. از جمله استراتژی‌هایی که برای دستیابی به این هدف وجود دارد تعامل اجتماعی از طریق موسسات و انجمن‌ها و سازماندهی رویدادهایی است که از اعضای جامعه دعوت می‌کند تا داستان‌ها و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند، مهم آن که اطمینان حاصل شود طیف گسترده‌ای از صداها شنیده می‌شود.
وی ادامه داد: با اجرای این راهبردها، می‌توانیم تمرکز را از زنان نخبه به بازنمایی فراگیرتر از تاریخ زنان تغییر دهیم. این رویکرد نه‌تنها درک ما از گذشته را غنی می‌کند، بلکه زنان را با اعتبار بخشیدن به تجربیات و مشارکت آنها توانمند می‌کند.
ایسنا: درباره دسترسی به منابع بفرمایید؛ منابع تاریخ‌نگاری ما بیشتر در خدمت شناسایی مردان بوده، چه خلاء‌هایی در این حوزه وجود دارد؟ این کاستی چه اثرهایی بر صحت تاریخ‌نگاری داشته‌است و چطور می‌توانیم دسترسی به منابع تاریخ‌نگاری زنانه را تسهیل کنیم؟
اسماعیلی: از آنجا که تاریخ و داستان زنانه به‌طور کلی مستند نشده، باید اذعان داشت که با محوریت تاریخ مردانه، شکاف‌های مهم و مشهودی در تاریخ به وجود آمده و در منابع تاریخی اغلب نقش‌ها و فعالیت‌های زنان در مشارکت‌های اقتصادی و اجتماعی که برای ثبات اجتماعی حیاتی است، نادیده گرفته شد. مشارکت‌های فرهنگی از جمله هنر، ادبیات و سنت‌های شفاهی، چنان که باید مورد بررسی قرارنگرفته و اطلاعات ما از اثر آنها بر جامعه بسیار محدود است.
اسماعیلی با بیان این که مشارکت زنان در رویدادهای مهم تاریخی (مانند جنگ‌ها و جنبش‌های سیاسی) اغلب نادیده گرفته شده، یادآور شد: این نادیده‌انگاری منجر به رواج یک روایت تاریخی ناقص شده است. همچنین نقش زنان در شکل دادن به سیاست‌ها و حکمرانی در سطوح محلی و ملی اغلب به نفع رهبران مرد نادیده گرفته شده و طبیعی است این عدم‌آگاهی بر نگرش‌های جامعه نسبت به برابری جنسیتی اثر بگذارد.
دبیر علمی همایش پرداختن به این شکاف‌ها را مستلزم تلاشی هماهنگ برای گنجاندن صداها و تجربیات متنوع زنان در روایت های تاریخی دانست و گفت: با گسترش منابع و دیدگاه‌های خود، می‌توانیم درک جامع‌تری از تاریخ ایجاد کنیم. تسهیل دسترسی به منابع تاریخ‌نگاری زنان برای ترویج درک فراگیرتری از تاریخ، ضروری است.
این پژوهشگر درباره راهبردهای تسهیل دسترسی به منابع تاریخ‌نگاری زنانه بیان داشت: «رقومی‌سازی» یکی از راهبردها است که در آن با ایجاد مجموعه‌های دیجیتال می‌توان منابع تاریخی ازجمله نسخ خطی، اسناد تاریخی، نامه‌ها، خاطرات و تاریخ شفاهی مربوط به زنان را در اختیار پژوهشگران مطالعات زنان قرار داد.
وی تاکید کرد: باید توجه داشت انجام پروژه‌های تاریخ محلی در دانشگاه‌ها می‌تواند در جمع‌آوری اطلاعات مربوط به تاریخ زنان بسیار اثرگذار باشد. با تشویق همکاری بین‌رشته‌ای مانند مشارکت بین مورخان، جامعه‌شناسان و پژوهشگران مطالعات جنسیتی برای ایجاد مطالعات جامع که دیدگاه‌های زنان را در بر می‌گیرد، می‌توان دسترسی به منابع را تسهیل کرد. با اجرای این برنامه‌ها، می‌توانیم دسترسی به منابع تاریخ‌نگاری زنان را به میزان قابل‌توجهی بهبود بخشیم و درک غنی‌تر و عادلانه‌تر از تاریخ را که شامل صداها و تجربیات متنوع زنان می‌شود، ارتقا دهیم.
ایسنا: به همایش برگردیم، طیف گسترده موضوع‌ها نشان‌دهنده توجه به تمامی طیف‌های زنان و زیست آنها است، به نظر شما این رویداد چطور می‌تواند به بازشناسی مسائل، برطرف کردن موانع و بسترسازی برای رشد زنان جامعه ایران کمک کند؟
همایشی با محوریت تاریخ و مسائل زنان در جامعه ایران می‌تواند نقشی محوری در شناخت چالش‌ها، رفع موانع و رشد زنان داشته باشد. همایش می تواند چالش‌های منحصربه‌فردی را که زنان با پیشینه‌های مختلف با آن مواجه هستند؛ ازجمله عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را روشن کند. از سوی دیگر به اشتراک‌گذاری تحقیقات در مورد تاریخ زنان و ارائه یافته‌های پژوهش و مسائل معاصر منجر به ایجاد نگرش‌های ارزشمندی برای شرکت‌کنندگان می‌شود.
اسماعیلی نشست‌های علمی و تعاملی را بستر شناسایی موانع خاص پیشرفت زنان در جامعه ایران خواند و در ادامه گفت: رویدادها امکان حل مشترک مشکلات و توسعه استراتژی را فراهم می‌کنند. این همایش می‌تواند به عنوان بستری برای بحث در مورد تغییرات لازم در سیاست و دفاع از حقوق زنان در سطوح محلی و ملی اثرگذار باشد.
وی تاکید کرد: این گونه همایش‌ها از امکان شبکه‌سازی میان زنان، سازمان‌ها و فعالان و تشکیل جامعه‌ای حامی که همکاری و همبستگی را تقویت می‌کند برخوردارند. همایش می‌تواند با به چالش کشیدن کلیشه‌ها و هنجارهای فرهنگی که نقش‌های زنان را محدود می‌کند، ضمن ایجاد فضای گفت‌وگوی آزاد در مورد مسائل زنان، باعث درک و ارتقای تغییرات فرهنگی شود و کمک قابل‌توجهی به شناخت مسائل زنان، رفع موانع و ایجاد بستری قوی برای رشد و توانمندسازی زنان در جامعه ایران کند. این رویکرد کل‌نگر منجر به تغییر معنادار و پیشرفت به سمت برابری جنسیتی می‌شود.
ایسنا: برای تحقق اهداف‌تان به چه همکاری‌ها یا مشارکت‌های سازمانی و فردی نیاز دارید؟
اسماعیلی: در این راه چندین همکاری و مشارکت سازمانی و فردی ضروری است. مشارکت با دانشگاه‌ها و موسسات علمی- پژوهشی باعث می‌شود تا محققان و پژوهشگران حوزه زنان تحقیقات، بحث‌های میزگرد و کارگاه‌های آموزشی و دقت علمی را به همایش بیاورند.
باید گروه‌های مطالعات زنان را برای تخصص و منابع مرتبط با مسائل و تاریخ زنان درگیر و از برنامه‌های آنها حمایت کرد، همچنین از همکاری نهادها، انجمن‌های غیردولتی و سازمان‌هایی که بر حقوق زنان، آموزش و توانمندسازی تمرکز و مشارکت دارند در جهت بهره‌گیری از تخصص و شبکه‌های آنها استفاده شود. همکاری با گروه‌های هنرمندان که داستان‌ها و تجربیات زنان را از طریق هنر به نمایش می‌گذارند و تأثیر فرهنگی همایش را افزایش می‌دهند واز تغییر سیاست‌ها برای رفع موانع خاص زنان در جامعه ایران حمایت می کنند نیز می‌تواند اثرگذار باشد.
اسماعیلی با تاکید بر لزوم همکاری سازمان‌های فرهنگی در راستای ترویج محورهای همایش و مشارکت دادن جامعه در بحث حضور زنان در فرهنگ و جامعه، به نقش رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: باید از ظرفیت تعامل با رسانه‌های محلی و ملی برای ترویج این گونه همایش‌ها، مشارکت و اطمینان از دسترسی و دیده شدن نیز استفاده کرد. با گسترش همکاری‌های سازمانی و فردی، می‌توان شبکه‌ای قوی برای رشد اثرگذاری و اطمینان از دیده شدن طیف متنوعی از دیدگاه‌ها فراهم کرد.
ایسنا: پرسش آخر؛ مخاطبان در پایان رویداد باید در انتظار چه تغییری باشند؟
اسماعیلی: در پایان، شرکت‌کنندگان می‌توانند انتظار تغییرات و نتایج معنی‌داری را داشته باشند، درواقع با افزایش آگاهی و درک، حاضران درک عمیق‌تری از تجربیات و چالش‌های متفاوتی که زنان در جامعه ایران با آن مواجهند را به دست آورده و این فرصت را خواهند داشت که با پژوهشگران، فعالان و کارشناسان حوزه‌های زنان ارتباط برقرار کنند.
دبیر علمی همایش خاطرنشان کرد: رویداد همکاری‌ها و مشارکت‌های بالقوه را تقویت می‌کند و شرکت‌کنندگان طی آشنایی با سازمان‌ها و نهادها، با راهکارهای حمایت و توانمندسازی زنان آشنا می‌شوند.
علاوه بر آن بسترهایی برای گفتگوهای مداوم در مورد مسائل زنان ایجاد می‌شود که تعامل طولانی مدت را تقویت می‌کند. شرکت‌کنندگان به جلسات ضبط شده، ارائه‌ها و منابع به اشتراک گذاشته‌شده در طول کنفرانس برای مراجعات بعدی دسترسی خواهند داشت و با چاپ مجموعه مقالات، خلاصه‌ای مستند از بحث‌ها و نتایج همایش در دسترس خواهند داشت و به گفتمان گسترده‌تر در مورد حقوق زنان کمک خواهند کرد.
در پایان همایش، شرکت‌کنندگان باید احساس آگاهی، ارتباط و قدرت برای اقدام در جوامع خود داشته باشند و موجی که به رشد و پیشرفت زنان در جامعه ایران کمک کند، ایجاد کنند.
انتهای پیام
نظرات