نهال، به‌عنوان پایه اولیه برای تولید درختان میوه، جنگلی، زینتی و صنعتی، یکی از ارکان مهم در توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی کشور است. توجه به اقتصاد نهال یعنی نگاهی جامع به زنجیره ارزش آن، از تولید تا کاشت، نگهداری و بهره‌برداری که می‌تواند نقشی کلیدی در افزایش درآمد کشاورزان، بهبود امنیت غذایی، حفظ منابع طبیعی و توسعه صادرات ایفا کند.
بسیاری از این افراد تنها برای امرار معاش فصلی این کار را انجام می‌دهند و بدون توجه به آسیب‌هایی که به اقتصاد کشاورزی منطقه وارد می‌کنند، نهال‌های بی‌کیفیت را در بازار توزیع می‌کنند. این وضعیت نه تنها موجب خسارت‌های مالی به باغداران می‌شود بلکه در بلندمدت تأثیر منفی بر کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی استان خواهد داشت.
فروش لیبل‌های جعلی، صدور نهال بدون پشتوانه علمی و ضعف در اجرای قانون باعث شده‌اند تا حتی نهال‌هایی که ظاهراً از مراکز معتبر تهیه می‌شوند، گاهی ناسالم یا نامرغوب از آب دربیایند. این وضعیت، بیش از آنکه به خطاهای موردی مربوط باشد، به خلأهای آموزشی، نظارتی و قانونی در ساختار عرضه نهال باز می‌گردد.
طی سنوات گذشته، جهاد کشاورزی اقداماتی را در راستای آموزش و اطلاع‌رسانی به نهال‌فروشان انجام داده است. کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای این افراد برگزار شده و نکات لازم در خصوص توزیع نهال‌های سالم و استاندارد به آنان منتقل شده است. اما طبق گفته کارشناسان و فعالان این حوزه، نتیجه این آموزش‌ها چندان رضایت‌بخش نبوده است. بسیاری از فروشندگان همچنان به روش‌های نادرست خود ادامه می‌دهند و حتی در برخی موارد شاهد فروش نهال‌های بدون لیبل با قیمت‌های متفاوت هستیم. یکی از مشکلات عمده، تفاوت قیمت بین نهال‌های لیبل‌دار و بدون لیبل است که باعث شده برخی از نهال‌فروشان به دلیل سود بیشتر، نهال‌ها را بدون لیبل و به‌طور غیرقانونی توزیع کنند.
نهال‌های بدون لیبل اجازه عرضه ندارند
نهال سالم و اصلاح شده، نقش مهمی در افزایش بهره‌وری باغات و مزارع دارد. نهال‌هایی که از طریق روش‌های علمی تولید می‌شوند، مقاومت بیشتری در برابر آفات و بیماری‌ها دارند، عملکرد بیشتری دارند و عمر اقتصادی طولانی‌تری نیز دارند. این مزایا منجر به افزایش درآمد بهره‌برداران و کاهش هزینه‌های نگهداری می‌شود.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با تاکید بر اینکه فروشندگان نهال موظفند در اسرع وقت اقدامات لازم را انجام داده و از عرضه نهال‌های بدون لیبل خودداری کنند، می‌گوید: در غیر این صورت، اقدامات انضباطی و قانونی لازم در دستور کار قرار خواهد گرفت.
عاطفه انجم‌شعاع ادامه می‌دهد: طبق ارزیابی‌های انجام شده، برخی از فروشگاه‌ها و فروشندگان در محدوده شهر نهال‌های بدون لیبل و غیر استاندارد، عرضه می‌کردند که از نظر کنترل کیفیت مورد قبول مسئولان نبوده و اخطارهای کتبی توسط کارشناسان بابت رعایت استانداردهای عرضه نهال دریافت کردند. لذا فروش نهال بدون لیبل اصالت نهال، علاوه بر اینکه ناهنجاری آشکار در فرآیند توسعه باغات جدید محسوب می‌شود، اعتماد بهره‌برداران را خدشه‌دار می‌کند.
اقلیم زنجان؛ فاکتور تعیین‌کننده در انتخاب نهال
صنعت تولید نهال، از جمله مشاغلی است که می‌تواند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم اشتغال‌زایی بالایی داشته باشد. ایجاد نهالستان‌های صنعتی و بومی در مناطق مختلف علاوه بر اشتغال‌زایی، می‌تواند زمینه صادرات نهال به کشورهای منطقه را نیز فراهم کند. برخی کشورها همچون ترکیه و هلند، با توسعه صنعت نهال توانسته‌اند سهم مهمی از بازار جهانی را به دست آورند.
زنجان با اقلیم سرد و نیمه‌خشک خود، شرایط خاصی برای کشت نهال دارد. دمای هوا در زمستان‌ها تا منفی ۱۰ درجه و در تابستان‌ها تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد تغییر می‌کند. میانگین بارندگی حدود ۳۰۰ میلی‌متر در سال است. این شرایط، ضرورت انتخاب نهال‌های مقاوم به سرما و کم‌آبی را دوچندان می‌کند. گونه‌هایی مانند گردو، سیب و انگور به‌دلیل سازگاری بالا با اقلیم زنجان، در صدر انتخاب باغداران قرار دارند.
خاک غالب زنجان لومی - شنی با pH حدود ۷ تا ۸ است و زهکشی خوبی دارد. با این حال، در برخی مناطق شوری خاک یا کمبود مواد آلی گزارش شده که بهره‌برداری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. آزمایش خاک پیش از کاشت و استفاده از کودهای دامی و ورمی‌کمپوست می‌تواند بستر مساعدی برای رشد نهال فراهم آورد.
فرهاد بیگدلی، کارشناس باغبانی با اشاره به شرایط اقلیمی و خاکی استان زنجان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا می‌گوید: در این استان گونه‌هایی مثل گردو، سیب، انگور و در برخی مناطق پسته و زیتون بیشترین سازگاری را دارند. ارقام فرنور و چندلر برای گردو، گالا و رد دلیشز برای سیب و انواع کشمشی برای انگور معمولاً بهترین عملکرد را در باغ‌های زنجان نشان داده‌اند.
همچنین کارشناس باغبانی دیگری در رابطه با نحوه اصولی نهال، ادامه می‌دهد: مکان کاشت باید آفتاب‌گیر باشد. چاله‌ای به عمق حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر حفر شود و خاک آن با کود دامی پوسیده یا ورمی‌کمپوست ترکیب شود.
فاطمه حیدری در گفت‌وگو با ایسنا، می‌افزاید: آبیاری اولیه حدود ۱۰ تا ۱۵ لیتر ضروری است و در تابستان هفته‌ای دو بار کافی است. استفاده از کود نیتروژن در بهار و پتاسیم در پاییز توصیه می‌شود. در زمستان هم بهتر است نهال با نایلون یا مالچ، محافظت شده تا از یخ‌زدگی جلوگیری شود.
خرید از جهاد کشاورزی؛ مطمئن اما محدود
در حال حاضر، تولید و توزیع نهال در بسیاری از مناطق کشور با چالش‌هایی چون نبود استانداردهای علمی، فقدان نظارت کافی، قاچاق نهال و تولید نهال‌های بی‌کیفیت مواجه است. این چالش‌ها می‌تواند منجر به کاهش عملکرد باغات و حتی شیوع بیماری‌های خطرناک گیاهی شود. همچنین برخی بهره‌برداران به دلیل اطلاعات ناکافی از نهال‌های ناسازگار با اقلیم منطقه استفاده می‌کنند.
جهاد کشاورزی استان زنجان هر ساله در فصل توزیع نهال، اقدام به عرضه نهال‌های دارای اصالت می‌کند. این نهال‌ها اغلب ۲۰ تا ۳۰ درصد ارزان‌تر از بازار هستند و دارای مشاوره تخصصی و گواهی سلامت می‌باشند. اما محدودیت در تعداد و تنوع گونه‌ها، موجب شده برخی باغداران ناچار به مراجعه به بازار آزاد شوند.
در سال‌های اخیر، با توجه به چالش‌های محیط‌زیستی و کمبود منابع آبی، توجه به کاشت نهال به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در حفظ و بهبود وضعیت زیست‌محیطی کشور افزایش یافته است.
در این رابطه مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان در گفت‌وگو با ایسنا، می‌گوید: کاشت نهال یک تکلیف ملی است که می‌تواند سدی در مقابل وقوع بحران‌های زیست محیطی باشد.
سیدحسن حسینی می‌افزاید: با وجود آسیب‌هایی که محیط زیست و منابع طبیعی طی سال‌ها دیده است کاشت نهال یک تکلیف ملی به‌شمار آمده و همه مردم می‌توانند در این کار سهیم باشند.
البته برای بهبود وضعیت اقتصاد نهال، توجه به نکات زیر حمایت از تولیدکنندگان نهال دارای مجوز و برخورد با فعالیت‌های غیرقانونی در این حوزه، ترویج نهال‌های مقاوم، اصلاح‌شده و متناسب با اقلیم‌های بومی، توسعه و تجهیز نهالستان‌های مادر برای تولید پایه‌های سالم و استاندارد، آموزش کشاورزان درباره انتخاب و نگهداری از نهال‌های مناسب، ایجاد سامانه ملی ثبت و رهگیری نهال برای کنترل کیفیت و جلوگیری از قاچاق و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه در زمینه اصلاح ژنتیکی و افزایش بهره‌وری نهال‌ها باید مدنظر قرار گیرد.
این اقدامات از سوی مسئولان منابع طبیعی و شهرداری زنجان، در کنار مشارکت عمومی مردم، می‌تواند گامی مؤثر در حفظ منابع طبیعی و توسعه پایدار باشد. در نهایت، هر یک از این درختان به‌عنوان نماد امید برای بهبود وضعیت زیست‌محیطی، مسئولیت مشترک همه شهروندان است و استمرار چنین طرح‌هایی می‌تواند در مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی آینده مؤثر واقع شود.
اقتصاد نهال نه‌تنها بخشی از زنجیره تأمین محصولات کشاورزی است، بلکه نقش مستقیمی در پایداری محیط زیست، توسعه روستاها، افزایش درآمد کشاورزان و رونق صادرات دارد. توجه علمی و برنامه‌ریزی‌شده به این حوزه می‌تواند تحولی اساسی در بخش کشاورزی کشور ایجاد کند.
انتهای پیام
نظرات