در کشور ما نیز مسئله ناباروری به‌ویژه در دهه اخیر با رشد عوامل خطرزا نظیر تأخیر در ازدواج، افزایش سن باروری، سبک زندگی ناسالم، آلودگی‌های محیطی، استرس، مصرف دخانیات و مواد شیمیایی، به موضوعی جدی تبدیل شده است. در عین حال، هزینه‌های بالای درمان ناباروری و محدودیت در دسترسی به خدمات تخصصی، سبب شده است بسیاری از زوج‌های نابارور از دریافت خدمات مناسب باز بمانند.

از منظر اجتماعی، ناباروری می‌تواند منجر به بروز مشکلات خانوادگی، کاهش کیفیت زندگی، طرد اجتماعی و حتی افزایش نرخ طلاق شود. از سوی دیگر، در شرایطی که کشور با روند کاهش نرخ رشد جمعیت مواجه است، بی‌توجهی به موضوع ناباروری می‌تواند این روند را تشدید کند و در بلندمدت به چالش‌های جمعیتی و اقتصادی منجر شود.

روسری‌اش را مرتب می‌کند. آرام جابه‌جا می‌شود و با دختری که کنار دستش نشسته است صحبت می‌کند. داخل مطب شلوغ است ولی همه در سکوتی عمیق فرو رفته‌اند صدای نفس‌ها را می‌توان شمرد، انگار زمان در همین لحظه در این مکان متوقف شده است. منشی اسم یکی از مراجعه‌کنندگان را صدا می‌زند. آرام از زن کنار دستمی‌ام که به همراه دخترش آمده سوال می‌پرسم شما برای چه اینجا آمده‌اید؟ انگار منتظر بود با کسی حرف بزند تا حجم استرس خود را کم کند، می‌گوید: لیلا هستم، ۵۹ ساله. یک مادر خانه‌دار با سه فرزند. دختر وسطی‌ام، نازنین، نزدیک به ۸ سال است که ازدواج کرده، اما هنوز بچه‌دار نشده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: اوایل فکر می‌کردیم زمان می‌برد و طبیعی است. اما کم‌کم دیدیم هر بار که حرفی از بچه می‌زنیم، نازنین اخم می‌کند و اشکش در می‌آید. بالاخره خودش گفت که دکترا گفتن شانس بارداری‌اش کم است.

لیلا می‌افزاید: دلم شکست. برای دخترم، نه برای خودم. چون می‌دانستم چقدر عاشق بچه‌ است. همیشه با بچه‌های فامیل بازی می‌کرد، لباس برایشان می‌خرید. وقتی شنیدم، فقط بغلش کردم و گریه کردیم. از آن روز به بعد، چیزی ته قلبم خالی شده است ولی به خودم قول داده‌ام تنهایش نگذارم و در روند درمان مشوقش هستم تا این مسیر سخت را طی کند. حتی گفته‌ام نگران هزینه‌ها نباشد و من کمک حالشم هستم.

این صحبت‌ها، تنها روایت یک مادر نیست؛ صدای بسیاری از خانواده‌هایی‌ست که با چالش ناباروری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. 

ناباروری چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟ 
 
ناباروری به معنای ناتوانی یک زوج در باردار شدن، پس از یک سال تلاش منظم برای فرزندآوری بدون استفاده از روش‌های پیشگیری است. تشخیص قطعی آن تنها با بررسی‌های تخصصی و توسط پزشک ممکن است.  

به عبارتی ناباروری پدیده‌ای است که می‌تواند از مشکلات و اختلالات مرتبط با هر یک از زوجین ناشی شود. در زنان، علل شایع ناباروری شامل اختلالات تخمک‌گذاری، انسداد لوله‌های رحمی، ابتلا به بیماری‌های التهابی لگن، آندومتریوز، افزایش سن، اختلالات غدد درون‌ریز و برخی ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه تناسلی است. این عوامل می‌توانند روند باروری را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهند و نیازمند تشخیص دقیق و درمان به‌موقع هستند.

در مردان نیز شایع‌ترین علت ناباروری، واریکوسل عنوان می‌شود؛ وضعیتی که در آن رگ‌های بیضه گشاد شده و موجب کاهش کیفیت اسپرم می‌گردد. افزون بر آن، اختلال در فرآیند ساخت اسپرم، انسداد مجاری انتقال‌دهنده اسپرم، تماس با مواد شیمیایی مضر، مصرف سیگار، الکل، استروئیدها و همچنین قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد (نظیر سونا و حمام داغ) از دیگر عوامل مؤثر در کاهش توان باروری مردان محسوب می‌شوند.

کارشناس مامایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، می‌گوید: یکی از بهترین راه‌های مقابله با ناباروری، آگاهی‌بخشی و مراجعه زودهنگام به پزشک است. به‌ویژه برای زنانی که بالای ۳۵ سال هستند، چون کیفیت و تعداد تخمک‌ها کاهش چشمگیری پیدا می‌کند و احتمال بارداری طبیعی افت می‌کند. 

فرشته محمدی می افزاید: برای افرادی که ازدواج یا فرزندآوری را به تاخیر می‌اندازند، روش‌هایی مانند انجماد تخمک یا جنین می‌تواند گزینه مناسبی باشد. 

راضیه موسوی کارشناس تغذیه نیز به خبرنگار ایسنا می‌گوید: تغذیه نامناسب، استعمال دخانیات، مصرف الکل و کافئین بیش از حد می‌توانند احتمال سقط خودبه‌خود را افزایش دهند. از طرفی بیماری‌های مزمن مانند دیابت کنترل‌نشده یا اختلالات تیروئید نیز زمینه‌ساز مشکلات باروری هستند. 

او همچنین با اشاره به نقش عوامل محیطی مانند تماس با آفت‌کش‌ها، مواد شیمیایی و برخی مشاغل صنعتی، ادامه می‌دهد: در صورت تأخیر در بارداری یا وجود مشکلات باروری، مراجعه به مراکز درمان ناباروری نباید به تعویق بیفتد. 

هوش مصنوعی در درمان ناباروری؛ آینده‌ای هوشمند

در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی (AI) وارد حوزه درمان ناباروری شده است و انقلابی در تشخیص و درمان پدید آورده.

 استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، می‌توان بهترین تخمک یا اسپرم را با دقت بالا انتخاب کرد، یا موفق‌ترین زمان برای لقاح را پیش‌بینی کرد. همچنین سامانه‌های مبتنی بر AI می‌توانند تصاویر جنین‌ها را تحلیل کرده و احتمال موفقیت لانه‌گزینی را پیش‌بینی کنند. این فناوری‌ها، نه‌تنها شانس موفقیت IVF را افزایش داده‌اند، بلکه بار روانی و مالی درمان را برای زوج‌ها کاهش داده‌اند. 

گام بلند بیمه سلامت درحمایت از مادران ناباور

مدیرکل بیمه سلامت استان زنجان، با اشاره به هفته جوانی جمعیت و در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، به خبرنگار ما می‌گوید: خوشبختانه از اواخر سال ۱۴۰۰، خدمات ناباروری در تعهد بیمه‌های پایه قرار گرفته و این تعهدات از سال ۱۴۰۱ تاکنون عمیق‌تر شده‌اند. 

سعید کرمی‌زنجانی می‌افزاید: خدمات دارویی، پاراکلینیکی، آزمایشگاهی و تصویربرداری مرتبط با درمان ناباروری نیز در بسته‌های حمایتی بیمه قرار گرفته‌اند. همچنین، همه کودکان زیر هفت سال در مراکز دولتی می‌توانند از خدمات درمانی رایگان (به جز داروهای سرپایی) بهره‌مند شوند.

وی ادامه می‌دهد: بیمه سلامت نیز برای مادران باردار و شیرده فاقد بیمه، بر اساس آزمون وسع، تمهیداتی اندیشیده که در دهک‌های پایین به پوشش کامل و در دهک‌های بالاتر به تخفیف‌هایی بین ۵۰ تا ۸۰ درصد منجر می‌شود. 

به گفته کارشناسان بیمه سلامت، هم‌اکنون در مراکز دولتی و دانشگاهی تا ۹۰ درصد هزینه‌های درمان ناباروری توسط بیمه‌ها پرداخت می‌شود و از اردیبهشت سال گذشته، ۷۰ درصد از هزینه‌ها در بخش خصوصی نیز تحت پوشش بیمه قرار گرفته‌اند؛ اتفاقی که کم‌سابقه است.

 سخن آخر.... 

ناباروری، تجربه‌ای پر از ناگفته‌ها است. از حسرت مادربزرگان برای در آغوش گرفتن نوه، تا خستگی روانی زوج‌ها در مسیرهای درمانی. آنچه مهم است، افزایش آگاهی، پرهیز از تاخیر در اقدام به فرزندآوری، و اتخاذ سبک زندگی سالم است. چرا که باروری، نعمتی‌ست که حفظ آن نیازمند دانایی، زمان‌شناسی و مراقبت است. با توجه به ابعاد چندوجهی و اثرگذار ناباروری بر سلامت فردی، خانواده و جامعه، ضروری است این موضوع به عنوان یکی از اولویت‌های نظام سلامت و سیاست‌گذاری اجتماعی کشور مورد توجه قرار گیرد. برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌سازی در این حوزه می‌تواند نقش مؤثری در کاهش آلام زوج‌های نابارور، افزایش امید به زندگی و حفظ پویایی جمعیت ایفا کند.

انتهای پیام