به گزارش ایسنا، موضوع برنامه هسته‌ای ایران که برای مدت‌ها در بن‌بست اختلافات میان تهران و غرب قرار گرفته بود، با اشکال تازه‌ای از دیپلماسی در دو جبهه، وارد مرحله جدیدی شده است. پس از آنکه مقامات ایرانی و آمریکایی مذاکرات غیرمستقیم خود را در مسقط، پایتخت عمان از سر گرفته‌اند، نشست جداگانه‌ای در استانبول بین ایران و سه قدرت اروپایی، شامل انگلیس، فرانسه و آلمان برگزار شد که لایه جدیدی از پیچیدگی را به این موضوع افزوده است.
برگزاری نشست روز جمعه این سه کشور اروپایی در استانبول که پیش از این، به همراه چین و روسیه از امضاکنندگان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ بودند، نشان دهنده تلاش مجدد اروپا برای تأکید مجدد بر نقش خود در شکل‌دهی به بازگشت احتمالی به توافق قبلی، یعنی برجام یا نوعی ترتیبات جایگزین است.
«کاظم غریب‌آبادی» معاون وزیر امور خارجه ایران پس از پایان این نشست در پستی در شبکه اجتماعی ایکس، مذاکرات را سازنده توصیف کرد و گفت که هر دو طرف «مصمم به حفظ و استفاده بهینه از دیپلماسی هستند.»
«کریستین ترنر» دیپلمات انگلیسی نیز همین نظر را تکرار کرد و گفت که طرفین به‌طور مجدد، تعهد خود را به گفت‌وگو تأیید و توافق کردند که دوباره ملاقات کنند.
بنابر گزارش شبکه تی‌آرتی، با این حال، پشت زبان دیپلماتیک که با دقت هم انتخاب می‌شود، واقعیتی نامطمئن‌تر نهفته است.
کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که اگرچه سه کشور اروپایی (E۳) در حصول برجام نقش مهمی داشتند، نفوذ آنها از زمان خروج یک‌جانبه ایالات متحده از این توافق در سال ۲۰۱۸ در دولت اول ترامپ، کمرنگ شده است. تروئیکای اروپایی از آن زمان برای تعریف یک سیاست منسجم در قبال ایران با مشکل مواجه بوده‌اند.
«تئو ننچینی» کارشناس سیاست خارجی ایران می‌گوید: این کشورهای اروپایی هنوز نتوانسته‌اند یک سیاست منسجم و مرتبط با ایران تعریف کنند. از ترامپ یک تا بایدن، آنها همیشه عادت داشته‌اند که کاملاً از مواضع آمریکا پیروی کنند.
ننچینی که همچنین استاد دانشگاه‌های علوم سیاسی گرنوبل و کاتولیک پاریس است، بر این باور است که مذاکرات مستقیم غیرمنتظره ایالات متحده و ایران، اروپایی‌ها را غافلگیر کرد و آنها را بر آن داشت تا با وجود این واقعیت که همیشه نگرش بسیار سخت‌گیرانه‌ای نسبت به ایران داشته‌اند، برای مشارکت در روند مذاکره تلاش کنند.
این کارشناس به تی‌آرتی گفت: مذاکرات روز جمعه را می‌توان تلاشی از سوی اروپایی‌ها برای جلوگیری از به حاشیه رانده شدن توسط توافقی دانست که در نهایت می‌تواند ایران را به روی سرمایه‌گذاری خارجی باز کند.
به گزارش رسانه ترک، نشست استانبول به همان اندازه که در مورد موضع‌گیری سیاسی بود، در مورد محتوا نیز بود. برای تروئیکای اروپایی، راهی برای حفظ ارتباط بود. برای تهران نیز تعامل با اروپایی‌ها ممکن است به تقویت موضع آن در مذاکرات موازی با واشنگتن کمک کند.
همچنین سایر تحلیل‌گران موافقند که اهرم تروئیکای اروپایی محدود است، اما بی‌ربط نیست.
یک منبع ایرانی آشنا با مذاکرات هسته‌ای قبلی که نخواست نامش فاش شود، با صراحت بیشتری گفت: آنها همیشه به‌طور خصوصی گفته‌اند که نمی‌توانند به تعهدات خود عمل کنند، زیرا آمریکا آنجا نبوده است.
این منبع استدلال می‌کند که سابقه اروپا، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام، مقامات ایرانی را نسبت به هرگونه وعده‌ای که بدون مشارکت آمریکا داده شود، بدبین کرده است. او افزود: ایران نمی‌تواند به آنها اعتماد کند.
این منبع تاکید کرد که «آنها (ایرانی‌ها) نباید انتظار هیچ نتیجه مثبتی از این مذاکرات داشته باشند.
تی‌آرتی افزود: نشست استانبول فراتر از جنبه‌های دیپلماتیک از نظر حقوقی و استراتژیک نیز اهمیت داشت. یکی از حساس‌ترین مسائل روی میز، مکانیسم ماشه بود، بندی در برجام که به هر یک از امضاکنندگان اجازه می‌دهد در صورت نقض جدی توافق توسط طرف دیگر، تحریم‌های سازمان ملل را اعمال کند.
این بند که در قطعنامه ۲۲۳۱ درج شده است در ماه اکتبر منقضی می‌شود.
دیپلمات‌های اروپایی مدعی‌اند که اگر ایران و ایالات متحده به توافق جدیدی نرسند، ممکن است تا ماه اوت از این مکانیسم استفاده کنند. با این حال، ننچینی معتقد است که به جز هرگونه تحول قابل توجه بین اکنون و آن زمان (که به هر حال غیرممکن نیست)، او فکر نمی‌کند که تروئیکای اروپایی باعث ایجاد آن شود.
شبکه تی‌آرتی خاطر نشان کرد: نشست این هفته استانبول، هم پتانسیل و هم محدودیت‌های نقش اروپا در مذاکرات هسته‌ای را آشکار کرد. اگرچه سه کشور اروپایی دیگر نیروی محرکه سال ۲۰۱۵ نیستند، اما مشارکت آنها همچنان برای ایران، ایالات متحده و برای معماری گسترده‌تر هرگونه توافق آینده اهمیت دارد.
با نزدیک شدن به انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ در ماه اکتبر، دریچه دیپلماسی در حال تنگ‌تر شدن است. اینکه آیا اروپا می‌تواند به پر کردن شکاف‌های باقی‌مانده کمک کند یا صرفاً از حاشیه نظاره‌گر مذاکرات باشد، هنوز مشخص نیست.
انتهای پیام
نظرات