هدایتی با اشاره به نقش کلیدی این سازمان در توسعه زیرساختهای آموزشی کشور اظهار کرد: در طول پنج دهه گذشته، و بهویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اقدامات بسیار ارزندهای در راستای ساخت و تجهیز مدارس انجام شده است. در اوایل انقلاب، با توجه به جمعیت کمتر دانشآموزی، سرانه فضای آموزشی کشور حدود ۱.۲ مترمربع به ازای هر دانشآموز بود. اما امروز در سال ۱۴۰۴، این عدد به ۵.۴۸ مترمربع رسیده است که نشان از رشد چشمگیر و تلاشی عظیم در سطح کشور دارد.
وی با تمرکز بر عملکرد استان کرمان افزود: در سال ۱۴۰۰، هنگامی که این مسئولیت را برعهده گرفتم، سرانه فضای آموزشی استان ۴.۶ مترمربع بود؛ در حالیکه میانگین کشوری ۵.۲ مترمربع بود. خوشبختانه، با تلاشهای صورتگرفته طی سه سال اخیر، شاهد رشد قابلتوجهی در این حوزه بودهایم.
هدایتی در توضیح نقش سفرهای استانی دولت قبل در این پیشرفتها افزود: یکی از نقاط عطف، سفر رئیس جمهوری به کرمان بود که اعتبارات قابل توجهی را برای تکمیل فضاهای نیمهتمام در اختیار استان قرار داد. ما توانستیم از میان ۵۶۰ پروژه نیمهتمام که از قبل در دست اجرا بود، با مدیریت و اولویتبندی دقیق، تعداد پروژههای ناتمام را به زیر ۱۰۰ مورد کاهش دهیم.
هدایتی از رویکرد کلان دولتها در سالهای گذشته نیز سخن گفت: در سالهای پایانی دولت دکتر روحانی و دولت آیتالله رئیسی، یکی از سیاستهای محوری کشور تکمیل پروژههای نیمهتمام بود. سازمان مدیریت و برنامهریزی در آن زمان مجوز شروع پروژههای جدید را صادر نمیکرد تا زمانیکه پروژههای پیشین به سرانجام برسد. خوشبختانه، استان کرمان از نخستین استانهایی بود که توانست به این نقطه برسد و در دولت سیزدهم، با حمایت استاندار وقت (فداکار) توانستیم مجوز شروع پروژههای جدید را دریافت کنیم.
او در ادامه گفت: از سال ۱۴۰۳ به بعد، با توجه به تکمیل مدارس نیمهتمام، نیاز به آغاز پروژههای جدید احساس شد. در همین راستا، موفق شدیم ۳۲ مجوز ماده ۲۳ برای آغاز پروژههای جدید اخذ کنیم که بخش عمدهای از آنها اکنون یا آغاز شدهاند یا در مرحله مناقصه هستند.
او همچنین به برنامهریزی برای بهرهبرداری از پروژههای جدید در آینده نزدیک با حضور مسئولین کشوری در کرمان اشاره کرد و از شروع پروژههای ورزشی نیز بهعنوان گامی نو در توسعه زیرساختهای آموزشی نام برد.
هدایتی، در ادامه گفتوگوی خود با ایسنا و در تکمیل آمارها و تحلیلهای مربوط به پروژههای نوسازی در استان کرمان، به نقش پررنگ مشارکت خیرین در فرآیند ساخت و توسعه فضاهای آموزشی اشاره کرد و گفت: بر اساس گزارشها و مستندات موجود، حدود ۶۰ درصد از پروژههایی که طی سالهای اخیر تحویل دادهایم، با مشارکت خیرین انجام ؛ یا بهطور کامل توسط آنان ساخته شدهاند یا با تأمین بخشی از هزینهها، در تکمیل پروژهها نقش داشتهاند. البته با توجه به افزایش شدید هزینههای ساخت و ساز ناشی از تورم، امروز کمتر خیّری توان ساخت کامل یک مدرسه را دارد، اما ما با هر میزان مشارکت، دست آنها را میگیریم، میفشاریم و میبوسیم، چرا که همافزایی بین دولت و خیرین تنها راه رسیدن به استانداردهای جهانی در آموزش است.
هدایتی در ادامه به استاندارد جهانی فضای آموزشی نیز اشاره کرد و گفت: میانگین سرانه فضای آموزشی استاندارد در جهان حدود ۸.۴ مترمربع به ازای هر دانشآموز است، که هنوز تا رسیدن به آن فاصله داریم. اما با برنامهریزی دقیق و مشارکت نهادهایی همچون بنیاد برکت و بنیاد علوی، بهویژه در مناطق محروم، در حال حرکت بهسمت این هدف هستیم.
او با یادآوری پیشینه مشارکت این بنیادها در استان کرمان، اظهار کرد: از اوایل دهه ۱۳۹۰، بنیاد برکت فعالیت خود را در کرمان آغاز کرد. اولین پروژههای آن در فهرج و ریگان کلید خورد. بنیاد علوی نیز بهعنوان معین اقتصادی قلعهگنج، فعالیتهایی همچون ساخت مدارس و حتی احداث استخر در کنار مدارس را از همان سالها آغاز کرد و تاکنون، حدود ۲۵ مدرسه در قالب این مشارکتها احداث شدهاند.
هدایتی از اهتمام دولت سیزدهم در موضوع عدالت آموزشی نیز سخن گفت و افزود: در دولت چهاردهم نیز توجه ویژهای به نهضت توسعه عدالت آموزشی شده است.
او با تأکید بر پایانیافتن مدارس غیراستاندارد، به پروژه حذف مدارس کانکسی مستقل دارای بیش از ۱۰ دانشآموز پرداخت و گفت: تا مهرماه ۱۴۰۴، هیچ مدرسه کانکسی مستقلی با بیش از ۱۰ دانشآموز در استان نخواهیم داشت. اکنون بیش از ۹۵ درصد این طرح پیشرفت داشته و مدارسی که تکمیل شدهاند نیز هماکنون در حال بهرهبرداری هستند.
در ادامه، هدایتی به موضوع مدارس سنگی نیز اشاره کرد که بهویژه در مناطق محروم استان کرمان هنوز باقی ماندهاند: در استان، ۲۴ مدرسه سنگی شناسایی کردهایم که ۱۰ مورد آنها دارای بیش از ۱۰ دانشآموز هستند. این مدارس، اغلب دارای دیوارهای سنگی و سقفهای چوبی هستند. بنیاد علوی برای ساخت مجدد این ۱۰ مدرسه وارد عمل شده و قول داده که تا مهرماه این مدارس نوسازی شوند؛ اگرچه با توجه به شروع دیرهنگام عملیات اجرایی، بعید میدانم همه آنها تا آن زمان به بهرهبرداری برسند. اما امیدواریم تا پایان سال کار تمام شود.
وی، به راهکارهای درنظر گرفتهشده برای مدارس با کمتر از ۱۰ دانشآموز اشاره کرد و گفت: تصمیم بر آن شد که از محل مسئولیت اجتماعی صنایع و معادن استان برای ساخت و تجهیز این مدارس کمک گرفته شود.
او ادامه داد: ۱۳ مدرسه در استان شناسایی شده که نیازمند بازسازی هستند. پس از بازدیدهای میدانی مشترک با کارشناسان نوسازی و دستگاههای نظارتی، وجود ۳۷ مدرسه کانکسی در استان تأیید نهایی شد که بسیاری از آنها اکنون احداث یا در حال تکمیل هستند و تا مهرماه بهرهبرداری میشوند.
مشارکت خیران و بخش خصوصی؛ چالشها و فرصتها
هدایتی همچنین با اشاره به نقش مشارکتهای مردمی و خیرین گفت: در استان کرمان، تعداد خیرینی که پروژههای مدرسهسازی را بهطور کامل، از صفر تا صد، انجام میدهند بسیار محدود است. شاید زیر ۴ درصد از مجموع پروژههایی که با مشارکت خیرین انجام شده، بهصورت کامل توسط آنها ساخته شده باشد. بهطور نمونه، خیر شاخص استان، آقای عباسلو از شهرستان سیرجان، تاکنون نزدیک به ۴۰ مدرسه با عنوان مدارس "مولانا" ساختهاند و حتی در جشنواره کشوری نیز از ایشان بهعنوان خیر برتر نام برده شد.
او همچنین درباره مشارکت اتاق بازرگانی کرمان گفت: طرحی با عنوان پویش «کرمان دانا» توسط اتاق بازرگانی راهاندازی شد که متعهد به مشارکت در ۱۲۰ پروژه مدرسهسازی بود. اما متأسفانه مشارکت آنها در عمل پایین بوده و فقط حدود ۴۰ پروژه آغاز و تکمیل شده است. سهم مشارکت مالی آنها نیز معمولاً زیر ۳۰ درصد بوده است؛ در حالی که ساخت یک مدرسه ۱۲ کلاسه امروز حدود ۲۵ میلیارد تومان هزینه دارد.
پروژههای شهری؛ تمرکز بر کرمان
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان سپس به وضعیت شهر کرمان پرداخت و گفت: در شهر کرمان با یک عقبماندگی جدی مواجه بودیم. اما سال گذشته فقط ۱۵ مدرسه در خود شهر کرمان ساخته و تحویل دادهایم. سرانه فضای آموزشی در شهر کرمان در سال ۱۴۰۰ حدود ۴ متر مربع به ازای هر دانشآموز بود که اکنون به ۴.۸ متر مربع رسیده است، در حالی که سرانه استان به ۵.۴ متر مربع رسیده است.
هدایتی از برنامهای برای ساخت مدارس جدید در کرمان خبر داد و گفت: برای ۳۰ مدرسه جدید در نقاط مختلف شهر مجوز و برنامهریزی انجام شده است که امسال عملیات اجرایی آنها آغاز خواهد شد. در تفاهمنامهای که دو هفته پیش امضا شد، هشت مدرسه ۱۲ کلاسه در سایتهای نهضت ملی مسکن شهر کرمان در دستور کار قرار گرفت.
چالشهای اجتماعی و فرهنگی ناشی از حضور اتباع خارجی
او در بخش دیگر سخنان خود به چالش تراکم دانشآموزان و حضور اتباع خارجی در مدارس کرمان پرداخت و گفت: در حال حاضر، در برخی از کلاسهای مدارس کرمان تا ۴۵ دانشآموز در یک کلاس حضور دارند. این تراکم، ناشی از کمبود فضای آموزشی و همچنین حضور حدود ۲۰ هزار دانشآموز تبعه افغانستانی است.
مدیرکل نوسازی مدارس استان، با تأکید بر مسائل ناشی از تراکم دانشآموزان و حضور گسترده اتباع خارجی گفت: در استان کرمان امروز با حضور نزدیک به ۲۰ هزار دانشآموز اتباع افغان مواجه هستیم که طی سه تا چهار سال اخیر به نظام آموزشی ما اضافه شدهاند. طبیعتاً این موضوع، فشاری مضاعف بر فضاهای آموزشی شهر کرمان وارد کرده و باعث شده در برخی مدارس، کلاسهایی با تراکم ۴۵ نفره نیز تشکیل شود.
وی ادامه داد: این مسأله فقط یک چالش فیزیکی نیست. ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن هم مهم است. بسیاری از این دانشآموزان در مدارسی تحصیل میکنند که عمدتاً در مناطق حاشیهای و کمبرخوردار شهر هستند. همین موضوع باعث میشود که هم در زمینه آموزش و هم در موضوعات فرهنگی و انضباطی، شرایط خاصی بر این مدارس حاکم باشد. تأمین منابع برای مدارس اتباع، نیازمند برنامهریزی ملی و همکاری چندجانبه بین وزارت آموزشوپرورش، استانداری، نهادهای حمایتی و البته نهادهای بینالمللی مثل کمیساریای عالی پناهندگان است. البته هفت مدرسه توسط کمیساریای عالی پناهندگان ساخته شده است اما برای پوشش ۲۰ هزار دانش آموز افغانستانی باید حدود ۴۰ مدرسه ساخته شود.
هدایتی ابراز امیدواری کرد که با حمایتهای دولت، مشارکت نهادهای اقتصادی و انگیزه بالای خیرین، استان کرمان به الگوی موفقی در زمینه نوسازی مدارس در کشور تبدیل شود.
هوشمندسازی کلاسهای درس؛ گامی در مسیر عدالت آموزشی
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان با اشاره به برنامههای توسعهای در زمینه هوشمندسازی مدارس گفت: برنامه ما این است که حداقل در مدارس شهری و بزرگمقیاس استان، ۳۰ درصد کلاسها به تجهیزات بهروز هوشمند آموزشی مجهز شوند. این تجهیزات شامل تختههای هوشمند، ویدیو پروژکتور و پنلهای هوشمند هستند.
وی افزود: در یک اقدام نمادین، توانستیم برای تمامی ۴۰ مدرسه استعدادهای درخشان استان پنل هوشمند تأمین کنیم؛ این در راستای رعایت عدالت آموزشی انجام شد تا فقط یک یا دو مدرسه برخوردار نباشند، بلکه همه مدارس تیزهوشان استان بهطور یکنواخت از این فناوری بهرهمند شوند.
به گفته او، در قالب طرح «نهضت توسعه عدالت آموزشی»، قرار است تا پایان سال ۱۴۰۴، حدود ۳۰۰ کلاس از ۹۹۸ کلاس جدیدالاحداث به سیستم هوشمندسازی تجهیز شوند.
انرژی خورشیدی؛ گامی در راستای پایداری محیط زیست و کاهش هزینهها
در پی تکلیف قانونی دولت مبنی بر تأمین ۲۰ درصد برق مصرفی دستگاههای دولتی از انرژی خورشیدی، ادارهکل نوسازی مدارس استان کرمان نیز اقدامات اولیهای را آغاز کرده است.
مدیرکل نوسازی مدارس در این خصوص توضیح داد: در حال حاضر پیگیر هستیم تا حتی بیش از ۲۰ درصد برق مصرفی ادارهکل از طریق پنلهای خورشیدی تأمین شود. این پروژه در حال پیگیری است. اما تأمین برق مدارس موجود از منابع خورشیدی بیشتر در حوزه وظایف آموزش و پرورش قرار میگیرد.
او ادامه داد: با توجه به تعداد بالای مدارس، پیشنهاد ما این بوده که مدارس شبانهروزی یا بزرگمقیاس برای اجرای طرحهای خورشیدی در اولویت قرار بگیرند. برای این موضوع طرح تشویقی هم در نظر گرفته شده، بهطوریکه اگر خیرین وارد این حوزه شوند، تا ۴۰ درصد حمایت دولتی شامل آنها میشود.
ساخت مدارس با زیرساخت انرژی تجدیدپذیر از ابتدا
هدایتی با اشاره به ساخت مدارس جدید گفت: در پروژههای ساخت جدید، سعی میکنیم زیرساخت لازم برای بهرهبرداری از انرژیهای تجدیدپذیر از همان ابتدا در نظر گرفته شود. این کار باعث میشود در آینده نیازی به تغییر اساسی در سیستم برقرسانی مدارس نباشد.
او تأکید کرد که متأسفانه در برآوردهای مالی سنوات گذشته، بودجهای برای تجهیزات خورشیدی لحاظ نشده بود، و این مسأله بار مالی جدیدی برای نوسازی ایجاد میکند. در حال حاضر، تلاشهایی در حال انجام است تا این هزینهها به عنوان بخشی از تجهیزات مدرسه در سازمان برنامهوبودجه به رسمیت شناخته شود.
مدارس سبز؛ نگاهی بلندمدت به پایداری آموزشی
در بخش دیگر صحبتها، به ایده مدارس سبز نیز اشاره شد و هدایتی به ایسنا گفت: ایده مدرسه سبز یا مدرسه زیرو انرژی، به معنای ساختمانی است که نیاز به انرژی بیرونی نداشته باشد و از طریق پنلهای خورشیدی، بازیافت آب باران، عایقهای نوین و تهویه طبیعی، خودکفا باشد. در حال حاضر، چنین مدارسی در سطح دنیا هم بسیار محدود هستند، اما هدفگذاری آیندهنگر ما نیز همین مسیر است.
او تأکید کرد که برای تحقق این ایده، نیاز به فرهنگسازی، سرمایهگذاری مناسب و مشارکت رسانهها و نهادهای دولتی است.
با تاکید بر ضرورت حرکت به سمت مدارس سبز، مدیرکل نوسازی مدارس استان گفت: هرچند به مدارس صددرصد «زیرو انرژی» هنوز نرسیدهایم، اما شاخصهایی از مدارس سبز مثل فضای سبز اصولی، آبیاری قطرهای، پنجرههای دوجداره، عایقکاری دیوارهای بیرونی، و استفاده از پنلهای خورشیدی برای تولید آب گرم در حال اجرا است.
او افزود: بهویژه در مدارس شبانهروزی و مدارسی در جنوب و شرق استان، سیستمهای خورشیدی نصب شدهاند که در چرخه گرمایش ساختمان نقش دارند. همچنین استفاده از پنجرههای دوجداره و عایقسازی دیوارها باعث شده میزان پرت انرژی بهطور محسوسی کاهش یابد.
نگهداری مدارس؛ چالش جدی در بهرهبرداری بهینه
به گزارش ایسنا، با وجود اقدامات زیرساختی گسترده، نگهداری تجهیزات و تأسیسات یکی از نقاط ضعف جدی است.
مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان تصریح کرد: متأسفانه نگهداری تأسیسات در مدارس استان بسیار ضعیف است. گاهاً فشار آب سیستم شوفاژ به ۴.۵ تا ۵ بار میرسد، در حالیکه باید ۱.۵ بار باشد؛ این باعث پوسیدگی لولهها، دررفتگی اتصالات، و خرابی مشعل و پمپها میشود.
او ادامه داد: برخی از مدارسی که تنها ۶ یا ۷ سال از تحویل آنها میگذرد، اکنون نیازمند تعمیرات اساسی موتورخانه و تجهیزات گرمایشی هستند. این در حالی است که اگر نگهداری سالانه انجام میشد، هزینهها تا دهها برابر کاهش مییافت.
هدایتی پیشنهاد داد که بودجه مشخصی با عنوان هزینههای نگهداری مدارس برای عقد قرارداد با شرکتهای تخصصی که سالانه تجهیزات را سرویس کنند، ایجاد شود.
او افزود: رسانهها، آموزش و پرورش، شوراها و انجمنهای اولیا و مربیان در فرهنگسازی مسئولیتپذیری در قبال نگهداری مدارس نقش مهمی دارند.
هدایتی در پاسخ به سؤالی درباره همکاری شهرداریها، گفت: شهرداریها، دهیاریها و شوراهای محلی همکاری مناسبی در موضوعاتی مانند محوطهسازی و توسعه فضای سبز مدارس دارند، هم در مرکز استان و هم در شهرستانها. مشکل خاصی در این زمینه نداریم.
مولدسازی املاک آموزش و پرورش؛ پتانسیل مغفولمانده
هدایتی در مورد استفاده از املاک بلااستفاده برای تأمین اعتبار (مولدسازی) عنوان کرد: تنها پروژه مولدسازی قابلتوجه استان کرمان، واگذاری ملکی بوده که در قبال ساخت ساختمان ادارهکل آموزش و پرورش به پیمانکار داده شده است. سایر موارد بسیار محدود بودهاند.
به گزارش ایسنا، این آمار نشان میدهد که پتانسیل مولدسازی در استان کرمان هنوز فعال نشده و نیاز به سیاستگذاری و پیگیری جدیتر دارد.
در حوزه املاک مازاد و مولدسازی، آموزش و پرورش دارای املاک ارزشمند در نقاط مختلف شهر کرمان است که برخی از آنها به تغییر کاربری تجاری تبدیل شدهاند. با توسعه مولدسازی و تهاتر املاک مازاد، بتوان منابع مالی لازم برای حل مشکلات کمبود سرانه فضای آموزشی در شهر کرمان را فراهم کرد.
مقاومسازی و بازسازی مدارس
طبق اعلام مدیرکل نوسازی مدارس استان کرمان، بر اساس آخرین برآوردها، حدود ۱۸ درصد مدارس استان نیازمند مقاومسازی یا تخریب و بازسازی اساسی هستند که حدود ۳۰ درصد(۳۰ درصد از ۱۸ درصد) آنها تخریبی هستند. اگرچه مدارس تخریبی استان کاهش یافته و تعدادی از آنها تخلیه و انتقال دانشآموزان انجام شده است.
به گفته او، ساختمانهای قدیمی با عمر ۳۰ تا ۳۵ سال، هرچند از استانداردهای قدیمی تبعیت میکنند، ولی به دلیل تعمیرات و نگهداری نامناسب، نیازمند بازسازی و مقاومسازی بهروزرسانی هستند.
به گزارش ایسنا، حدود ۵۷۰۰ مدرسه دولتی در استان کرمان وجود دارد.
مشارکت مردمی و صنایع در ساخت مدارس
رئیس سازمان نوسازی مدارس استان کرمان، تاکید کرد: در راستای سیاستهای دولت و تاکید رئیس جمهور، باید روند ساخت و توسعه مدارس به مشارکت مردم، صنایع، معادن و بنگاههای اقتصادی منطقه وابسته باشد. به عنوان نمونه، در شهرستان جیرفت پروژه ساخت مدرسهای با نام «مدرسه فارغالتحصیلان» آغاز شده که توسط فارغالتحصیلان و گروههای جهادی تأمین منابع و اجرا میشود. هدف این است که این فرهنگ مشارکت در تمام ۳۲ منطقه آموزشی استان تعمیم یابد تا مشکلات فضای آموزشی با همراهی مردم و بخش خصوصی رفع شود.
هدایتی ادامه داد: در زمینه مسئولیت اجتماعی بنگاههای اقتصادی و معادن، استان هنوز با آنچه که انتظار میرود فاصله داریم. طی نزدیک به چهار سال مدیریت من، همکاریهای خوبی از سوی برخی خیرین و افراد حقیقی مانند خانم حسینی در سیرجان که املاک خود را فروخته و درآمد آن را به مدرسهسازی اختصاص دادهاند، مشاهده شده است. اما معادن بزرگ استان هنوز به حد مطلوب پای کار نیامدهاند.
او افزود: قانون توسعه پیشرفت و آبادانی کشور و برنامه هفتم توسعه، به بنگاههای اقتصادی اجازه داده است که هزینههای خیرخواهانه خود را از مالیاتشان کسر کنند و این معافیت مالیاتی مشوق خوبی برای مشارکت در مدرسهسازی است.
او همچنین بیان کرد: رئیس جمهور در بازدید از استان تاکید کردند که منابع طبیعی روزی تمام میشود اما سرمایهگذاری در فرهنگ و آموزش، ماندگار است. این فرصت طلایی باید توسط صنایع و معادن استان به خوبی استفاده شود تا مشکلات آموزش و پرورش طی یکی دو سال آینده به حد قابل قبولی برطرف شود.
هدایتی گفت: اگر این فرصت و ظرفیت به خوبی به کار گرفته نشود، استان و حتی کشور فرصتهای ارزشمندی را از دست خواهند داد.
به گفته هدایتی، یک اتفاق بسیار خوب در سه سال گذشته رخ داده که من این گزارش را به دستگاه نظارتی استان ارائه دادم. ما در واقع توانستیم صرفهجویی قابل توجهی در هزینهکرد اعتبارات نوسازی مدارس داشته باشیم. گزارشی تهیه کردیم که نشان میدهد در سه سال اخیر، سالانه حدود ۳۰ درصد صرفهجویی در هزینهکرد اعتبارات مربوط به ساخت پروژهها نسبت به چهار سال قبل از آن انجام شده است.
هدایتی ادامه داد: با توجه به نرخهای پیمانکاران و مقایسه هزینههای پروژهها در سه سال گذشته نسبت به چهار سال قبل، مجموع صرفهجویی به حدود ۹۰ تا ۱۰۰ درصد میرسد. به عبارت دیگر، ما توانستیم نزدیک به ۸۰۰ میلیارد تومان صرفهجویی در هزینههای اعتبارات نوسازی مدارس داشته باشیم. این صرفهجویی معادل بودجهای است که میتوانستیم در چهار سال قبل برای این پروژهها هزینه کنیم، ولی در سه سال اخیر با مدیریت بهتر این مقدار را کاهش دادیم.
انتهای پیام
نظرات