مهدی حیدری در آیین نکوداشت حکیم خیام نیشابوری که صبح امروز یکشنبه چهارم خرداد در تالار فرهنگ دانشگاه یزد برگزار شد، با اشاره به این که عمر خیام نیشابوری، از نامدارترین چهره‌های علمی و ادبی ایران در سده پنجم هجری، جایگاهی یگانه در تاریخ علم، فلسفه و ادبیات فارسی دارد، گفت: او با نبوغی چندساحتی، توانست در حوزه‌هایی چون ریاضیات، نجوم، فلسفه و شعر آثاری بی‌مانند خلق کند و از مرزهای اندیشه زمان خود فراتر رود.

وی با بیان این که آثار ریاضی او، به‌ویژه در زمینه معادلات درجه سوم، سهمی بنیادین در رشد جبر داشته و تأثیر آن تا قرن‌ها بعد در تمدن‌های دیگر نیز قابل مشاهده است، تصریح کرد: در حوزه نجوم، خیام با هدایت گروهی از دانشمندان در زمان ملکشاه سلجوقی، تقویم جلالی را تدوین کرد که دقت آن، تا به امروز نیز مورد تحسین است و مبنای تقویم رسمی ایران قرار گرفته است.

حیدری ضمن بیان این که با وجود جایگاه برجسته علمی، خیام در عرصه فلسفه با رویکردی خردگرایانه و حقیقت‌جویانه شناخته می‌شود، اظهار کرد: او در برابر جزم‌گرایی رایج زمانه‌اش ایستاد و ضمن آشنایی کامل با مبانی فلسفه اسلامی و یونانی، دیدگاهی مستقل و گاه منتقدانه اتخاذ کرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: این نگاه آزاداندیشانه، در مواردی با مخالفت‌های متکلمان بزرگ آن عصر، چون امام محمد غزالی، مواجه شد؛ اما خیام هیچ‌گاه در دام دشمنی‌های فکری نیفتاد و حتی درباره برخی از مخالفانش با احترام سخن گفته است.

حیدری با بیان این که نقطه اوج تأملات فلسفی خیام در رباعیات او متجلی است، گفت: این آثار اگرچه به ظاهر ساده و عامه‌فهم به نظر می‌رسند، اما در ژرفای خود حامل مفاهیمی پیچیده در باب مرگ، زندگی، آفرینش و معنای هستی‌اند.

وی با بیان این که خیام با نگاهی فلسفی و در عین حال شاعرانه، مرگ را نه امری هولناک، بلکه بخشی از حقیقت هستی می‌داند و انسان را به آگاهی از ناپایداری جهان و بهره‌مندی از لحظه اکنون فرا می‌خواند، گفت: این رویکرد، برخلاف ظاهر لذت‌گرایانه آن، مبتنی بر بینشی عمیق و حکیمانه است.

این استاد دانشگاه ضمن بیان این که چهره واقعی خیام در طول تاریخ با تحریف‌ها و نسبت‌های ناروا روبه‌رو شده است، تصریح کرد: طی قرون پس از وفاتش، بسیاری از رباعیات غیرمستند به نام او منتشر شد، به‌طوری که در برخی نسخه‌ها تعداد آن‌ها از هزار و ۶۰۰ نیز فراتر رفت.

وی افزود: پژوهش‌های دقیق معاصر، از جمله تحقیقات سیدعلی میرافضلی، نشان می‌دهد که تنها حدود بیست رباعی را می‌توان با اطمینان به خود خیام نسبت داد. این رباعیات اصیل، کلید درک صحیح اندیشه و شخصیت او به شمار می‌روند.

حیدری با بیان این که خیام از جمله شخصیت‌هایی است که تاریخ دو بار او را زاده است، گفت: یک‌بار در زندگی واقعی‌اش، و بار دیگر در افسانه‌ها، سوءبرداشت‌ها و تقلیدهای بعدی و این سرنوشت، از منظر فیلسوفانی چون هگل، سرنوشتی مشترک برای اندیشمندان بزرگ است.

وی افزود: آنان نخست در دوره زندگی خود با رنج‌های ناشی از پیشروی اندیشه‌شان دست و پنجه نرم می‌کنند و پس از آن، در دوره بازخوانی و تکرار، با چهره‌ای تحریف‌شده بازنمایی می‌شوند.

حیدری با بیان این که بازشناسی خیام در روزگار کنونی، مستلزم عبور از ظاهر فریبنده رباعیاتی است که صرفاً لذت‌طلبی را تبلیغ می‌کنند، اظهار کرد: برای دستیابی به چهره راستین او، باید به آثار معتبر، اسناد تاریخی و پژوهش‌های علمی اتکا کرد و از سطح‌نگری در تفسیر آثارش پرهیز نمود.

این استاد دانشگاه در پایان تصریح کرد: خیام نه تنها یک شاعر تأمل‌گر، بلکه فیلسوفی ژرف‌اندیش، ریاضی‌دانی نوآور و ستاره‌شناسی دقیق‌نگر بود که میراثی سترگ برای تمدن ایرانی و بشری به‌جا گذاشت.

انتهای پیام