دره «ویژدرون» با نامی برگرفته از زبان کردی – «ویژ» به‌معنای عمیق و «درون» به معنای دره – یکی از جلوه‌های طبیعی منحصربه‌فرد در دل طبیعت ایران است. این دره که در ارتفاع ۸۱۰ متری از سطح دریا قرار دارد، با صخره‌هایی آهکی به ارتفاع ۲۰۰ متر و پوشش گیاهی و جانوری متنوع، همواره مقصدی محبوب برای طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به ماجراجویی بوده است.
با آغاز فصل گرما، ویژدرون پذیرای گردشگران بسیاری می‌شود که برای فرار از دمای تابستان، خنکای این دره زیبا را انتخاب می‌کنند. اما در کنار همه زیبایی‌ها و خاطرات خوشی که این مکان در دل گردشگران ثبت می‌کند، گاه حوادث ناگواری نیز رقم می‌خورد، اتفاقاتی که هشداری جدی درباره کمبود زیرساخت‌ها و بی‌توجهی به ایمنی در مناطق گردشگری است.
در تازه‌ترین حادثه، جان باختن تلخ یک جوان شناگر در یکی از مرداب‌های دره، به دلیل عدم استفاده از جلیقه نجات، بار دیگر نگاه‌ها را به سوی این منطقه و مشکلات آن جلب کرده است. در این گزارش به بهانه این حادثه، نگاهی خواهیم داشت به ظرفیت‌های طبیعی ویژدرون، و در عین حال، چالش‌هایی که گردشگری این منطقه با آن مواجه است.
وظایف سازمانی هلال‌احمر و چالش‌های عملیاتی
حمزه محمدی‌مقدم مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر استان ایلام در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به حادثه اخیر در منطقه «ویژدرون» و برخی انتظارات از این نهاد، اظهار کرد: موضوع نجات غریق و امدادرسانی در محیط‌های آبی، جزو وظایف ذاتی جمعیت هلال‌احمر نیست. بر اساس دستورالعمل‌های سازمانی، ما صرفاً در قالب مأموریت‌های هماهنگ‌شده و همکاری بین‌بخشی در حوادث مختلف مشارکت می‌کنیم، اما مسئولیت مستقیم عملیات نجات در آب‌ها متوجه ما نیست.
وی افزود: در مورد حادثه اخیر نیز، صرفاً به دلیل احساس مسئولیت انسانی و در قالب همکاری با سایر نهادها، تیم‌هایی به منطقه اعزام شد. اما باید تأکید شود که ورود به عملیات بدون مجوز و مأموریت رسمی، ممکن است تبعات حقوقی برای نیروهای امدادی داشته باشد. اگر برای امدادگر ما اتفاقی بیفتد، هیچ پشتوانه‌ای برای پاسخگویی وجود ندارد. مثلا در همین اتفاق اخیر، به علت فشار زیاد آب، پرده گوش امدادگر غریق نجات هلال احمر پاره شد و سلامتی وی به خطر افتاد.
محمدی‌مقدم با بیان اینکه گردشگری در استان ایلام به‌سرعت در حال توسعه است، گفت: در مناطق مختلف استان، ظرفیت‌های بالقوه‌ای وجود دارد که می‌طلبد پایگاه‌های امداد و نجات مناسب در آن‌ها ایجاد شود.
وی ادامه داد: ما برای ایجاد یک پایگاه امداد و نجات در هر منطقه، نیازمند درخواست رسمی از سوی استاندار، فرماندار، تأمین زمین مناسب، زیرساخت‌های اولیه و اعتبارات تجهیزاتی هستیم. در صورتی‌که این شرایط فراهم شود و مجوز سازمانی صادر گردد، ما آماده‌ایم نیروی آموزش‌دیده اعزام و پایگاه را راه‌اندازی کنیم. اما متأسفانه بسیاری از پروژه‌ها به دلیل نبود حمایت، نیمه‌تمام می‌مانند.
مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر ایلام تصریح کرد: تجهیز کامل یک پایگاه امدادی شامل ساختمان، نیروی انسانی، آمبولانس، تجهیزات کوهستان، سیلاب، هیدرولیک، پمپاژ و سایر اقلام مورد نیاز، در برخی موارد تا سقف ۹۰ میلیارد تومان هزینه نیاز دارد. اما اگر زمین و زیرساخت توسط دولت فراهم شود، ما با ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان می‌توانیم یک پایگاه استاندارد راه‌اندازی کنیم.
وی با اشاره به ضعف زیرساخت‌ها در حوزه مدیریت بحران افزود: ما حتی در حوزه‌هایی مانند آتش‌سوزی نیز به دلیل کمبود نیرو و تجهیزات، بعضاً توان پاسخگویی نداریم. در برخی از مأموریت‌ها، تنها یک چادر در محل مستقر می‌شود، بدون اینکه نیروی تخصصی یا امکانات کافی در اختیار باشد.
محمدی‌مقدم همچنین از نگاه ابزاری برخی نهادها به هلال‌احمر انتقاد کرد و گفت: بارها دیده‌ایم که هنگام بحران همه انتظار دارند ما وارد میدان شویم، در حالی‌که برای ایجاد پایگاه، تأمین تجهیزات و جذب نیرو هیچ اراده‌ای وجود ندارد. اگر حادثه‌ای رخ دهد و نیروی ما آسیب ببیند، چه کسی پاسخگو خواهد بود؟ ما به‌عنوان یک نهاد تخصصی، نیازمند همراهی کامل دولت، فرمانداری‌ها و استانداری هستیم.
وی با بیان اینکه دستورالعمل‌های قانونی هلال‌احمر مشخص است، تأکید کرد: اگر در منطقه‌ای بدون هماهنگی از ما انتظار اعزام نیرو باشد، نمی‌توانیم پاسخگو باشیم. هرگونه اقدام عملیاتی ما باید در چارچوب قانون، مأموریت رسمی و با حمایت حاکمیتی انجام شود. تا زمانی که زیرساخت و حمایت لازم فراهم نشود، نباید انتظار خدمات اضطراری استاندارد در تمامی نقاط استان را داشت.
مالکیت و مسئولیت شرکت آب منطقه‌ای
صادق علیمرادی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان ایلام نیز با اشاره به حادثه تلخ اخیر در ویژدرون گفت: منطقه‌ای که این اتفاق در آن افتاد، تحت مدیریت و مالکیت شرکت آب منطقه‌ای نیست و یک محدوده تفریحی طبیعی می باشد.
وی افزود: منابع رسمی آبی در استان، مشخص، محدوده‌گذاری‌شده و دارای شناسنامه‌اند، اما آن منطقه نه به‌عنوان یک منبع رسمی آبی ثبت شده و نه تابلو یا اخطاری از سوی این شرکت در آن نصب شده است.
علیمرادی با تأکید بر اینکه مردم باید نسبت به‌حضور در مناطق طبیعی خطرخیز احتیاط داشته باشند، گفت: طبیعت استان ایلام دارای ظرفیت‌های فراوانی است، اما بسیاری از نقاط مانند رودخانه‌ها یا چشمه‌ها ممکن است ناایمن یا دارای جریان‌های خطرناک باشند.
وی در ادامه افزود: اگرچه انتظار می‌رود دستگاه‌هایی همچون میراث فرهنگی یا منابع طبیعی در خصوص ایمنی مناطق تفریحی اقداماتی انجام دهند، اما در این مورد خاص شرکت آب منطقه‌ای نه مسئولیتی دارد و نه دخالتی می‌تواند بکند و در صورتی که سرمایه‌گذار یا نهادی قصد ایمن‌سازی یا ساماندهی این منطقه را داشته باشد، باید مجوزهای لازم را از مراجع ذی‌ربط دریافت کند و ما هم آمادگی همکاری در چارچوب وظایف قانونی خود را داریم اما هیچ‌گونه مجوز، مالکیت یا نظارتی بر این منطقه خاص نداشته و نداریم و فقط در حوزه ی سدها مسئولیم.
لزوم همکاری بین‌دستگاهی و سرمایه‌گذاری
فرزاد شریفی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان ایلام با اشاره به حادثه اخیر در منطقه ویژدرون گفت: متأسفانه این اتفاق ناگوار نشان داد که ایمن‌سازی مناطق گردشگری و طبیعی استان هنوز به‌طور کامل انجام نشده و همچنان در برخی نقاط، جان مردم در معرض خطر است.
وی افزود: منطقه ویژدرون یکی از نقاط مورد توجه طبیعت‌گردان و کوهنوردان است اما متولی مشخصی برای مدیریت و ایمن‌سازی ندارد. ما در سال ۱۳۹۶ برای ساماندهی این منطقه سرمایه‌گذار جذب کردیم و حتی جلساتی نیز در این خصوص در سطح استانداری و کمیته اقدام برگزار شد، اما متأسفانه به دلیل اعتراض معارضین محلی، به نتیجه نهایی نرسید.
شریفی با اشاره به اینکه ایمن‌سازی صرفاً وظیفه میراث‌فرهنگی نیست، تأکید کرد: برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی، همه دستگاه‌ها از جمله هلال‌احمر، منابع طبیعی، مخابرات و شرکت‌های خدمات‌رسان باید پای کار بیایند. ایمن‌سازی مسیرهای دسترسی، نصب تابلوهای هشدار، ایجاد پوشش آنتن دهی موبایل و آموزش گروه‌های طبیعت‌گردی از جمله اقداماتی است که باید به‌صورت یکپارچه انجام شود.
وی تصریح کرد: با وجود اینکه برخی خانواده‌ها و گروه‌های کوهنوردی به صورت خودجوش برای امداد و نجات تلاش می‌کنند، اما این کافی نیست. باید به فکر آموزش تخصصی، ارائه تجهیزات نجات و تهیه جلیقه‌های ایمنی برای استفاده در نقاط پرخطر باشیم.
مدیرکل میراث‌فرهنگی استان ایلام با اشاره به لزوم تأمین اعتبار برای ایمن‌سازی گفت: در صورت تخصیص اعتبارات ویژه، آمادگی داریم با همکاری هیئت کوهنوردی، هلال‌احمر و سایر نهادهای مسئول نسبت به اجرای طرح‌های ایمن‌سازی اقدام کنیم. نامه‌ای نیز قرار است به استاندار و شورای برنامه‌ریزی استان ارسال شود تا این موضوع در سطح بالاتری پیگیری شود.
شریفی خاطرنشان کرد: منطقه ویژدرون فاقد پوشش تلفن همراه است و این موضوع، امدادرسانی را دشوارتر کرده است. انتظار داریم دستگاه‌های مرتبط با فوریت به مسئله ایمن‌سازی و ایجاد زیرساخت‌های اطلاع‌رسانی و امداد واکنش نشان دهند تا از تکرار حوادث دلخراش جلوگیری شود.
چالش‌های ارتباطی و نواقص فناوری در منطقه
منطقه گردشگری ویژدرون به‌رغم تردد بالا و شناخته‌شده بودن در میان کوهنوردان و طبیعت‌گردان، فاقد هرگونه پوشش تلفن همراه و اینترنت است. در صورت بروز حادثه، همراهان باید دو ساعت مسیر سخت کوهستانی را تا جاده طی کنند تا بتوانند به آنتن دسترسی پیدا کرده و درخواست کمک کنند. فرآیندی که در رفت و برگشت تا چهار ساعت زمان می‌برد و جان آسیب‌دیدگان را با تهدید جدی مواجه می‌کند.
علی کریمی، مدیرکل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان ایلام در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: این مشکل تنها مختص به ویژدرون نیست. بسیاری از مناطق گردشگری ایلام به‌دلیل موقعیت جغرافیایی دشوار و نبود زیرساخت‌های لازم با چالش عدم آنتن‌دهی مواجه‌اند. متأسفانه در سطح کشور نیز بیش از ۱۰ هزار خانوار روستایی همچنان از نعمت آنتن تلفن همراه بی‌بهره‌اند و در صورت تخصیص اعتبار، اولویت با این روستاها خواهد بود.
وی افزود: ایجاد سایت ارتباطی در چنین مناطقی نیازمند اعتبارات سنگین و همکاری چندجانبه بین دستگاه‌هاست. برآورد ما برای تأمین زیرساخت‌های ارتباطی در منطقه ویژدرون، رقمی بین ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومان است که تأمین آن بدون حمایت و عزم جدی مسئولان ممکن نیست.
کریمی همچنین با اشاره به پیگیری‌های انجام‌شده عنوان کرد: موضوع پوشش ارتباطی مناطق گردشگری از طریق کارگروه‌های تخصصی و شورای برنامه‌ریزی استان در دست بررسی است و پیشنهاد می‌شود دستگاه‌هایی مانند میراث فرهنگی، هلال احمر و استانداری با رویکردی مشترک برای ایمن‌سازی و اطلاع‌رسانی در این مناطق وارد عمل شوند.
مدیرکل ارتباطات استان تأکید کرد: تا زمانی که اعتبارات ویژه برای این مناطق در نظر گرفته نشود، نمی‌توان انتظار داشت در شرایط بحرانی، امدادرسانی به موقع و مؤثر انجام شود.
ابهام در مسئولیت نهادهای امدادی
حامد قربانی رئیس هیئت نجات غریق و غواصی استان ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به حادثه رخ‌داده در منطقه «ویژدرون» و ضرورت مشخص‌بودن مسئولیت نهادهای مختلف در حوزه گردشگری اظهار کرد: در حوادث مربوط به تورهای گردشگری، به‌ویژه در مناطق خارج از محدوده شهری، متأسفانه همچنان مشخص نیست مسئولیت اصلی امداد و نجات با کدام نهاد است. این مسئله باعث سردرگمی و خلأ عملکردی در زمان بروز بحران می‌شود.
وی افزود: هیأت نجات غریق در حوزه تخصصی خود یعنی شنا و ایمنی در آب‌های آزاد فعالیت می‌کند و زیرمجموعه اداره‌کل ورزش و جوانان است. اما زمانی که یک تور گردشگری بدون هماهنگی با میراث فرهنگی یا بدون دریافت مجوزهای لازم به مناطق پرتردد اعزام می‌شود، نمی‌توان انتظار داشت مسئولیت امداد و نجات نیز به‌صورت پیش‌فرض بر عهده نهادهایی مانند ما قرار گیرد.
قربانی تأکید کرد: در حادثه اخیر نیز متأسفانه بدون هماهنگی قبلی و صرفاً بر اساس تماس‌های غیررسمی، از ما انتظار مداخله می‌رفت. در حالی که ورود به چنین مأموریت‌هایی مستلزم درخواست رسمی از سوی ستاد مدیریت بحران و هماهنگی کامل با دستگاه‌های ذی‌ربط است. اگر اتفاقی برای نیروی ما رخ دهد، هیچ نهاد یا ارگانی پاسخگو نخواهد بود.
رئیس هیئت نجات غریق استان ایلام با اشاره به‌پیچیدگی‌های قانونی موجود در زمینه مسئولیت‌پذیری نهادها گفت: در مواردی مشاهده شده که توری بدون هماهنگی با میراث فرهنگی برگزار شده و در عین حال، پس از بروز حادثه از ما انتظار مداخله فوری داشته‌اند این در حالی است که مسئولیت اینگونه برنامه‌ها، از نظر ما بر عهده میراث فرهنگی است، مگر آنکه به‌طور رسمی در قالب یک مأموریت، مسئولیت مشترک تعریف شود.
وی ادامه داد: بارها به مسئولان ذی‌ربط اعلام کرده‌ایم که تا زمانی که مسئولیت‌ها و محدوده وظایف دستگاه‌ها مشخص نشود، مشکلات این‌چنینی ادامه خواهد داشت. نمی‌شود در زمان حادثه، انتظار داشت هر نهادی فارغ از مأموریت و تخصصش وارد عمل شود.
قربانی تصریح کرد: گردشگری تنها در صورتی باید توسعه یابد که زیرساخت‌های لازم برای امداد و نجات، ایمنی و پشتیبانی در شرایط بحرانی نیز فراهم شده باشد. اینکه صرفاً به برگزاری تورها و جذب مسافر بسنده کنیم، بدون در نظر گرفتن الزامات ایمنی، باعث بروز خطرات جدی برای مردم می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: آنچه تاکنون از سوی هیئت نجات غریق انجام شده، عمدتاً از سر وظیفه‌مندی انسانی و احساس مسئولیت اجتماعی بوده است. اما تداوم این وضعیت بدون تعیین حدود قانونی، به نفع هیچ‌کس نیست. انتظار داریم استانداری، اداره‌کل میراث فرهنگی، اداره ورزش و جوانان و سایر نهادهای مسئول با برگزاری جلسات مشترک، چارچوبی شفاف و قابل اجرا برای همکاری‌های بین‌بخشی در حوزه گردشگری تدوین و ابلاغ کنند.
همکاری دستگاه‌ها، تنها راه عبور از بحران در ویژدرون
همه مسئولان بر این نکته اتفاق نظر دارند که توسعه گردشگری در استان ایلام باید همراه با فراهم‌کردن زیرساخت‌های امداد، ایمنی و اطلاع‌رسانی باشد، نبود هرکدام از این عوامل، گردشگران و مردم را در معرض خطر قرار می‌دهد. بنابراین لازم است استانداری، فرمانداری، میراث فرهنگی، هلال‌احمر، منابع طبیعی، ورزش و جوانان و سایر نهادهای مرتبط با همکاری و تخصیص بودجه مناسب، زمینه ایجاد پایگاه‌های امدادی، نصب تابلوهای هشدار، ایمن‌سازی مسیرها و ایجاد پوشش تلفن همراه را فراهم کنند.
انتهای پیام
نظرات