بنا بر آمار رسمی وزارت بهداشت، سالانه بیش از ۶۰ هزار نفر در ایران براثر مصرف دخانیات ازجمله سیگار و قلیان جان می‌دهند؛ آماری که در قیاس با مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری‌ها، شوکه کننده است. از طرفی اقبال سال افزون جوانان به استفاده دخانیات سبب شده تا برخی کارشناسان حوزه سلامت از زنگ خطر مصرف سیگار در بین نوجوانان و افزایش ۲۰۰ هزار نفری مرگ‌ومیرهای ناشی از آن تا ۱۰ سال آینده خبر دهند.
اگر از آسیب‌های تولید صنایع دخانی بر محیط‌زیست که باعث برهم زدن تعادل آب‌وهوا می‌شود؛ بگذریم، بنا بر آمار بهداشت جهانی دود ناشی از مصرف دخانیات سالانه باعث بیش از ۱.۲ میلیون مرگ زودرس در جهان می‌شود که از این تعداد ۶۵ هزار کودک در سال براثر بیماری‌های ناشی از دود غیرمستقیم دخانیات، جان خود را از دست می‌دهند. در ادامه به مضرات استفاده از دخانیات و همچنین چرایی اقبال نوجوانان و جوانان به مصرف آن پرداخته‌ایم.
خانه‌ای که فرزندش را بزرگ نکرد
چند وقتی است که در مسیر خانه، پسربچه‌ای کم‌سن‌وسال با ژست سیگار در دست گرفتن، سعی در بزرگ‌نمایی خود می‌کند. اسمش آرش است؛ همیشه چند بچه‌ای دور و برش هستند و به‌نوعی برای سایر بچه‌های محل معرکه‌گیری می‌کند. به بهانه آدرس، نزدیکش می‌شوم. یک نخ سیگار پشت گوشش است. هنگام صحبت کردن، اعتمادبه‌نفس کاذبی دارد و احساس غرور می‌کند.
در تمام مدت‌زمان هم‌صحبتی با او فقط به موضوع قبح اجتماعی استفاده از سیگار فکر می‌کنم. مابین صحبت‌هایم به سیگار پشت گوشش اشاره می‌کنم و می‌پرسم ویترین است؟ می‌خندد و می‌گوید؛ آتش پیشم ندارم فکر کنم این بچه‌مچه‌ها آن را کش رفته‌اند.
می‌پرسم سن و سالت برای مصرف سیگار کم نیست؟ با سیگار کشیدن می‌خواهی به کجا بروی؟ آخر داستان را می‌دانی؟با لحنی عجیب‌وغریب که انگار به تو ربطی ندارد، پاسخ می‌دهد: من همیشه مجبور بودم تمام اعضای خانواده‌ام را درک کنم. اما آن‌ها هیچ‌وقت درک متقابل نداشتند و همیشه من را دست‌کم می‌گرفتند. مادرم همه توجهش به خواهرم بود و هربار که از پدرم می‌خواستم برایم چیزی را فراهم کند یا کاری برایم انجام دهد، می‌گفت ای‌بابا تو دیگر بزرگ شده‌ای.
آرش که نسبت به رفتارهای اعضای خانواده‌اش احساس تبعیض شدید دارد، می‌گوید: من برای بچه‌های محل لات و بزرگ هستم اما در حریم خانه همیشه تحقیر و خورد می‌شوم، همین موضوع باعث شد تا در خارج از محیط خانه ادای آدم‌بزرگ‌ها را دربیاورم. می‌پرسم پس خودت می‌دانی سیگار کشیدن و ژست سیگاری‌ها را گرفتن، ادا است؟ می‌خندند و می‌گوید می‌دانم اما مجبورم خشم و دلخوری‌ام را این‌گونه تخلیه کنم.
سیگار مرهمی بر درد و خستگی روحی
در پارک هشت‌بهشت نشسته‌ایم، دختری حدوداً ۱۹ ساله به سیگار پتک می‌زند و خیلی ناشیانه دود آن را خارج می‌کند، از وجناتش پیداست که احساس باکلاسی می‌کند. اعتمادبه‌نفس بالایی دارد و از همه بدتر به چشمان رهگذران زل می‌زند و بر سیگار پتک می‌زند.
روی نیمکتی که نشسته، تنهاست. کنارش می‌روم. سیگارش که تمام شد، بلند می‌شود و فیلتر سیگاری که از خط رژلبش قرمز شده را به سطل آشغال می‌اندازد، همین‌که برمی‌گردد سمت نیمکت از او تشکر می‌کنم که فیلتر سیگارش را زمین رها نکرد. با تعجب می‌پرسد چطور؟
کمی از مضرات فیلترهای سیگار بر محیط‌زیست توضیح می‌دهم و او را با انجمنی که در راستای حفظ محیط‌زیست اقدام به جمع‌آوری فیلتر سیگار از روی زمین و داخل بوستان‌ها می‌کند، آشنا می‌کنم. از اطلاعاتی که در اختیارش گذاشتم تشکر می‌کند.
بعد از کمی تعارفات معروف ایرانی، می‌پرسم چرا سیگار می‌کشی؟ روی پیری زودرس پوست تأثیر قابل‌توجهی دارد. لبخند می‌زند و می‌گوید: مصرف روزانه ندارم. شاید هفته‌ای سه چهار نخ بکشم. وقت‌هایی که از فرط خستگی روحی عاصی می‌شوم، به سیگار کشیدن رو می‌آورم.
می‌پرسم خب چرا سیگار؟ چرا کارهای دیگر مثل ورزش نه؟
او هم سؤالم را با سؤال جواب می‌دهد و می‌پرسد: تجربه مصرف سیگار داری؟ با سر می‌گویم نه.
اسمش مینا است، صدایش را صاف می‌کند و می‌گوید: سیگار مغز و بدن آدم را گرم می‌کند. به من احساس آرامش می‌دهد.
در پاسخ به این سؤال که چطور سیگاری شده، بیان می‌کند: فرزند طلاق است، به خاطر همین وابستگی عاطفی بالایی به دوستان و اطرافیانش دارد. درگیر مسائل عاشقی شده و دوستش برای ابراز همدردی به او سیگار تعارف کرده است.
وی ادامه می‌دهد: دختر سست عنصری نیستم، خلافم فقط سیگار است در حالی‌که مصرف سیگاری و مشروبات الکلی در بین دوستان و هم‌سن‌وسال‌هایم بسیار رواج دارد.
به گزارش ایسنا، این روزها به وفور شاهد استعمال سیگار توسط جوانان و نوجوانان و حتی برخی دختران هستیم؛ جوانان و نوجوانانی که از عوارض استفاده از سیگار کوچک‌ترین اطلاعاتی ندارند و تنها هدفشان از سیگار کشیدن و ژست سیگاری‌ها را گرفتن، این است که بگویند؛ «بله ما هم هستیم.» نکته قابل‌تأمل در خصوص این موضوع و آسیب اجتماعی آن، این است که در حال حاضر هیچ منعی برای مصرف سیگار در اماکن عمومی وجود ندارد و گویی قبح اجتماعی آن شکسته شده و از بین رفته است یعنی دیگر سیگار کشیدن حتی برای زنان و دختران در انظار عمومی و کوچه و خیابان تابو نیست.
اهمال خانواده؛ عاملی بر گرایش مصرف دخانیات
در این راستا به سراغ محدثه کشاورز محمدی، مدرس دانشگاه و روانشناس حوزه کودک و نوجوان رفتیم. وی دراین‌باره اظهار می‌کند: در خصوص مصرف دخانیات و کاهش سن مصرف‌کنندگان باید گفت که خانواده‌ها باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند؛ چراکه مصرف مواد دخانی پنجره‌ای باز برای مصرف سیار مواد مخدر است.
وی ادامه می‌دهد: مصرف سیگار در سه‌سال گذشته به نسبت مصرف قلیان کاهش پیداکرده است، در ترکیب دود سیگار و قلیان بیش از ۳۰۰۰ نوع ماده شیمیایی و سم وجود دارد که استنشاق آن خطراتی برای مصرف‌کنندگان و اطرافیان آن ایجاد می‌کند.
این روانشناس کودک و نوجوان خاطرنشان می‌کند: در خصوص کاهش مصرف مواد دخانی باید فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی از مضرات سیگار به‌طور کار ویژه در دستور کار نهادهای متولی ازجمله آموزش‌وپرورش قرار گیرد چراکه بیشترین مصرف‌کنندگان این مواد، از دل مدرسه بیرون می‌آیند.
وی بیان می‌کند: مثلاً اگر برای کودکان و نوجوانان تبیین شود که بیش از ۲۵ نوع بیماری خطرناک ازجمله انواع سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی و عروقی، اختلالات ریه، کبد، گوارش و نازایی با مصرف دخانیات رابطه مستقیم دارد، کمتر نوجوانان گرایش به مصرف دخانیات داشتند.
این روانشناس تصریح می‌کند: شورای مبارزه با مواد مخدر باید توجه ویژه‌ای بر استعمال سیگار و قلیان در بین جوانان و نوجوانان داشته باشد، متأسفانه قوانین خاصی در این رابطه وجود ندارد، درصورتی‌که قانون‌گذاران می‌توانند با تدوین برخی قوانین مانند عدم فروش سیگار به نوجوانان و افراد زیر ۲۰ سال و در نظر گرفتن جریمه‌های سنگین برای فروشندگان می‌توان تا حدود زیادی ممنوعیت دخانیات برای افراد کم‌سن‌وسال را یادآوری کند.
وی خاطرنشان کرد: مصرف سیگار در بین جوانان و نوجوانان بهانه‌ای برای گرایش و ذائقه‌یابی مصرف سایر مواد اعتیادآور است و درصد بالایی از افرادی که امروز در خیل معتادان هستند، تجربه اول خود را با سیگار داشته‌اند. مهم‌ترین عامل در گرایش به مصرف سیگار و مواد مخدر، نبود اعتمادبه‌نفس در نوجوانان است.
این مدرس دانشگاه بیان می‌کند: در این میان هراندازه که خانواده بتواند به فرزند خود استقلال، بزرگی و اعتمادبه‌نفس تزریق کند، به همان اندازه نیز فرزندش مصون از مصرف دخانیات می‌شود. والدین می‌توانند با نظارت بر رفتار فرزندان، دوستان، رفت‌وآمد و آموزش قدرت نه گفتن به فرزندان در برابر خواسته‌های نامعقول هم‌سن‌ها، از مصرف سیگار در بین آنان جلوگیری کنند.
وی می‌افزاید: جوانان و نوجوانان بیشتر در جمع همسالان سیگار را امتحان می‌کنند و خانواده‌ها با نظارت و آگاهی بخشی بیشتر می‌توانند این معضل را مهار و یا تحت کنترل بگیرند. والدین اگر در خانه برای رفت‌وآمدها و رفتار فرزندان قانون و مقررات وضع کنند، نوجوانان و جوانان منضبط می‌شوند و بیشتر زمان و وقت خود را وقف تحصیل خود می‌کنند.
چند درصد قزوینی‌ها سیگاری هستند؟
مریم کنعانی نژاد، کارشناس سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی قزوین نیز در مصاحبه با ایسنا می‌گوید: طبق آخرین گزارش استپس مربوط به مرکز تحقیقات بیماری‌های غیر واگیر که در تابستان ۱۴۰۰ توسط وزارت بهداشت صورت گرفته است، وضعیت شیوع مصرف دخانیات در جمعیت بالای ۱۸ سال استان قزوین ۱۸.۴۸ درصد است که از این میان ۱۵.۸ درصد آن‌ها سیگار استعمال می‌کنند.
وی بابیان اینکه قزوین بالاترین رقم استعمال سیگار و رتبه یک کشور را دارد، بیان می‌کند: ۴.۰۴ درصد از مصرف‌کنندگان دخانیات، مصرف‌کننده قلیان هستند.
این کارشناس سلامت، عنوان می‌کند: ۱.۵۳ درصد زنان قزوینی مصرف‌کننده محصولات دخانی هستند که ۰.۳ درصد آن‌ها سیگاری و ۱.۲۴ درصد آن‌ها قلیان استعمال می‌کنند.
وی در خصوص اثرات و مضرات استعمال دخانیات تصریح می‌کند: نیکوتین موجود در تنباکو بسیار اعتیادآور است و مصرف دخانیات یک عامل خطر اصلی برای بیماری‌های قلبی عروقی و تنفسی، بیش از ۲۰ نوع یا زیرگروه مختلف سرطان و بسیاری از بیماری‌های ناتوان‌کننده دیگر است.
کنعانی‌نژاد بیان می‌کند: هرساله حدود ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر براثر مصرف دخانیات و مواجهه با دود دست‌دوم آن جان خود را از دست می‌دهند. بیشترین مرگ‌های مربوط به دخانیات در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط رخ می‌دهد که اغلب هدف بازاریابی شدید صنعت دخانیات هستند.
وی می‌گوید: دخانیات می‌تواند برای افراد غیرسیگاری کشنده باشد. قرار گرفتن در معرض دود دست‌دوم نیز موضوعی است که نمی‌توان از آسیب‌ها و پیامدهای نامطلوب آن در سلامتی چشم پوشید.
این کارشناس حوزه سلامت دانشگاه علوم پزشکی قزوین بیان می‌کند: تقریباً نیمی از کودکان، هوای آلوده به دود تنباکو را تنفس می‌کنند و ۶۵ هزار کودک هرساله به علت بیماری‌های مرتبط با دود دست‌دوم جان خود را از دست می‌دهند. همچنین سیگار کشیدن در دوران بارداری نیز می‌تواند منجر به چندین بیماری مادام‌العمر برای نوزادان شود.
وی ادامه می‌دهد: صنایع دخانی باهدف حفظ وابستگی به نیکوتین در بین مصرف‌کنندگان مواد دخانی و جذب مشتریان جدید در بازار سودآور خود نسبت به تولید محصولات نوپدید با کاربرد عطروطعم‌های جذاب و فریبنده نظیر انواع سیگارهای الکترونیکی، ابزارآلات گرم‌کننده تنباکو نظیر (HTPs) و سیستم‌های الکترونیکی تحویل نیکوتین (ENDS) سیستم‌های الکترونیکی تحویل غیر نیکوتین، (ENNDS) فعالیت دارند که متأسفانه این محصولات نه‌تنها بی‌ضرر نیستند بلکه به‌عنوان وسیله نیکوتینی برای وابستگی جوانان و نوجوانان به نیکوتین شناخته شده‌اند.
کنعانی‌نژاد می‌گوید: یکی از سیاست‌ها و برنامه‌های کنترل دخانیات در استان استقرار برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی عمومی در مورد آثار استعمال دخانیات بر سلامتی است که در سال ۱۴۰۳ دانشگاه علوم پزشکی در راستای این هدف ۱۵ هزار و ۲۸۷ متصدی اماکن و مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و کارگران شاغل در واحدهای صنفی استان را در راستای قانون کنترل جامع دخانیات و سامانه شکایات بهداشتی ۱۹۰ در خصوص مطرح کردن شکایات با موضوعات دخانیات مورد بازآموزی قرار داده است.
وی ادامه می‌دهد: ۱۸۲ هزار و ۳۲۷ دانش‌آموز بالای ۱۳ سال در مدارس استان توسط کادر سلامت استان با موضوع مضرات استعمال دخانیات مورد آشنا شدند.
کارشناس سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی قزوین نیز بیان می‌کند: ۲۳ کمپین و پویش با هدف مبارزه با استعمال دخانیات، حفاظت از محیط‌زیست در برابر فیلتر سیگار، محافظت از دود دست‌دوم دخانیات برگزار شده و همچنین ۳۲ مسابقه و فعالیت فرهنگی در خصوص آموزش اطلاع‌رسانی از قوانین کنترل دخانیات، منع استعمال و مزایای اماکن بدون دخانیات صورت گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: در راستای حفاظت مردم از دود دست‌دوم علاوه‌بر ۶ روستا و ۶ شهر استان که در حال اجرای شیوه‌نامه شهر و روستای بدون دخانیات مطابق دستورالعمل ماده هشت کنوانسیون جهانی دخانیات (FCTC) هستیم، چهار بیمارستان در استان به بیمارستان بدون دخانیات کشور پیوسته و موفق به اخذ گواهی‌نامه بیمارستان بدون دخانیات شدند.
کنعانی‌نژاد بیان می‌کند: تیم‌های سلامت مستقر در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی و خانه‌های بهداشت، کلیه مناطق شهری و روستاهای اصلی و حاشیه شهرها را تحت پوشش خود قرار داده و مطالب آموزشی خود را در این زمینه به اطلاع عموم می‌رسانند.
به گزارش ایسنا، فعالیت‌های فرهنگی در کاهش گرایش و مصرف مواد دخانی بسیار عقب‌تر از رشد این آسیب اجتماعی است. به گفته بسیاری از کارشناسان مصرف سیگار، مصرف سایر مواد مخدر را در پی خواهد داشت. از طرفی مصرف سیگار در اغلب فیلم‌های شبکه خانگی و همچنین برخی سریال‌های رسانه ملی عادی‌انگاری شده و حال این سؤال مطرح است که آیا قانونی وجود دارد که منع مصرف سیگار را به ما گوشزد کند؟ آیا فروش و استعمال سیگار برای نوجوانان آزاد است یا منع قانونی دارد؟ استعمال سیگار از چه سنی مجاز است و اینکه چرا قانون بازدارنده‌ای برای کنترل جوانان و نوجوانان وجود ندارد؟
انتهای پیام
نظرات