روح‌الله اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تاریخچه جنگ در ایران، اظهار کرد: جنگ همیشه جزو ابزارهایی برای رسیدن به منافع کشورها به شمار می‌رود؛ در گذشته تعداد جنگ‌ها و کشته‌های آن بسیار زیاد بوده است و ابزارهای جنگی مورد استفاده نیز ساده بوده است، اما رفته‌رفته به ابزارهای جدیدتر از جمله مکانیکی، الکترونیکی و سایبری و امروزه هوش مصنوعی تبدیل و جنگ روانی هم به این موارد اضافه شده است.

وی افزود: اگر بخواهیم منحصرا در مورد جنگ‌های تاریخ ایران صحبت کنیم، باید بگوییم که ایران یک کشور بزرگ با جغرافیای بسیار گسترده است که این جغرافیا مرزها و همسایگان پرشماری دارد. با نگاهی به جنگ‌های بزرگ بین‌المللی در طول تاریخ، متوجه خواهیم شد که ایران همواره درگیر جنگ بوده است؛ به طور مثال اسکندر به ایران حمله کرد و کشور ما درگیر جنگ شد یا بعدها مسلمانان، اعراب، ترک‌های شرقی و مغول‌ها و نیز تیمور به همین ترتیب با حملات خود ایران را تسخیر کردند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی ادامه داد: در دوره معاصر و در جنگ جهانی اول نیز علی‌رغم اینکه ایران اعلام بی‌طرفی کرد، اما باز هم اشغال شد و محل بازی‌ کشورهای بزرگ قرار گرفت. نهایتا به حمله عراق رسیدیم که صدام با پاره کردن قرارداد الجزایر به ایران حمله کرد و ما ۸ سال درگیر جنگ شدیم و آخرین مورد آن به تهاجم این روزهای اسرائیل به ایران برمی‌گردد که این رژیم با حملات مسلحانه و ترکیبی، یکی از پیچیده‌ترین حملات ممکن را علیه ایران انجام داده و ما هم در حال دفاع از خود هستیم.

اسلامی با بیان اینکه ایران همیشه در معرض جنگ قرار داشته، عنوان کرد: دوره هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان به مدت هزار سال ایران یک قدرت بسیار بزرگی بود که به دفاع از کشور می‌پرداخت، اما در دوره‌های بعدی، حملات آنچنان ویرانگر بود که می‌توانست ایران را نابود کند و تا حدی هم توانستند جغرافیای ایران را بگیرند و حکومت‌ها را سرنگون کنند، اما به هر حال ایران در دوره‌های مختلف حفظ شده و از بین نرفته است. تا زمانی که در دوره معاصر ایران را درگیر دو جنگ جهانی کردند و ایران نیز با شیوه‌های دیپلماتیک به دنبال حفظ تمامیت ارضی خود بوده، به ویژه در جنگ جهانی دوم که کردستان و آذربایجان توسط نیروهای شوروی اشغال شده بود.

وی افزود: از سال۱۳۲۰ تا ۱۳۲۴ ایران دارای توان نظامی و اقتصادی بسیار بالایی نبود  و قحطی در کشور وجود داشت، اما توان دیپلماتیک بسیار بالایی داشته، به‌ گونه‌ای که در جنگ جهانی اول دیپلمات‌های ما در قرارداد ورسای سطح بالایی از خواسته‌ها را مطرح کردند و حتی الحاق سرزمین‌های جداشده در گلستان و ترکمانچای را خواستار شدند. وقتی دلیل این امر را از محمدعلی فروغی(سیاستمدار اواخر عهد قاجار، پهلوی اول و دوم) پرسیدند، اعلام کرد ما قدرت چندانی نداریم  و کشور شکست خورده است، لذا خواسته‌ها را دست بالا مطرح کردیم تا نهایتا دشمنان راضی به خروج از کشور شود.

این پژوهشگر تاریخ سیاسی با بیان اینکه ایران برای تاسیس جامعه ملل کمک کرد و بعد در جنگ جهانی دوم قوام شخصیت بسیار مهم و اثرگذاری داشته و در سمت نخست‌وزیری به شوروری سفر کرد، گفت: احمد قوام (نخست وزیر) طی یک مذاکره خواستار خروج انگلستان و آمریکا از ایران شد و در مذاکره با استالین موفق شد با دادن امتیاز نفت شمال، ارتش شوروی را از ایران خارج کند. تنها جایی که ارتش شوروی رفت و بعد خارج شد، ایران بود و این ناشی از نبوغ بسیار بالا و سیاستمداری و منش دیپلماتیک قوام می‌شد که در ایران یک حزب و کابینه‌ای تشکیل داد و از نیروهای چپگرای طرفدار شوروی هم استفاده می‌کرد و قرارداد نفت شمال را هم با سادچیکف (سفیر شوروی) بست، اما مجلس قوام را برکنار کرد و قرارداد لغو شد و شوروی چیزی به دست نیاورد.

در طی تاریخ روی پای خودمان ایستاده‌ایم

اسلامی ادامه داد: جلوتر که آمدیم، توان نظامی ما افزایش یافت و ایران سعی کرد با راهبردهای خودکفایی روی پای خود بایستد و سیاست‌های نه شرقی و نه غربی خود را حفظ کند که نمونه آن برمی‌گردد به تهاجم عراق به ایران. تاکنون هم این موارد ادامه داشته و ما متحد استراتژیک نداریم و  خودمان باید از کشورمان دفاع کنیم. ما مورد طمع همسایگان هستیم و مرزهای‌مان آسیب‌پذیر است. ایران باید به لحاظ نظامی، دیپلماتیک به گونه‌ای رفتار کند که ثبات و امنیت کشور را به خطر نیندازد.

وی با اشاره به تاثیر جنگ‌های گذشته بر شکل‌گیری هویت ملی و روحیه مردم، بیان کرد: ایران دارای یک جغرافیای بسیار بزرگی بود که قسمت عمده‌ای از آن را از دست دادیم؛ یعنی مناطقی از جمله افغانستان، پاکستان، تاجیکستان و مناطقی از عراق و کردهای خارج از ایران، همه این‌ها جزئی از قلمرو ایران بود. اما در جنگ‌ها و قراردادهای مختلف، این مناطق را از دست دادیم. با وجود همه این‌ها هنوز هم جغرافیای ایران به نسبت کشورهای اطراف خود پهناور، اما بی‌دفاع است به طور مثال به غیر از زاگرس و البرز بقیه مناطق ما بی‌دفاع هستند و ما باید با یک سری فناوری‌های جدید، مرزکشی و دیوارکشی، دوربین و پهپاد کشور خود را حفظ کنیم. شما می‌بینید همین الان هم مرز ایران و افغانستان باز است و عملا  رفت‌وآمدهای میلیونی در سال بدون کنترل صورت می‌گیرد و این می‌تواند مشکلات امنیتی برای ما ایجاد کند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به همبستگی تاریخی مردم ایران در جنگ‌ها، اظهار کرد: بخشی از این موضوع به روحیه و فرهنگ ملی برمی‌گردد که سبب شده همیشه مردم زبان فارسی خود را حفظ کنند و احساس همبستگی شدیدی با یکدیگر داشته باشند و در مقابل دشمن، متحد و سریع تسلیم نشوند و این‌ها در حفظ کشور در دوره‌های مختلف بسیار موثر بوده است. از این منظر همیشه ایرانی‌ها به سابقه تاریخی‌شان افتخار می‌کنند. همچنین این همبستگی‌ها سبب شده تا مردم در راستای دفاع از کشور اعتماد به نفس بالا و غرور ملی داشته باشند و زمانی هم که در دوره‌های مختلف شکست خوردند، دوباره توانستند خودشان را بازسازی کنند و این سرمایه بزرگی است و اکنون هم می‌تواند کمک بسیار فراوانی در دفع دشمن و تهاجم نابرابری که علیه ایران صورت گرفته است، بکند.

ما هیچ وقت ملت جنگ‌طلبی نبودیم

اسلامی با اشاره به مشابهت جنگ‌های تاریخی ایران و جنگ کنونی با رژیم صهیونیستی، افزود: شما اگر به تاریخ نگاه کنید متوجه خواهید شد که ایران با کشورهای بزرگی درگیر بوده است البته بهتر است بگوییم ما را درگیر جنگ می‌کردند ما هیچ وقت ملت جنگ‌طلبی نبوده‌ایم و به هیچ کشوری حمله نکردیم و بیشتر مورد حمله قرار گرفتیم. ما کشوری بودیم که مردم آن مشغول زندگی عادی خود و کشاورزی و دامداری بودند. اکنون هم این درگیری ما با اسرائیل از یک سو و از سوی دیگر بسیار پیچیده است؛ راحت از این منظر که رژیمی به ما حمله کرده که بزرگ، قدرتمند و مقاوم نیست بلکه بسیار کوچک با آسیب‌پذیری و دشمنان زیاد است و همچنین فاصله بسیار زیادی از ما دارد و این میزان فاصله عملا امکان رویارویی‌های مستقیم و لشکرکشی کلاسیک را کنار می‌زند.

وی با بیان اینکه اما حمایت کشورهای غربی از رژیم صهیونیستی باعث پیچیدگی این جنگ برای ما شده است، اضافه کرد: اسرائیل علاقه دارد که پای قدرت‌های دیگر از جمله آمریکا، فرانسه و انگلیس را به جنگ با ایران باز کند و از یک طرف می‌خواهد زیرساخت‌های ایران از جمله زیرساخت‌های هسته‌ای، دفاعی، اقتصادی و علمی را از بین ببرد و ایران را تبدیل به یک دولت ورشکسته کند و حتی تلاش دارد افکار عمومی و مردم را به سمت شورشی علیه حکومت بکشاند. این اهدافی که دشمن در ذهن خود می‌پروراند بسیار کوچک و آسیب‌پذیر است و کشورهای دیگر آن را همراهی نمی‌کنند، البته به بازیگری ما هم بستگی دارد؛ یعنی اینکه ما چگونه رفتار کنیم که این تهدیدات ناگهانی و بسیار پیچیده را دفع کنیم.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به چگونگی تاثیرگذاری جنگ‌های گذشته بر سیاست‌های خارجی کشور و این تأثیرات آن در مواجهه با اسرائیل، اظهار کرد: افراد چیزی جز تاریخ نیستند؛ یعنی مردم همواره به گذشته رجوع می‌کنند و مواردی را به خاطر می‌آورند. جنگ‌های تاریخی می‌تواند به ما یادآوری کند که ملت‌ها از اهمیت فراوانی برخوردارند و اگر مردم یک سرزمین همراه یکدیگر باشند، می‌توانند بسیاری از تهدیدها را حل کنند. مردم به دو صورت می‌توانند فعال باشند؛ یکی اینکه اعتماد به نفس‌ خود را حفظ کنند به خود هیچ گونه ترسی راه ندهند و مقاومت کنند و دوم اینکه مشارکت داشته باشند، یعنی در دفع خطر، اطلاع دادن و سرکوب دشمن همراهی کنند. در حکومت‌های ساسانیان، صفویه و هخامنشیان، همین عامل انسجام ملی باعث حفظ کشور می‌شد.

توان نظامی و دیپلماتیک؛ دو بازوی اساسی برای پیروزی در جنگ‌ها

اسلامی با تاکید بر اهمیت قوای بالای نظامی در پیروزی بر دشمن، گفت: هر چه قدر دولتی افکار عمومی و مردم را همراه خود داشته باشد، باز هم باید دارای پیشرفته‌ترین سلاح‌های زمینی و هوایی باشد و همچنین بهترین شیوه‌های جنگیدن را به کار گیرد تا بتواند نیروهای نفوذی داخلی و جاسوس‌ها را مهار کند. همچنین بخش عمده‌ای از جنگ، وابسته به خرد سیاسی است و بخش دیگر آن تکنولوژیک و ابزار است. یعنی چگونه بتوانید هم در داخل و خارج متحدانی پیدا کنید و دیپلماسی را شکل بدهید و کانال‌هایی را ایجاد کنید؛ امتیازاتی بدهید و امتیازاتی بگیرید و محیط بین‌الملل را به نفع خود تغییر دهید.

وی با تاکید بر اهمیت بهره‌گیری از دیپلماسی و اجماع‌سازی بین‌المللی علیه دشمن، عنوان کرد: به طور مثال در زمان حمله مغول، اگر بازرگانان مغول در ایران کشته می‌شدند، مغولستان برخورد خیلی بدی با فرستاده‌های ایران انجام می‌داد و مسیرهای تعامل را قطع می‌کرد که برای ایران خطر فراوانی به وجود می‌آورد. اکنون نیز می‌توان از این موارد استفاده کرد و در عین بهره‌گیری از توان نظامی، از توان دیپلماتیک و ظرافت‌های سیاسی نیز استفاده کنیم. حتی شاید بتوان گفت اکنون دیپلماسی از اهمیت بالاتری برخوردار است. 

این پژوهشگر تاریخ سیاسی بر اهمیت نقش فرهنگ و ادبیات در تبیین و تحلیل جنگ‌های تاریخی ایران و جنگ کنونی با اسرائیل تاکید و بیان کرد: فرهنگ، سازه‌های ذهنی برآمده از آیین‌ها، آداب و رسوم، جشن‌ها و عزاهاست. این موارد همه سازه‌های ذهنی و جمعی را می‌سازد که تشکیل‌دهنده فرهنگ است. بخشی از فرهنگ ما ریشه در ایران باستان دارد، برخی دیگر هم دارای ریشه‌های مذهبی است، به طور مثال حج، عید قربان و عید فطر یا مواردی مثل امامت، مولود گرایی و شهادت برگرفته از فرهنگ دینی است. در دوره معاصر نیز بسیاری از اعمال ما ریشه‌ در قانون‌گرایی، نظم و فرهنگ عرفی دارد. بنابراین ایران یک کشوری است که فرهنگ‌های مختلف وارد آن شده و با فرهنگ ملی تطبیق پیدا کرده است.

اسلامی با بیان اینکه این فرهنگ ملی به شدت وطن‌دوست، مذهبی و مقاوم است و در طول تاریخ تداوم داشته، اضافه کرد: ایران جزو معدود کشورهایی در دنیا است که علی‌رغم ضربه‌های سنگینی که در دوره‌های مختلف بر آن وارد شده، هنوز فرهنگ خود را حفظ کرده است. این می‌تواند کمک بسیاری به ما کند البته چین، یونان و مصر هم همین وضعیت را دارند اما ایران یک تفاوتی با این کشورها دارد؛ فرهنگ این کشورها خیلی گسست پیدا کرده و نمی‌توانند با گذشته‌ خود ارتباط بگیرند ولی ایران هنوز می‌تواند حوادث تاریخی خود را به بهترین شکل ممکن حل و فصل کند و مشکلی برای کشور و مردم به وجود نیاید.

انتهای پیام