آیین بیل‌زنی ظهر عاشورا در شهرستان خوسف، یکی از آیین‌های متمایز و با قدمتی دیرینه در خراسان جنوبی است که جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ عزاداری مردم منطقه دارد.

این مراسم که بازتاب روایتی از حضور طایفه بنی‌اسد در دشت کربلا پس از شهادت امام حسین (ع) است، هر سال در ظهر عاشورا برگزار می‌شود و همزمان با نخل‌گردانی در قلب بافت تاریخی خوسف اجرا می‌شود.

این مراسم جلوه‌ای خاص از احترام، وفاداری و تدفین شهدای کربلا را به نمایش می‌گذارد و علاوه بر جنبه‌های مذهبی، نقش مهمی در هویت فرهنگی و اجتماعی جامعه محلی ایفا می‌کند.

مردم منطقه که اغلب کشاورز هستند، معتقدند آیین بیل‌زنی باعث برکت و رونق محصولات کشاورزی آن‌ها در سال زراعی می‌شود و ترک این مراسم می‌تواند پیامدهای منفی برای معیشت‌شان داشته باشد.

برای برپایی آئین بیل‌زنی در هر یک از دو هیئت خوسف دو دسته ۱۵ نفری که در مجموع چهار دسته هستند، تشکیل می‌شود و هر یک از نفرات بیل به دست، دایره‌وار و به هم چسبیده بیل‌هایشان را به طرف آسمان می‌گیرند و هنگام حرکت هر یک از نفرات به هوا پریده و تیغه بیلش را به بیل‌های دیگر می‌زند و همه با هم یکصدا می‌گویند «حیدر علی».

گروه دیگری از عزاداران نیز با حمل کجاوه‌ای بزرگ به عنوان نخل و نمادی از تشییع پیکر مطهر امام حسین (ع) و کجاوه یا گهواره‌ای کوچک‌تر به نشانه تشییع پیکر طفل شیرخوار آن حضرت، نوحه‌سرایی می‌کنند.

نخل کوچک جلوی نخل بزرگ و دسته‌های بیل‌زنی، سینه‌زنی و زنجیرزنی هم در جلو آنها به طرف محل موسوم به قتلگاه حرکت می‌کنند و در بین راه هیأت و دسته دیگر بیل‌زنی و نخل‌گردانی به استقبال آنها می‌آیند.

این مراسم نماد حزن بی پایان مردم این دیار برای دفن جسم‌های آسمانی، مانده در زیر آفتاب صحرای کربلا است که هر سال در روز عاشورا و تاسوعا خود را در میان سیل عزاداران حسینی برگزار می‌شود.

علی صالحی، مسئول نمایندگی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان خوسف، اظهار کرد: بیل‌زنی تنها مراسم ماه محرم در خراسان جنوبی است که نمونه مشابهی در هیچ جای کشور ندارد و در سال ۱۳۹۱ به شماره ۵۰۸ در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.

وی افزود: این آیین همزمان با نخل‌گردانی در ظهر عاشورا و بعد از اقامه نماز عصر عاشورا در قتلگاه واقع در بافت تاریخی برگزار می‌شود. در این مراسم، دو دسته پانزده‌نفری از اعضای هیأت‌ها شکل می‌گیرند و هر یک با بیل در دست، دایره‌وار و به هم چسبیده بیل‌هایشان را به سمت آسمان می‌گیرند و هنگام حرکت، با پرش و ضربه زدن تیغه بیل‌ها به یکدیگر نوای «حیدر علی» را فریاد می‌زنند.

صالحی درباره پیشینه این آیین گفت: بیل‌زنی خوسف نوعی شبیه‌سازی از طایفه بنی‌اسد است که پس از واقعه عاشورا با بیل و ابزار کشاورزی خود شهدای دشت نینوا را در میان حزن و اندوه به خاک سپردند. شغل اغلب مردم منطقه کشاورزی است و آن‌ها اعتقاد دارند این آیین مایه برکت محصولات کشاورزی‌شان در سال زراعی می‌شود.

وی در پایان تأکید کرد: مردم و گردشگران می‌توانند برای آشنایی با این آیین منحصر بفرد دینی و فرهنگی در بافت تاریخی خوسف حضور یابند و از نزدیک شاهد این مراسم باشکوه باشند.

انتهای پیام