آیین سنگ‌زنی، یکی از کهن‌ترین شیوه‌های عزاداری در استان خراسان جنوبی، هر ساله در دهه اول محرم، در شهر قهستان و به‌ویژه روستای درخش برگزار می‌شود؛ مراسمی اصیل با ریشه‌های تاریخی، ریتمی موزون و ارادتی عمیق که نسل به نسل در دل خانواده‌ها جریان دارد.

در دل خراسان جنوبی و در منطقه تاریخی قهستان، روستای درخش هر ساله در دهه اول محرم میزبان یکی از خاص‌ترین آیین‌های عزاداری شیعیان است؛ آیین سنتی و ماندگار «سنگ‌زنی» که ریشه در سوگواری قوم بنی‌اسد پس از واقعه عاشورا دارد. این مراسم از شب پنجم محرم آغاز می‌شود و با نوای نوحه‌خوانان، صدای ضرب‌آهنگ چوب‌ها و حضور هیئت‌های عزاداری، حال و هوایی متفاوت به این روستای تاریخی می‌بخشد.

در این آیین، هشت نفر از اهالی که سنگ‌زنی را از پدران خود به ارث برده‌اند، با دو تکه چوب استوانه‌ای از جنس درخت عناب یا گردو، و به شیوه‌ای خاص و موزون، به سوگواری می‌پردازند. چوب‌ها که با نخ به پشت دست بسته می‌شوند، هنگام برخورد با یکدیگر صدایی تولید می‌کنند که در کنار حرکت‌های منظم پا و حلقه‌های عزاداری، صحنه‌ای هماهنگ، اندوه‌بار و در عین حال پرشکوه از عشق به امام حسین(ع) را به نمایش می‌گذارد.

آیین سنگ‌زنی از جمله رسوم خاص عزاداری در شهرستان درمیان است که تنها در شهر قهستان، روستای درخش برگزار می‌شود. این مراسم یکی از جلوه‌های عزاداری سنتی و بومی است که به ثبت ملی نیز رسیده و در فهرست میراث معنوی کشور با شماره ۶۲۶ ثبت شده است.

ابزار این مراسم دو تکه چوب استوانه‌ای حدود هشت سانتی‌متری‌ست که معمولاً از چوب درخت عناب یا گردو ساخته می‌شود و نخی از آن عبور کرده که به پشت دست بسته می‌شود تا هنگام سنگ‌زنی چوب‌ها از دست نیفتد. این ابزار ساده، اما با معنایی عمیق، در طول اجرای نوحه‌ها و ذکرهای محرم، در دستان سنگ‌زن‌ها کوبیده می‌شود تا صدایی موزون و عزادارانه پدید آورد.

نکته قابل توجه در این مراسم، حفظ تبار و تداوم آن درون خانواده‌هاست. طبق سنت، تنها هشت نفر مجاز به اجرای این آیین هستند و هر یک از آنان این مقام را از پدرانشان به ارث برده‌اند. پس از درگذشت پدر، فرزند ذکور موظف است جای او را در جمع سنگ‌زن‌ها بگیرد. انتخاب نوحه‌خوان یا همان "آخوند" نیز از میان همین گروه انجام می‌شود و معمولاً به بزرگ‌ترین پسر وی می‌رسد، یا در صورت کم‌سن‌بودن، برادر فرد درگذشته این مسئولیت را بر عهده می‌گیرد.

این آیین هر ساله از شب پنجم محرم آغاز می‌شود. ابتدا علم‌چی‌ها از مسجد خارج می‌شوند، در پی آن‌ها دسته سنگ‌زن‌ها، سپس سینه‌زن‌ها و زنجیرزن‌ها قرار می‌گیرند و همه با هم به میدان روستا می‌روند. در آنجا با نوحه‌خوانی، ذکر مصیبت، سینه‌زنی و اجرای حرکات منظم عزاداری، فضای روحانی و حزن‌انگیزی خلق می‌شود که بازتابی از ارادت مردمان این منطقه به امام حسین(ع) است.

ریتم سنگ‌زنی در این آیین به دو شکل تک‌ضرب و سه‌ضرب اجرا می‌شود. در ریتم سه‌ضرب، حرکت سنگ‌زن‌ها شکلی نمایشی به خود می‌گیرد: ضرب اول به سمت جلو و بالا، ضرب دوم در حال برگشت و به سمت پایین، و ضرب سوم در جهت مخالف ضرب اول و رو به بالا زده می‌شود. این ریتم‌ها، همراه با رقص پا و جای‌گیری دو به دوی عزاداران مقابل هم، حالتی معنوی و تأثیرگذار ایجاد می‌کند که تماشاگر را مجذوب خود می‌سازد.

آیین سنگ‌زنی درخش، نه‌فقط یک رسم عزاداری، بلکه بخشی از هویت فرهنگی مردمان این دیار است. از دل روستا تا میدان مرکزی، از نوای چوب‌ها تا صدای نوحه‌خوان، این مراسم تجلی ارادتی بی‌ریا به اهل بیت(ع) و نمایشی زنده از تاریخ، ایمان و هنر مردمی است که عاشورا را نه فقط با زبان، که با جان روایت می‌کنند.

انتهای پیام