شبیه‌خوانی که در خراسان رضوی تاریخی کهن و ارزشمند دارد؛ ابزاری برای انتقال پیام‌های عاشورا و ترویج ارزش‌های انسانی و اخلاقی است.
در شهرها و روستاهای خراسان رضوی شبیه‌خوانی به واسطه تنوع قومیتی و فرهنگی، به اشکال مختلف اجرا می‌شود و هر گروه با توجه به ویژگی‌های محلی خود، به این هنر می‌پردازد؛ این تنوع فرهنگی باعث غنای بیشتر این هنر شده و به هر منطقه، ویژگی‌های خاصی می‌بخشد.
محمد هاشم رجب‌زاده یکی از پیشکسوتان هنر تعزیه در جنوب خراسان رضوی در خصوص ویژگی‌های شبیه‌خوانی در خراسان رضوی به ایسنا گفت: تنوع در اجرا، استفاده از لهجه‌ها و زبان‌های محلی از جمله این ویژگی‌ها است.
وی خاطرنشان کرد: شبیه‌خوانی در این استان به اشکال مختلفی ارائه می‌شود؛ در شهری مانند مشهد، با استفاده از تکنیک‌های مدرن، شبیه‌خوانی‌هایی با صحنه‌پردازی‌های حرفه‌ای و بزرگ برگزار می‌شود، در حالی که در روستاها، اجرای شبیه‌خوانی به‌صورت سنتی و با امکانات محدودتر صورت می‌گیرد.
رجب‌زاده با اشاره به اینکه این تنوع، جاذبه و غنای خاصی به این هنر می‌بخشد، اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های جذاب شبیه‌خوانی در خراسان رضوی، به کارگیری زبان‌ها و لهجه‌های محلی است.
وی با بیان اینکه به کارگیری زبان‌ها و لهجه‌های محلی به خصوص در روستاهایی مانند کوهسرخ، نیشابور، سبزوار، تایباد و ... ارتباط عمیق‌تری بین تماشاگران و داستان‌ها برقرار می‌کند و احساسات را به طور ملموس‌تری منتقل می‌سازد، گفت: در روستاها، با استفاده از زبان محلی، تماشاگران می‌توانند به آسانی خود را در میان شخصیت‌ها و داستان‌ها تصور کنند و با آن‌ها احساس نزدیکی کنند.
این پیشکسوت هنر تعزیه خاطرنشان کرد: شبیه‌خوانی فقط یک نمایش هنری نیست، بلکه ابزاری مؤثر برای انتقال ارزش‌های انسانی و مذهبی است.
وی بیان کرد: شبیه‌خوانی به یادآوری وقایع عاشورا و انتقال مفهوم ایثار و فداکاری به نسل‌های جدید کمک می‌کند، بدون شک تعزیه خوان‌ها تنها به فکر سرگرم کردن تماشاگران نیستند، بلکه هدف آگاهی بخشی و تربیت نسل جدید بر اساس ارزش‌های انسانی و اسلامی است.
شبیه‌خوانی همچنین با وجود اهمیت بالای خود، با چالش‌هایی جدی مواجه است که رجب‌زاده به مشکلاتی چون کمبود حمایت‌های مالی، فقدان مکان‌های مناسب برای اجرا و همچنین کاهش علاقه نسل‌های جوان به این هنر اشاره می‌کند.
وی افزود: گرچه جوانان امروزی به دلیل مشغله‌های روزمره و تغییرات اجتماعی، فاصله‌ای با این هنر پیدا کرده‌اند اما امیدوار هستم که با حمایت‌های بیشتری از طرف نهادهای فرهنگی و اجتماعی، بتوان شبیه‌خوانی را زنده نگه داشت و جوانان را به آن علاقه‌مند کرد.
این پیشکسوت هنر تعزیه با بیان اینکه شبیه‌خوانی به عنوان یک عنصر مهم در زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم خراسان رضوی شناخته می‌شود، اظهار کرد: این هنر به‌ویژه در مناسبت‌های مذهبی و ملی، نقشی مؤثر در تقویت هویت فرهنگی و مذهبی ایفا می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه باید به شبیه‌خوانی به عنوان یک میراث فرهنگی نگاه کنیم و به آن اهمیت بدهیم تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از آن بهره‌مند شوند، گفت: این هنر می‌تواند به عنوان یک روایت تاریخی به آموزش تاریخ به نسل‌های جدید کمک کند.
ترکیب موسیقی، شعر و عناصر نمایشی در شبیه‌خوانی
شبیه‌خوانی، هنری است که با ترکیب موسیقی، شعر و عناصر نمایشی، داستان‌های عاشورا و وقایع مذهبی را به شیوه‌ای زنده و احساس‌برانگیز روایت می‌کند؛ این هنر در شهرها و روستاهای خراسان رضوی، با تاریخ و فرهنگی غنی، ابزاری برای انتقال ارزش‌های انسانی و مذهبی شناخته می‌شود.
محمد ناصری، پژوهشگر آئینی در ادامه به تفاوت‌های موجود در شبیه‌خوانی در مناطق مختلف خراسان رضوی اشاره کرد و گفت: در هر منطقه به دلیل فرهنگ، آداب و رسوم خاص آن منطقه، شیوه اجرای شبیه‌خوانی متفاوت است.
وی افزود: در برخی مناطق، شبیه‌خوانی به شیوه خاص خود و در برخی دیگر، شخصیت‌ها در لباس‌های تاریخی ارائه می‌شوند؛ این تنوع به شبیه‌خوانی در خراسان رضوی، جنبه‌ای منحصر به فرد می‌دهد.
ناصری با بیان اینکه شبیه‌خوانی با هنرهای دیگری مانند موسیقی، شعر و داستان‌سرایی ارتباط نزدیکی دارد، بیان کرد: برای ارتقاء شبیه‌خوانی باید این هنرها را نیز مورد توجه قرار داد؛ آهنگ‌ها و نغمه‌هایی که در حین شبیه‌خوانی نواخته می‌شود، تأثیر عمیقی بر روی تماشاگران دارد و فضای احساسی را به وجود می‌آورد.
وی با اشاره به اینکه شبیه‌خوانی در خراسان رضوی، با تمام چالش‌هایی که پیش‌رو دارد، هنری زنده و پویاست که یک عنصر فرهنگی و اجتماعی مهم شناخته می‌شود، خاطرنشان کرد: شبیه‌خوانی در خراسان رضوی، به عنوان یک هنر ریشه‌دار و اثرگذار، قادر است به یک نیروی فرهنگی عظیم تبدیل شود و نقش مؤثری در هویت ملی و مذهبی ایران ایفا کند.
تأثیر شبیه‌خوانی بر جذب گردشگر
آیین‌های محرم، به ویژه شبیه‌خوانی، یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین مراسم فرهنگی و مذهبی هستند که تأثیر قابل توجهی بر جذب گردشگر دارند؛ این مراسم نه تنها یک رویداد مذهبی، بلکه یک جاذبه فرهنگی و گردشگری نیز شناخته می‌شوند.
رضا یوسفی، کارشناس گردشگری با بیان اینکه شبیه‌خوانی، به عنوان یک هنر نمایشی، ریشه‌های عمیقی در تاریخ و فرهنگ ایران و تاثیر بسیاری در جذب گردشگر دارد، افزود: این هنر به بازسازی وقایع عاشورا و قیام امام حسین (ع) می‌پردازد و با استفاده از نمایش‌های هنری، موسیقی و شعر، احساسات عمیق مذهبی و انسانی را به تصویر می‌کشد.
وی خاطرنشان کرد: این مراسم به ویژه در ماه محرم و در روزهای تاسوعا و عاشورا با شکوه و عظمت خاصی برگزار می‌شود و یک تجربه فرهنگی منحصر به فرد برای بازدیدکنندگان به شمار می‌آید.
یوسفی بیان کرد: حضور در مراسم شبیه‌خوانی به گردشگران این امکان را می‌دهد که با فرهنگ و تاریخ ایران آشنا شوند؛ بسیاری از گردشگران به دنبال تجربه‌های فرهنگی و معنوی هستند و آیین‌های محرم می‌تواند یک جاذبه مذهبی برای این دسته از گردشگران باشد.
وی همچنین آیین‌های محرم را در تقویت هویت ملی و مذهبی ایرانیان تأثیرگذار دانست و گفت: گردشگران با مشاهده این مراسم، به عمق فرهنگ و تاریخ ایران پی می‌برند و این امر می‌تواند به جذب آن‌ها به عنوان سفیران فرهنگی ایران در کشورهای خود منجر شود.
این کارشناس گردشگری افزود: بسیاری از گردشگران خارجی به دنبال تجربه‌های جدید و منحصر به فرد هستند و آیین‌های محرم می‌تواند یک جاذبه خاص برای آن‌ها باشد.
وی با تأکید بر اینکه آیین‌های محرم و شبیه‌خوانی باید به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ایران حفظ و نگهداری شوند، اظهار کرد: این امر نه تنها به حفظ هویت فرهنگی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به جذب گردشگران نیز منجر شود.
شبیه‌خوانی، یک هنر نمایشی و مذهبی عمیق در ایران، به ویژه در خراسان رضوی، نه تنها نمادی از تاریخ و فرهنگ غنی این منطقه است، بلکه ابزاری مؤثر برای انتقال ارزش‌های انسانی و مذهبی به نسل‌های جدید به شمار می‌آید. این هنر با ترکیب عناصر مختلفی چون موسیقی و شعر، احساسات عمیق انسانی را به تصویر می‌کشد و مخاطبان را به دنیای وقایع عاشورا متصل می‌کند.
با وجود چالش‌هایی که شبیه‌خوانی با آن مواجه است، اهمیت آن در تقویت هویت ملی و مذهبی و همچنین یک جاذبه فرهنگی برای گردشگران غیرقابل انکار است.
در دنیای امروز، حفظ و ترویج این هنر می‌تواند به یک پل ارتباطی میان نسل‌های گذشته و آینده تبدیل شود و به درک بهتر فرهنگ و تاریخ ایران کمک کند؛ با توجه به پتانسیل بالای شبیه‌خوانی در جذب گردشگر و تقویت هویت فرهنگی، ضروری است که نهادهای فرهنگی و اجتماعی به حمایت بیشتر از آن بپردازند و آن را به عنوان یک میراث زنده و پویا نگاه دارند.
انتهای پیام
نظرات