توکلخان از بانیان و دست‌اندرکاران تعزیه در ارمغانخانه و از نوادگان ایل ترک افشار بوده و از پدران خود به ارث برده‌اند و از مجلس‌نویسان طرف و نوحه‌سرای آن به نام بوده که به کار تعزیه پرداخته شده است. پشت او تعزیه‌خوان، تعزیه‌گردان و از بانیان تعزیه در ارمغانخانه بوده‌اند.
دیدن لحظاتی شبیه به ماه محرم برای اهالی قره‌پشتلو علی‌الخصوص ارمغانخانه نوعی عادت و خاطره می‌شود و همین فرزند توکلخان، بعد از شور و مشورت، دست به ساخت تکیه در ارمغانخانه می‌زند.
در این تکیه علاوه بر توکلخان، خاندان عیوض و بعد از آن پسرش اسکندر و پس از او ملانجف و بعد از وی نیز فرزندش ملاحسین بعد از وی مرحوم میرزا باقر و در آخر کربلایی جواد اسکندری در تکیه ایفای نقش تعزیه کرده‌اند.
از تعزیه‌خوانان مشهور تکیه حسینی، در طول چند صد سال گذشته می‌توانم از میرزا سمیع سهرینی، ملاسیفعلی، میرزا حسین قالایچی، میرزا علی نجفی، میرزا مجید، میرزا جمشید، غلامحسین دوسرانی، میرزا علی فرزند قنبر اهل باکو، مسیّب اسدی، ملا، میرزا، قهرمان، حسین باکو، مسیّب اسدی، رمضان. رزّاق، میرزا تراب اسدی، میرزا یعقوب، فیروز رستمی، اسلام افشاری، عیسی مرشدی، جعفرعلی افشاری، عباس اوجاقلو، رسول اوجاقلو، علیرضا رستمی و حسین مقصودی یاد کرد.
هنر تعزیه در شهر ارمغانخانه باقدمتی است که سال‌ها است که در طول سال مخاطبان مخاطبان فراوانی از اقصی نقاط ایران اسلامی را به خود جلب می‌کند. مراسم همه ساله ویژه و سنتی تعزیه ایام محرم و صفر و نیز ماه مبارک رمضان با شکوه در تکیه حسینیه اعظم ارمغان خانه می‌شود.
وقتی تاریخ، در کوچه‌های ارمغانخانه زنده می‌شود
در ماه محرم، ارمغانخانه زنجان با نوای تعزیه‌خوانان به میدان حماسه بدل می‌شود؛ جایی‌که دل‌ها با کربلا همراه می‌شود و تاریخ در جان مردم جان می‌گیرد.
محرم که از راه می‌رسد، دل‌ها بی‌قرار می‌شوند و خیابان‌ها، رنگ ماتم می‌گیرند. در این میان، یکی از اصیل‌ترین جلوه‌های فرهنگ شیعی که جان‌مایه‌ای از شور و شعور دارد، تعزیه‌خوانی است. سنتی دیرین که نه تنها یک هنر آیینی است، بلکه کلاس درسی است برای نسل امروز؛ درسی از فهم عاشورا، هم‌دلی با مظلومیت اهل بیت و تقابل بی‌وقفه حق و باطل.
تعزیه فقط یک نمایش مذهبی نیست؛ بلکه بازآفرینی درد است. در آن، بازیگر در قالب شمر یا حر یا زینب یا علی‌اکبر، نقش نمی‌پوشد بلکه روح آن شخصیت را زندگی می‌کند. مردم در حین تماشای تعزیه، اشک می‌ریزند، ناله می‌زنند و حتی گاهی به صورت ناخودآگاه فریاد می‌زنند: «نزن! نزن ما رو!» چرا که فاصله‌ای میان صحنه و دل تماشاگر نیست؛ مرز زمان و مکان فرو می‌ریزد و کربلا همین‌جا، در همین کوچه، زنده می‌شود.
اما جایگاه تعزیه فقط احساس نیست؛ تعزیه، ابزار انتقال پیام است. آنچه در کتب تاریخی ممکن است برای کودکان و نوجوانان خشک و دشوار باشد، در قالب تعزیه به زبانی ملموس و اثرگذار بیان می‌شود. حتی کسانی که اهل مطالعه نیستند، با تماشای تعزیه با مفاهیم بزرگی چون «ظلم‌ستیزی»، «آزادگی»، «ایثار» و «شهادت» آشنا می‌شوند.
در روزگار ما که هیاهوی رسانه‌ها اذهان را پر کرده و تصاویر زود فراموش می‌شوند، تعزیه یادآور پیوندی است که با دل بسته شده، نه با تصویر. یادآوری است که حسین (ع) برای همیشه زنده است و راه او از دل روضه‌ها، نوحه‌ها، و صحنه‌های تعزیه عبور می‌کند تا به وجدان تاریخ برسد. تعزیه را زنده نگه داریم؛ چرا که زنده نگه‌داشتن عاشورا، زنده نگه‌داشتن انسانیت است.
تعزیه‌خوانی در زنجان؛ آئینی به وسعت ایمان مردم
در استان زنجان، تعزیه‌خوانی نه‌تنها یک آیین مذهبی، بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی مردم این دیار به‌شمار می‌رود. از روزهای ابتدایی ماه محرم، روستاها و شهرهای زنجان رنگ و بوی ماتم می‌گیرند و میدان‌ها، حسینیه‌ها و تکیه‌ها به صحنه‌ای برای روایت کربلا تبدیل می‌شوند. حضور نسل‌های مختلف از کودک تا سالمند در تعزیه، نشان از ریشه‌دار بودن این سنت عاشورایی در دل مردم زنجان دارد.
تعزیه در زنجان، با لحنی خاص و آوایی برگرفته از فرهنگ محلی اجرا می‌شود؛ گاه با زبان ترکی، گاه با شور ایرانی و همیشه با سوز دل. مردم با تمام وجود در نقش‌ها حل می‌شوند؛ گویی شمر و حر و حضرت عباس (ع) را از نزدیک می‌شناسند. زنجانی‌ها در اجرای تعزیه، نه فقط تاریخ را روایت می‌کنند، بلکه آن را زندگی می‌کنند؛ با اشک، با سینه‌زدن، و با هم‌دلی که قرن‌ها است ادامه دارد.
در سایه این آیین کهن، مفاهیمی چون غیرت، وفاداری، ظلم‌ستیزی و ولایت‌مداری به نسل امروز منتقل می‌شود. تعزیه‌خوانی در زنجان، تنها یادآوری یک واقعه نیست؛ بلکه نوعی «زیستن با عاشورا» است و شاید به همین دلیل است که محرم در زنجان، نه یک ماه، که یک «زندگی» است؛ زندگی‌ای به بلندای نام حسین (ع).
تعزیه‌خوانی در ارمغانخانه؛ روایتی زنده از حماسه کربلا
در زنجان، ارمغانخانه هر ساله در ماه محرم به صحنه‌ای زنده از تاریخ عاشورا تبدیل می‌شود. مردم این شهر کوچک اما ریشه‌دار، با شور و شعور حسینی، تعزیه‌خوانی را نه به‌عنوان یک نمایش، بلکه به‌مثابه یک نذر معنوی برگزار می‌کنند. این آیین، سال‌ها است که با همت جوانان و بزرگان محل اجرا می‌شود و ریشه در غیرت، ایمان و عشق به اهل بیت دارد.
تعزیه ارمغانخانه با حال‌وهوای خاص خود، فضایی پر از اندوه، حماسه و هم‌دلی پدید می‌آورد. زبان ترکی تعزیه، سوز خاصی به این روایت می‌دهد و وقتی شبیه‌خوانِ حضرت عباس، با فریاد یا حسین در میدان ظاهر می‌شود، صدای گریه حضار یکی می‌شود. مردم از دور و نزدیک می‌آیند تا هم‌دل با مصیبت اهل بیت، در این مجلس اشک شریک شوند و قلب خود را جلا دهند.
این سنت دیرینه، نه‌تنها مراسمی برای سوگواری است، بلکه کلاس درسی برای نسل جوان است؛ تا با حقیقت عاشورا آشنا شوند، ظلم‌ستیزی را بیاموزند و بفهمند چرا هنوز هم پس از قرن‌ها، نام حسین از عمق جان فریاد زده می‌شود. تعزیه در ارمغانخانه سندی زنده از وفاداری مردمی است که دل در گرو کربلا دارند.
مراسم عزاداری و تغزیه‌خوانی در تکیه حسینی ارمغانخانه یکی از معروف‌ترین تعزیه‌های ایران است که از حدود ۴۰۰ سال پیش به زبان ترکی از اول تا چهاردهم محرم و از اربعین بیست و هشتم صفر برگزار می‌شود. در این ایام هر شب یکی از تعزیه‌ها با حضور بی‌شمار مشتاقان اهل‌بیت (ع) در سالن تعزیه برپا می‌شود و در نهایت در روز عاشورا تعزیه به شهادت امام حسین (ع) و یارانش به درمی‌آید نمایش در می‌آید.
در رابطه با برگزاری مراسم تعزیه در ارمغانخانه زنجان رئیس هیات امنای تکیه ارمغانخانه با بیان اینکه مجلس تعزیه از اول محرم در این تکیه تاریخی آغاز شده و تا ۱۳ محرم می‌یابد می‌گوید: همه ساله شاهد استقبال گرم مردم از جای کشور در تکیه حسینی ارمغانخانه هستیم و طی ایام مجالس تعزیه در مجموع بیش از صد هزار نفر در مراسم این تکیه تاریخی حضور پیدا می کنند.
سیروس رستمی اظهار می‌کند: مراسم تعزیه‌خوانی در تکیه حسینی ارمغانخانه زنجان قدمتی ۴۰۰ ساله است که در سال ۸۹ به ثبت کشور رسیده است و این مراسم باشکوه و بی بدیل در روزهای محرم با حضور خیل عاشقان از شهرهای مختلف کشور برگزار می‌شود.
وی به خبرنگار ایسنا می‌گوید: برنامه‌های تکیه ارمغانخانه همه روزه از ساعت ۱۵ تا ۱۷ و برنامه ویژه این تکیه در روز عاشورا از ساعت ۸:۳۰ صبح آغاز می‌شود و تا ساعت ۱۶ ادامه دارد.
رستمی مهم‌ترین ویژگی تعزیه ارمغانخانه را مردمی بودن این مراسم دانسته و تاکید می‌کند: با فرا رسیدن ماه محرم در کنار اجرای مراسم عزاداری و سیاه‌پوش شدن، مراسم طشت‌گذاری نیز از دیگر برنامه‌های این تکیه است.
انتهای پیام
نظرات