از گذشته دور ما شاهد حضور و ورود افغان‌ها به داخل کشور، قبل و بعد پیروزی انقلاب اسلامی بودیم. به خصوص آمار این مهاجرت همزمان با شورش‌های داخلی افغانستان، افزایش قابل توجهی داشته است. به طور کلی ورود اتباع به داخل کشور را می‌توان در سه موج اصلی دسته‌بندی کرد؛ موج اول با آغاز جنگ‌های داخلی در افغانستان بوده است. موج دوم مهاجرت با حمله شوروی به این کشور در سال ۱۳۶۰ آغاز شد و موج سوم آن همزمان با روی‌کار آمدن طالبان و تغییرات سیاسی در داخل این کشور انجام شد که عظیم‌ترین موج مهاجرت تاکنون بوده و تنها در سال نخست حکومت طالبان، طبق آمار رسمی حدودا یک میلیون و ۶۰۰ هزار تبعه افغانستانی از مرزهای شرقی وارد کشور شده‌اند.
از جمله علل حضور افغان‌ها در ایران می‌توان به قرابت تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی اشاره کرد. مطابق آخرین آماری که وزارت کشور پیش از آغاز اجرای طرح رد مرز اتباع غیرمجاز اعلام کرد، حدود هشت میلیون تبعه افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند که از این میان، دو میلیون نفر غیرمجازاند. در خراسان رضوی نیز ۸۰۰ هزار تبعه افغان ساکن‌اند که نیمی از آنان، به شکل غیرمجاز در ایران حضور دارند. البته این آمار، مربوط به پیش از اجرای طرح اخراج اتباع غیرمجاز است و اکنون با رد مرز بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر غیرقانونی، این عدد مقداری کاهش یافته است.
مهاجرت بی‌شمار و حضور پناهندگان افغانی در ایران سبب بروز چالش‌های زیادی در کشور شده است. فشار بر منابع مانند زمین‌های مسکونی، بهداشت و آموزش‌پرورش و رقابت در بازار کار از یک سو و افزایش تنش میان مهاجران و جامعه میزبان، نگرانی‌های امنیتی و... از سوی دیگر، از جمله چالش‌های حضور بی‌ضابطه پناهندگان افغان در داخل کشور است.
ساماندهی اتباع، یکی از مهمترین وعده‌های انتخاباتی پزشکیان بود و اقدامات انجام‌شده در این یک سال نشان می‌دهد که دولت او عزمی جزم برای حل این مسئله و اخراج اتباع غیرمجاز گرفته است.لذا با توجه به لزوم ساماندهی اتباع در کشور، هویت‌نامه‌هایی که با عنوان «برگه‌های سرشماری» که به بیش از دو میلیون تبعه افغانستانی اعطا شده بود از ابتدای تیرماه ۱۴۰۴ باطل اعلام شد و به دارندگان آن مهلت داده شد تا پیش از ۱۵ تیرماه، کشور را ترک کنند که البته این مهلت به اندازه دو ماه دیگر نیز تمدید شد.
به گفته امیرالله شمقدری -معاون امنیتی انتظامی استانداری خراسان رضوی- از ابتدای امسال تا کنون، بیش از ۵۰۰ هزار تبعه افغانستانی غیرمجاز از مرز دوغارون خارج شده‌اند که ۱۹۰ هزار نفر آنان از اتباع ساکن در خراسان رضوی بوده‌اند. همچنین حدود ۶۷ درصد اتباع از مرز دوغارون و مابقی از مرزهای سیستان و بلوچستان و مرز خراسان جنوبی از کشور خارج می‌شوند. اوج خروج اتباع در روز ۱۳ تیرماه با رقم ۲۶ هزار نفر بوده است که از این تعداد ۱۶ هزار نفر مستقیم بدون مراجعه به اردوگاه، به مرز فرستاده شده‌اند. طبق آمارهای ارائه‌شده، حدودا ۸۰ درصد اتباع ساکن در خراسان که از کشور خارج شده‌اند، به صورت خودمعرف بوده‌اند و این رقم در مورد اتباع ساکن در کل کشور، ۵۵ درصد است.
همچنین جعفر سیدآبادی -رئیس اداره کل امور اتباع و مهاجرین خراسان رضوی- در این باره اعلام کرده است که پس از اجرای طرح تعیین تکلیف دارندگان برگه‌های سرشماری، ما شاهد حضور گسترده اتباع خودمعرف در اردوگاه‌های خراسان رضوی بودیم. در استان ما دو اردوگاه یکی در سفیدسنگ فریمان و دیگری در حسن‌آباد شاندیز وجود دارد که در اردوگاه سفیدسنگ افراد از ۱۱ استان اعزام می‌شوند و در حسن‌آباد افراد به صورت خودمعرف حضور دارند و سپس به مرز دوغارون منتقل می‌شوند. تدابیر مهمی در مرز دوغارون اندیشیده شد تا بتوانیم تکریم و خروج عزتمندانه برای اتباع رقم زنیم.
آن طور که رئیس اداره کل امور اتباع و مهاجرین خراسان رضوی می‌گوید، در دو اردوگاه سفیدسنگ فریمان و حسن‌آباد شاندیز که محل ارجاع اتباع افغانستانی و سپس انتقال آنان به کشورشان است، روزانه بیش از ۵۰۰۰ قرص نان و ۳۰ هزار وعده غذای گرم توزیع می‌شود و به دلیل توقف شبانه برخی افراد، خدمات اسکان و تغذیه در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
در لب مرز، چهره‌های اتباع فضای خاصی را ایجاد کرده؛ از یک سو امید برای بازگشت به وطن و از سوی دیگر ترس بابت آینده‌ای که هنوز برایشان مبهم است. تلفیق این دو با هم، حس قریبی را به وجود آورده است، خصوصا که بسیاری از اتباع جوان‌تر افغانستانی، در ایران متولد و بزرگ شده و درس خوانده‌اند و حال باید بقیه عمر خودشان را در کشوری سرکنند که اگرچه وطن پدری‌شان است، اما هیچ تصویری از زندگی در آن ندارند.
حنانه، دختر ۱۵ سالهای است که در ایران به دنیا آمده و تا همین یک ماه پیش، دانش‌آموز یکی از مدارس حاشیه شهر مشهد بوده است. او که هیچ گاه افغانستان را ندیده، در واپسین لحظات حضور خود در ایران، به خبرنگار ایسنا گفت: تا همیشه خود را مدیون ایران و مردمش می‌دانم. دوستان ایرانی بسیار خوبی دارم که هیچ گاه به من به چشم یک بیگانه نگاه نکردند. فرهنگ ما و مردم ایران بسیار بهم نزدیک است و به همین دلیل نگران نیستم که در افغانستان دچار حس غربت شوم، اما با توجه به سختگیری‌های طالبان نسبت به تحصیل دختران، برای وضعیت درسی‌ام نگرانم.
در گوشه دیگر، مرد جوانی را می‌بینیم که چمدان‌های اعضاء خانواده خود را در دست گرفته و در حال شمارش پول‌هایش است. به سمتش می‌روم تا از حال و هوایش در آخرین لحظات حضور در خاک ایران بپرسم. او در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد : هر مهمانی‌ای یک روز به پایان می‌رسد. ما چندین سال مهمان ایرانیان بودیم و به جد می‌توانم بگویم میزبانان بسیار خوبی برای ما بودند، اما اکنون دیگر وقت برگشت به کشور خودمان است.
در سمتی دیگر، مادری با فرزندان خود نشسته بود و در حالیکه لباس آنان را مرتب می‌کرد، به خبرنگار ایسنا گفت: من ۱۲ سال در ایران زندگی کردم و فرزندانم این جا به دنیا آمده‌اند. خدا را شاکر هستم که همه آنان خاطره خوبی از ایران و ایرانیان در ذهن خود دارند و امیدواریم اکنون که به کشور خود برمی‌گردیم، بتوانیم همگی در کنار هم اوضاع کشور خود را سامان دهیم تا دیگر مجبور به ترک وطن نشویم.
اما خروج اتباع غیرقانونی از ایران، برای کشور مزایای بسیاری دارد که برخی از آن‌ها از هم‌اکنون خود را نشان داده است. با یکی از شهروندان ساکن در منطقه توس مشهد در این خصوص صحبت کردم و او گفت: از وقتی طرح رد مرز اتباع غیرمجاز آغاز شده، منطقه محل سکونتم به وضوح خلوت‌تر شده، به طوریکه حتی صف‌های نانوایی بسیار کوتاه‌تر شده است.
به گفته این شهروند مشهدی، در همین مدت کوتاه از آغاز اخراج اتباع غیرمجاز، قیمت اجاره خانه در حاشیه شهر به طور چشمگیری کاهش یافته است.
یک زن زاهدانی ساکن در شهرک رجایی مشهد نیز به خبرنگار ایسنا گفت: امسال بر خلاف سالهای گذشته، اصلا برای ثبت‌نام فرزندانم در مدرسه اذیت نشدم و تقریبا تمام مدارس منطقه، ظرفیت خالی برای ثبت‌نام دارند.
او افزود: اصلا اطلاعی از اینکه اتباع غیرمجاز در حال اخراج هستند نداشتم اما خوشحالم که تاثیرات آن را در زندگی‌ام می‌بینم.
به گزارش ایسنا، دهه‌هاست که ایران با وجود تمام مشکلاتی که خود دارد، در ناملایمتی‌ها کنار افغانستان و مردمش ایستاده و عملا حُسن همجواری را به شکلی کامل معنا کرده است. اکنون نیز هدف از رد مرز اتباع غیرقانونی، بیرون کردن مردم افغانستان از ایران نیست، بلکه دولت تنها در پی ساماندهی به حضور اتباع و برخورد با کسانی است که به صورت غیرقانونی وارد ایران شده‌اند؛ اقدامی که در تمام دنیا مرسوم است و حتی نخبگان افغانستان نیز آن را تائید می‌کنند.
انتهای پیام
نظرات