مریم رحمتی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: ایده‌ اولیه‌ی نمایش «دختر آفتاب» از جایی آغاز شد که کانون فرهنگی هنری فارابی کلاس‌های بازیگری ویژه دختران نوجوان را برگزار می‌کرد. در جریان این دوره‌ها از من دعوت شد تا با کانون همکاری داشته باشم. هنرجویان طی دو ترم آموزش مقدماتی بازیگری را پشت سر گذاشتند و در پایان دوره، تصمیم گرفته شد همانند سال گذشته که نمایش آیینی «سرگذشت» اجرا شده بود، امسال نیز نمایشی مذهبی، این بار با محوریت شهادت حضرت رقیه(س) روی صحنه برود.

وی ادامه داد: نمایشنامه‌ی «دختر آفتاب» به قلم دکتر ترابیان حدود ۲۰ تا ۲۵ سال پیش نوشته شده بود و نسخه‌ای از آن در انتشارات کانون پرورش فکری نیز به چاپ رسیده است. از همان ابتدا، این متن در ذهن من جای داشت و پس از تماس با نویسنده، از ایشان خواستم تا بازنویسی جدیدی از آن انجام دهند. پس از آماده شدن متن، تمرینات گروه آغاز شد؛ به طوری که به مدت ۳۰ تا ۴۰ روز، هر روز دو تا سه ساعت تمرین فشرده برای رسیدن به اجرای نهایی از سر گرفته شد. هدف این بود که نمایش با ایام اربعین حسینی هم‌زمان شده و حال و هوای سوگواری آن ایام را بازتاب دهد.

این کارگردان در خصوص قالب نمایش بیان کرد: قالب نمایش، با الهام از سنت دیرینه‌ی شبیه‌خوانی یا تعزیه انتخاب شد. این سبک در فرهنگ ما بسیار ریشه‌دار است و همواره در ایام محرم و صفر مورد توجه بوده است. با این حال، از آنجا که گروه ما متشکل از دختران نوجوان بود، تصمیم گرفتیم با تلفیقی از ساختار تعزیه و عناصر دراماتیک، نمایشی تازه خلق کنیم. اگرچه قواعد سنتی تعزیه را به طور کامل اجرا نکردیم، اما از فضای آن الهام گرفتیم و آن را با فرم تئاتری ترکیب کردیم.

رحمتی در ادامه گفت: نکته‌ قابل‌توجه این بود که تمام نقش‌های اولیا و اشقیا، از جمله شخصیت‌هایی چون حضرت زینب(س) یا حتی کودکان، توسط دختران اجرا شد؛ برخلاف رسم رایج که مردان نقش زنان را نیز در تعزیه‌ها ایفا می‌کردند. این تصمیم نه‌تنها فرم اجرایی را متفاوت کرد، بلکه از ابتدا به مخاطب القا شد که این دختران هستند که در حال ایفای نقش‌های مذهبی‌اند، و همین مسأله فضای ذهنی تازه‌ای را برای تماشاگر ایجاد کرد؛ تجربه‌ای کمتر دیده‌شده، به‌ویژه در حوزه نمایش‌های آیینی مربوط به اربعین.

وی عنوان کرد: بازیگران نمایش عمدتاً از میان همان هنرجویان کلاس‌های بازیگری انتخاب شدند. برخی از آنان پیش‌تر در نمایش سال گذشته «سرگذشت» حضور داشتند، اما آن اجرا بیشتر به‌صورت پلی‌بک بود؛ یعنی صدای مردانه از پیش ضبط و پخش می‌شد و بازیگران زن تنها اجرای صحنه‌ای داشتند، بدون دیالوگ مستقیم. اما در اجرای امسال، بسیاری برای نخستین‌بار روی صحنه‌ای واقعی حضور یافتند و نقش‌آفرینی کردند. حضور در مقابل تعداد زیادی مخاطب، تجربه‌ای ارزشمند برای این دختران بود و برای من و مجموعه کانون نیز مایه‌ی افتخار.

این کارگردان در خصوص بازخورد تماشاگران از این نمایش عنوان کرد: بازخورد تماشاگران در طول سه تا چهار شب اجرای نمایش بسیار مثبت بوده است. اگرچه دیالوگ‌های متن به قلم دکتر ترابیان عمیق و پربارند و اجرای آن برای نوجوانان دشوار به نظر می‌رسد، اما هنرجویان توانستند با تلاش، احساس و درک درونی خود، از پس نقش‌ها برآیند. واکنش‌های احساسی و همذات‌پنداری تماشاگران به‌ویژه در صحنه‌های سوگواری، نشان داد که ارتباط میان اجرا و مخاطب به‌خوبی برقرار شده است.

رحمتی اظهار کرد: به ‌طور کلی معتقدم نمایش‌های آیینی و مذهبی، جایگاهی دیرین و تثبیت‌شده در فرهنگ ما دارند. از دوران پیش از اسلام گرفته تا پس از آن، گونه‌هایی از نمایش‌های مذهبی در ایران وجود داشته‌اند؛ از جمله تعزیه‌خوانی‌های مربوط به واقعه‌ی سیاوش که بعداً در قالب تعزیه‌ی کربلا ادامه یافت. این گونه‌ نمایشی، میراثی گران‌بهاست که باید با نگاهی نو و رویکردهایی تازه به آن پرداخته شود.

وی تصریح کرد: نمایش «دختر آفتاب» تلاشی بود برای پیوند بین سنت و نوگرایی؛ برای آوردن دختران نوجوان به عرصه‌ی شبیه‌خوانی با بهره‌گیری از عناصر نمایشی معاصر. امیدوارم فعالان تئاتر از کنار این قالب صرفاً به عنوان یک فرم کلیشه‌ای عبور نکنند، بلکه با خلاقیت و توجه، آن را زنده نگه دارند. هرچند تعداد تعزیه‌خوان‌ها در سال‌های اخیر کاهش یافته، اما عشق به امام حسین(ع) و فرهنگ عاشورا همچنان زنده است و نمایش آیینی می‌تواند ابزاری مؤثر برای انتقال این پیام باشد.

انتهای پیام