حمیدرضا طیبی، رئیس اسبق جهاد دانشگاهی به مناسبت چهل و پنجمین سالگرد تأسیس این نهاد، در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن بزرگداشت یاد شهدای انقلاب و شهدای جهاد دانشگاهی، با بیان اینکه جهاد دانشگاهی راه توسعه علمی و فناوری بومی کشور را می‌داند، افزود: من از دوران دبیرستان آشنایی خوبی با وابستگی‌های کشور در حوزه‌های علمی، فناورانه، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی به غرب پیدا کردم. همچنین دریافتم که غرب از طریق توسعه علمی و فناورانه به اقتدار دفاعی و نظامی دانش‌بنیان رسیده، اما نمی‌خواهد سایر جوامع نیز صاحب اقتدار علمی و فناورانه شوند.

طیبی ادامه داد: در سال ۱۳۵۸ وقتی مطلع شدم جمعی از جوانان مذهبی و انقلابی دانشگاه علم و صنعت ایران، دفتری به نام جهاد دانشگاهی صنایع تشکیل داده‌اند، به جمع آن‌ها پیوستم. همین جمع از سال ۱۳۵۹ تحت عنوان جهاد دانشگاهی علم و صنعت به فعالیت خود ادامه دادند.

وی با اشاره به رخداد انقلاب فرهنگی گفت: انقلاب فرهنگی حاصل گلایه امام (ره) از مصرف‌کننده علمی و فناورانه بودن دانشگاه‌ها در قبال تولیدات غربی و مسائل دیگر بود. تشکیل جهاد دانشگاهی نیز پاسخی بود به درخواست امام مبنی بر الگوسازی توان کشور در توسعه علمی و فناورانه و همچنین توسعه فعالیت‌های فرهنگی به عنوان زیرساخت اصلی توسعه و پیشرفت هر کشور.

نقش جهاد دانشگاهی در پاسخ به نیازهای دانشجویان و دانشگاه‌ها

این مقام مسئول در پاسخ به فلسفه تشکیل جهاد دانشگاهی اظهار کرد: بسیاری از دانشجویان، چه مذهبی و چه غیرمذهبی، نسبت به وضعیت کشور از لحاظ آزادی‌های سیاسی و وابستگی‌های علمی، فناورانه، اقتصادی و نظامی گله‌مند بودند. پیروزی انقلاب اسلامی و علاقه دانشجویان به یافتن مسیر یا سازمان مناسب برای خدمت به توسعه و پیشرفت کشور، موجب شکل‌گیری ایده تشکیل جهاد دانشگاهی شد.

وی افزود: پس از تشکیل جهاد سازندگی، در مرداد ۱۳۵۹ جهاد دانشگاهی به صورت رسمی تأسیس شد و با شکل‌گیری دفتر مرکزی آن، واحدهای جهاد دانشگاهی در کلیه دانشگاه‌های دولتی به سرعت ایجاد شد.

طیبی تأکید کرد: با توجه به باور عموم دانشجویان و اساتید به اهمیت توسعه فرهنگی برای فراهم آوردن زیرساخت مناسب توسعه و پیشرفت و همچنین اهمیت توسعه علمی و فناورانه، خیلی زود اغلب واحدهای جهاد دانشگاهی در مسیر توسعه علمی، فناورانه و فرهنگی قرار گرفتند.

وی ادامه داد: از آنجا که سرعت حرکت این واحدها بسیار جلوتر از تفکر مدیران حوزه اجرایی کشور بود، خودشان اقدام به شناسایی نیازها و الگوسازی در توسعه علمی، فناورانه و فرهنگی کردند و الگوهای بسیار مهم و ارزنده‌ای را در حوزه‌های مختلف به وجود آوردند.

چالش‌های مدیریتی و سیاسی، اما استمرار فعالیت جهاد دانشگاهی

رئیس اسبق جهاد دانشگاهی درباره چالش‌های پیش روی این نهاد گفت: متأسفانه حوزه اجرایی و مدیریتی کشور تحت تأثیر مشکلات فراوانی همچون ناآرامی‌های داخلی، جنگ تحمیلی، تحریم‌ها و کم‌تجربگی، نتوانست نظام منسجم و کارآمدی را برای پیشرفت دانش‌بنیان کشور طراحی کند و نقش همه سازمان‌ها و نهادها را در مسیر پیشرفت و تحقق اقتدار اقتصادی، دفاعی و فرهنگی مشخص نماید.

وی افزود: بنابراین جهاد دانشگاهی بر مبنای تشخیص درست خود، تا به امروز فعالیت خود را ادامه داده است. البته به علت برخی دخالت‌های سیاسی، فراز و نشیب‌های سختی را نیز تجربه کرده که با موفقیت از آن‌ها عبور کرده است.

طیبی در پاسخ به پرسش درباره دستاوردهای جهاد دانشگاهی گفت: جهاد دانشگاهی از اساس نهادی فرهنگی، الگوساز و خط‌شکن است. مهم‌ترین دستاورد جهاد دانشگاهی را ایجاد خودباوری در نسل جوان و بنیان‌گذاری حرکت دانش‌بنیانی کشور از طریق الگوسازی‌های علمی، فناورانه و فرهنگی می‌دانم.

وی به پروژه‌های فناورانه برجسته اشاره کرد و اظهار کرد: فناوری‌های بسیار شاخصی در جهاد دانشگاهی تولید شده است. در جهاد دانشگاهی علم و صنعت افتخار می‌کنیم که با پیگیری‌هایی که از سال ۱۳۸۳ آغاز کردیم، بالاخره طراحی و ساخت قطارهای مترو در یک کار مشترک ملی با فناوری بسیار پیشرفته داخلی بومی‌سازی شد و تولید انبوه آن در دست انجام است.

طیبی این پروژه را بزرگ‌ترین پروژه ملی کشور که بر مبنای دانش و فناوری بومی انجام شده است، توصیف کرد.

وی همچنین افزود: طراحی و ساخت آنتن‌های ۵G تلفن‌های همراه توسط جهاد دانشگاهی خواجه نصیر و فناوری‌های ارزنده‌ای که در پژوهشگاه رویان، پژوهشگاه ابن سینا، جهاد دانشگاهی خوزستان، پژوهشکده معتمد و سایر واحدهای جهاد دانشگاهی تولید شده، همه از افتخارات این نهاد هستند. من به همه این دستاوردها افتخار می‌کنم.

چالش‌های عمده جهاد دانشگاهی 

رئیس اسبق جهاد دانشگاهی، در پاسخ به پرسشی درباره بزرگ‌ترین چالش‌های دوران مدیریت خود اظهار کرد: ما در جهاد دانشگاهی چالشی درباره تعادل میان ماموریت‌های پژوهشی، فناورانه، آموزشی و فرهنگی نداشتیم؛ زیرا هر یک از این فعالیت‌ها به‌طور طبیعی بر اساس نیاز جامعه و توقع مسئولان، به ویژه مقام معظم رهبری و دولت‌ها، جایگاه و سهم خود را در این نهاد پیدا کرده بودند. تنها وظیفه ما این بود که با برنامه‌ریزی و پیگیری، پروژه‌های شاخص و گزینشی در تمامی واحدهای جهاد دانشگاهی، متناسب با نیازهای ملی و مزیت‌های استانی انجام دهیم.

وی ادامه داد: مشکل اصلی در بیرون از جهاد دانشگاهی و در حوزه اجرایی کشور بود. به دلیل تفاوت دیدگاه‌های سیاسی، ایدئولوژیک و اقتصادی، پیشرفت هرگز به مسئله اصلی کشور تبدیل نشد. علی‌رغم تدوین سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ که در سال ۱۳۸۲ توسط رهبر انقلاب ابلاغ و اجرایی شدن آن تأکید شد، برنامه‌ریزی بلندمدت مناسبی برای تحقق اهداف آن نوشته نشد و مأموریت مشخصی برای نهادها و سازمان‌ها از جمله جهاد دانشگاهی به عنوان نهادی میانبر و پیشرو در توسعه فناوری و فرهنگ تعیین نگردید.

این مقام مسئول افزود: متأسفانه در هر دوره تغییر سیاسی، برنامه‌ها و مدیران از بالا تا پایین تغییر کردند و این امر باعث شد اهداف سند چشم‌انداز محقق نشود. این سردرگمی و بی‌برنامگی باعث شد ما در جهاد دانشگاهی خودمان نیازهای اساسی کشور را تشخیص دهیم. اما با دو مشکل جدی مواجه بودیم؛ اول وجود درآمد آسان نفتی که باعث تمایل به خرید خارجی فناوری‌های مورد نیاز کشور شده بود و دوم زمان‌بر بودن اثبات توان تولید فناوری‌های بزرگ و پیشرفته.

وی به نمونه‌ای از این مشکلات اشاره کرد و گفت: ما از سال ۱۳۸۳ مدعی توان طراحی و ساخت قطارهای مترو بودیم و بالاخره در سال ۱۳۹۸ پس از ۱۵ سال پیگیری مستمر، موفق به عقد قرارداد اجرای این پروژه بزرگ ملی کشور شدیم.

توصیه‌هایی برای رفع مشکلات اقتصادی و اشتغال در کشور

وی در پاسخ به پرسش درباره وضعیت اقتصادی نامطلوب و مشکلات اشتغال علیرغم دستاوردهای فناورانه گفت: با توجه به تشابه دیدگاه‌های ایدئولوژیک ما و کشور چین، الگوی ایرانی-اسلامی شده کشور چین می‌تواند راهگشای حل مشکلات ما باشد. این الگو شامل موارد زیر است: تبدیل مصالح ملی و امنیت ملی از حالت تهدیدمحور به فرصت‌محور؛ به این معنی که اصول حفظ شود اما تاکتیک‌ها تغییر کند. ایجاد وفاق ملی بین کلیه ارکان نظام و سیاست‌مداران درباره تغییر تاکتیک‌ها در مصالح و امنیت ملی. انتخاب پیشرفت دانش‌بنیان و تحقق اقتدار اقتصادی و دفاعی دانش‌بنیان به عنوان مسائل اصلی و اولویت کشور و اتخاذ تصمیمات داخلی و خارجی زیر این چارچوب. تعیین پیشران‌های پیشرفت و توسعه در حوزه اقتصاد، فرهنگ، توسعه اجتماعی و سیاسی. تدوین دو برنامه پنج‌ساله برای تحقق اهداف مذکور. تقسیم کار ملی جهت تحقق این اهداف. رفع تحریم‌ها که تحریم فرصت نیست؛ بلکه مصیبت است. قاطعیت در برخورد با فساد. اصلاح ساختارهای سازمانی به منظور تسریع در تصمیم‌گیری و حذف موازی‌کاری‌ها.

طیبی تأکید کرد: زیرساخت‌های بسیار خوبی در کشور وجود دارد، کارهای بزرگی انجام شده است و علی‌رغم مهاجرت بسیاری از نخبگان، هنوز از نظر نیروی انسانی در وضعیت قابل قبولی قرار داریم. دانشگاه‌های مهم کشور نیروهای توانمندی تربیت می‌کنند. با قاطعیت عرض می‌کنم که طی دو برنامه توسعه منسجم و درست برنامه‌ریزی شده، مشکلات عمده کشور حل خواهد شد.

استقلال جهاد دانشگاهی و فرهنگ جهادی؛ عوامل موفقیت این نهاد

وی درباره علت موفقیت جهاد دانشگاهی و استقلال قابل توجه آن گفت: فرهنگ جهادی به معنای تقاطع ایمان، علم، عمل و تلاش خستگی‌ناپذیر است؛ به عبارتی، خسته نشدن از خوردن به درهای بسته، که به‌قول رهبر معظم انقلاب، رمز موفقیت است. همچنین ساختار نهادی غیر دولتی و وجود هیأت امنایی از عوامل اصلی پیشرفت سریع جهاد دانشگاهی بودند.

طیبی افزود: البته نبود برنامه منسجم و هدفمند توسعه، هم جهاد دانشگاهی و هم سایر موسسات را با مشکل جدی مواجه کرده است و نمی‌توان توصیه ساده‌ای برای دیگر سازمان‌ها داشت. به نظر من، گفتن اینکه خسته نشوید و ۱۵ سال دنبال هدفتان بدوید تا موفق شوید، نوعی فرصت‌سوزی است. ما این مسیر را رفته‌ایم ولی توصیه نمی‌شود که آن را فرهنگ‌سازی کنیم.

اولویت‌ها و مسیر آینده جهاد دانشگاهی از نگاه رئیس پیشین جهاد

رئیس اسبق جهاد دانشگاهی با اشاره به مسیر شکل‌گرفته کاری این نهاد گفت: ممکن است در هر حوزه کاری، مانند پژوهش و فناوری، فرهنگی و آموزشی، اولویت‌ها بر اساس ضرورت زمان و نیاز کشور تغییر کنند. به عنوان مثال، در حوزه فرهنگی در دوره مسئولیت خودم معتقد بودم ساختارسازی‌های فرهنگی بسیار خوب عمل کرده‌اند، اما با توجه به فضای قابل نقد کشور در برنامه‌ریزی پیشرفت دانش‌بنیان، باید از طریق توسعه تئاتر دانشجویی که آرمان‌گرا، منتقد و نقاد وضع موجود است، یا ایجاد یک شبکه تلویزیونی اینترنتی، به تحلیل علمی مسائل و مشکلات کشور و ارائه راه‌حل بپردازیم.

وی افزود: حتی با برنامه‌ریزی بسیار خوب، نسبت به راه‌اندازی آزمایشی چنین شبکه‌ای اقدام شد، ولی متأسفانه به دلیل تغییرات مدیریتی در جهاد دانشگاهی که از بیرون اعمال شد، این پروژه متوقف گردید.

طیبی با تأکید بر لزوم تعامل با دولت برای پیشبرد مأموریت‌های جهاد دانشگاهی اظهار کرد: ما باید بر اساس هفت مأموریتی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به توصیه رهبر انقلاب در دیدار سال ۱۳۹۳ تصویب شده است، با دولت مذاکره کنیم تا در کمک به تحقق برنامه هفتم پیشرفت کشور، مأموریت‌های کلان به این نهاد واگذار شود. این امر باعث می‌شود همه واحدهای جهاد دانشگاهی در سراسر کشور، دارای فعالیت‌های شاخص و درآمدزا مرتبط با تحقق اهداف برنامه هفتم و برنامه‌های آینده باشند.

وی ادامه داد: مقدمات اولیه واگذاری این مأموریت‌ها با معاون اول رئیس‌جمهور انجام شده و ان‌شاءالله باید توسط ریاست جهاد دانشگاهی پیگیری و اجرایی شود.

جهاد دانشگاهی؛ ستون فقرات توسعه دانش‌بنیان و فناوری بومی کشور

وی در پاسخ به این پرسش که به عنوان رئیس سابق و عضو هیأت امنای جهاد دانشگاهی چه توصیه‌ای به رئیس کنونی دارد، گفت: جهاد دانشگاهی باید از همه ظرفیت‌های خود، به ویژه در حوزه رسانه، برای ایجاد انسجام و وحدت ملی بین اقشار مختلف مردم و ایجاد وفاق ملی بین سیاسیون حول مصالح ملی کشور، در راستای تحقق پیشرفت دانش‌بنیان بهره گیرد.

طیبی ادامه داد: اولویت اول ما باید رسیدن به اقتدار اقتصادی و دفاعی دانش‌بنیان باشد تا بتوانیم از کشور خود در برابر دشمنان دفاع کنیم، امنیت و رفاه مردم را تأمین نماییم، و دیگران از ما الگوبرداری یا کمک بگیرند.

این مقام مسئول تأکید کرد: همچنان که در پاسخ قبلی گفتم، باید علاوه بر تلاش برای تحقق اهداف برنامه هفتم پیشرفت، به دنبال گرفتن مأموریت‌های جدید از دولت باشیم و از تمام ظرفیت‌ها برای تأمین منابع اجرای برنامه‌ها استفاده کنیم.

وی درباره نیروی انسانی جهاد دانشگاهی افزود: نیروی انسانی جهاد دانشگاهی سرمایه اصلی این نهاد در تحقق اهداف برنامه‌ریزی شده است. باید شأن آن‌ها در داشتن زندگی آبرومند حفظ شود. ما می‌توانیم این کار را با انتخاب اهداف بزرگ و برنامه‌ریزی دقیق انجام دهیم.

طیبی در پایان خاطرنشان کرد: جهاد دانشگاهی در تمامی دوره‌هایی که رئیس و معاونان آن از داخل این نهاد انتخاب شده‌اند، پیشرفت‌های بسیار ارزنده‌ای در همه زمینه‌های فعالیت داشته است و ان‌شاءالله با همت بلند جناب آقای دکتر منتظری، معاونین و مدیران، پیشرفت‌های ارزنده‌تری خواهد داشت.

انتهای پیام