۱۶ مرداد؛ چهل‌وپنجمین سالگرد تأسیس جهاد دانشگاهی فرصتی است تا نقش تأثیرگذار این نهاد انقلابی را در پیشبرد علمی، فناوری و توسعه کشور مرور کنیم. جهاد دانشگاهی که از بدو انقلاب اسلامی با رویکردی جهادی و انقلابی شکل گرفت، به عنوان پیشران تحول در حوزه‌های پژوهش، فناوری و فرهنگی، همواره پلی میان دانشگاه، صنعت و جامعه بوده است.
از این رو، خبرنگار ایسنا در گفت‌وگو با حسین محمودی، معاون اجتماعی، فرهنگی و زیارت استانداری قم در آستانه این روز ضمن بررسی دستاوردها و ظرفیت‌های جهاددانشگاهی در چهار دهه گذشته، چشم‌انداز این نهاد را در مواجهه با چالش‌ها و فرصت‌های امروز کشور مورد ارزیابی قرار داده و در ادامه متن این گفت‌وگو را می‌خوانیم:
ایسنا- به نظر شما جهاد دانشگاهی در چهار دهه فعالیت خود چه نقشی در پیشرفت علمی و فناوری کشور ایفا کرده است؟
جهاد دانشگاهی نهادی برخاسته از فضای انقلاب اسلامی است، به نوعی تحقق روحیه انقلابی مردم و نخبگان کشور در عرصه‌های علمی و فناوری در این نهاد تجلی پیدا کرده و ما می‌توانیم جهاد دانشگاهی را پیشران تحول‌خواهی و پیشرفت و تعالی ایران با استفاده از ظرفیت نخبگان در همه زمینه‌ها بدانیم. این نهاد علمی و اجتماعی حلقه واسط بین نهاد علم، پژوهش و فناوری با جامعه و صنعت است و می‌تواند ترکیب و تلفیق سرمایه‌های علمی و مادی برای پیشرفت و تعالی کشور در جهاد باشد.
ارتقای سرمایه‌های اجتماعی، معنوی و علمی جامعه می‌تواند چشم‌انداز و افق فعالیت‌های جهاد دانشگاهی باشد؛ جهاد دانشگاهی باتوجه به فرایندها و سازوکارهایی که دارد، می‌تواند به استحصال انرژی متراکم در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و مراکز فناوری‌های نوین در رفع نیازهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه کمک کند و فراهم‌کننده امکان حیات مطلوب و زندگی غنی با تبدیل دانش به تکنولوژی و محصول برای مردم باشد.
جهاد دانشگاهی از بدو تأسیس در سال ۱۳۵۹ تاکنون به‌عنوان یکی از بازوان اجرایی و پژوهشی نظام جمهوری اسلامی در حوزه علم و فناوری عمل کرده است. این نهاد توانسته است در چهار دهه فعالیت خود به توسعه زیرساخت‌های پژوهشی و نوآوری از طریق ایجاد مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاه‌هایی در حوزه‌های پزشکی، زیست‌فناوری، نانو، انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری اطلاعات بپردازد.
بومی‌سازی فناوری‌های حساس از دیگر اقدامات این نهاد است که در شرایط تحریم، بسیاری از فناوری‌های راهبردی از جمله در صنعت نفت، گاز، داروهای پیشرفته و تجهیزات پزشکی توسط این نهاد بومی‌سازی شد. جهاد دانشگاهی با راه‌اندازی مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری توانست پلی میان دانشگاه و بخش‌های صنعتی کشور ایجاد کند و مسیر تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی را هموار کرد همچنین، جهاد دانشگاهی با حمایت از پژوهشگران و شرکت‌های دانش‌بنیان، بستری برای فعالیت جوانان و نخبگان علمی ایجاد کرده و نقش کلیدی در شکل‌گیری شرکت‌های فناورانه ایفا کرده است.
جهاددانشگاهی در چهار دهه گذشته نقش قابل‌توجهی در توسعه علمی و فناوری ایران ایفا کرد و با این اقدامات زمینه‌ساز پیشرفت در حوزه‌های مختلفی از جمله فناوری‌های نوین، پزشکی، زیست‌فناوری، انرژی‌های تجدیدپذیر و صنایع پیشرفته شده است همچنین با تأسیس پژوهشگاه‌ها و مراکز تخصصی، امکان انتقال دانش از دانشگاه به صنعت را فراهم آورده است.
ایسنا- جهاد دانشگاهی تلاش دارد پل ارتباطی میان دانشگاه، صنعت و جامعه ایجاد کند، این امر با توجه به جنگ تحمیلی اخیر چگونه می‌تواند در ایجاد انگیزه برای دانشجویان در مسیر پیشرفت جامعه موثر باشد؟
در شرایط بحرانی و جنگی، جهاددانشگاهی می‌تواند با تقویت روحیه خودباوری و نمایش نقش دانش در حفظ امنیت ملی، دانشجویان را به سمت فعالیت‌های علمی سوق دهد، برگزاری کارگاه‌ها، پروژه‌های مشترک با صنایع دفاعی و غیر دفاعی و حمایت از طرح‌های فناورانه می‌تواند انگیزه دانشجویان را برای مشارکت فعال در پیشرفت کشور افزایش دهد.
همچنین با تبیین اهمیت دانش در بازسازی و توسعه کشور پس از بحران‌ها، جهاددانشگاهی می‌تواند نقش پل ارتباطی مؤثری بین دانشگاه، صنعت و جامعه ایفا کند.
ایسنا- ظرفیت‌های جهاد دانشگاهی برای حل مسائل کلان کشور مانند بی‌اثر کردن تحریم‌ها، توسعه فناوری‌های راهبردی و اشتغال چگونه بوده است؟
جهاد دانشگاهی از ظرفیت‌های گسترده‌ای برخوردار است که می‌تواند برای حل مشکلات کلان کشور به‌کار گرفته شود. رفع تحریم‌ها از طریق توسعه فناوری‌های بومی که با سرمایه‌گذاری بر پژوهش‌های کاربردی و بومی‌سازی تجهیزات و فناوری‌های وارداتی، کشور را از وابستگی خارجی رها می‌کند.
توسعه فناوری‌های راهبردی که این نهاد در حوزه‌هایی مانند انرژی‌های نو، فناوری‌های پیشرفته پزشکی، نانو و هوش مصنوعی می‌تواند نقش پیشرو داشته باشد.اشتغال‌زایی فارغ‌التحصیلان که جهاد دانشگاهی با ایجاد مراکز نوآوری و حمایت از استارتاپ‌ها، بستر اشتغال پایدار و ارزش‌افزوده برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی فراهم کرده است.
برای ارتقای نقش این نهاد، پیشنهاد می‌شود اقداماتی مانند تمرکز پژوهش‌ها بر نیازهای واقعی کشور و پرهیز از تحقیقات غیرکاربردی، افزایش تعاملات بین‌المللی علمی و فناورانه با کشورهای دوست و استفاده از تجربیات جهانی، ایجاد نظام شفاف ارزیابی پروژه‌ها و اعطای پاداش به پژوهش‌های موفق و نوآورانه، افزایش بودجه تحقیق و توسعه، حمایت‌های مالی از طرح‌های فناورانه و گسترش فعالیت‌های ترویجی و علمی برای ارتقای فرهنگ نوآوری و پژوهش در جامعه انجام شود.
ایسنا- جهاد دانشگاهی چگونه می‌تواند به کانون جذب استعدادهای درخشان دانشجویی تبدیل شود؟
برای اینکه جهاد دانشگاهی به پایگاهی برای جذب و پرورش نخبگان دانشجویی تبدیل شود باید بورسیه‌ها و حمایت‌های پژوهشی ویژه برای دانشجویان ممتاز و ایده‌های نوآورانه فراهم شود و همچنین شبکه‌های تخصصی همکاری بین دانشگاه‌ها، صنعت و جهاددانشگاهی جهت اشتراک‌گذاری دانش و فرصت‌های تحقیقاتی ایجاد شود.
تسهیل مسیر کارآفرینی و تجاری‌سازی ایده‌ها از طریق مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌های جهاددانشگاهی و برگزاری رویدادهای علمی و فناورانه برای معرفی استعدادهای درخشان و ایجاد ارتباط مستقیم با صنعت از دیگر اقدامات است.
ایسنا- در راستای تبیین دستاوردهای جنگ تحمیلی ۱۲ روزه با هدف حفظ انسجام ملی چه وظایفی برعهده جهاد دانشگاهی است؟
جهاد دانشگاهی به‌عنوان یک نهاد انقلابی وظایف مهمی در این زمینه بر عهده دارد؛ تولید آثار فرهنگی و رسانه‌ای با هدف انتقال پیام‌های مقاومت به نسل جوان، برگزاری همایش‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی برای تبیین راهبردها و دستاوردهای جنگ و همکاری با نهادهای انقلابی و آموزشی جهت ارتقای روحیه همبستگی و مقاومت در جامعه ازجمله این اقدامات است.
جهاد دانشگاهی می‌تواند آرمان‌های بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را با تحول در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، صنعت و جامعه محقق سازد، همچنین می‌تواند با تولید علم کاربردی و نافع از یک طرف و محصول دانش پایه از سوی دیگر آرمان‌های بلند انقلاب را جامه عمل بپوشاند.
امروزه تهاجم دشمنان انقلاب اسلامی زندگی فردی و جمعی را هدف قرار می‌دهد و عمیق‌ترین لایه‌های شناختی و روانی فرد و جامعه موردتجاوز آنان قرار می‌گیرد بنابراین باید جهاد دانشگاهی در سازگار ساختن و انطباق محیط دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها با دفاع موثر چند لایه و ترکیبی وارد شود و این نیاز را تأمین کند و لازمه این کار این است که جهاد به دنبال تولیدات شناختی، فرهنگی و اجتماعی باشد.
جهاد دانشگاهی باتوجه به رسالت انقلابی خود باید به اولویت‌های کلان فرهنگی و اجتماعی نیز توجه ویژه داشته باشد. بخشی از این اولویت‌ها در فصل‌های مختلف برنامه هفتم توسعه آمده است و جهاد باید در شاخص‌هایی مانند سبک زندگی و شاخص‌هایی که در حوزه سلامت، بهداشت و تغذیه است فناوری‌های پیشرفته خود را نمایش دهد. جهاددانشگاهی باید گفتمان‌سازی قرآنی را به عنوان یک رسالت اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار دهد.
اکنون موضوعاتی مانند تحکیم و تقویت خانواده بسیار برای جامعه حیاتی است و در سبک زندگی، مهارت‌های مدیریت خانه و خانواده از نیازهای بسیار امروزی و مهم است، همچنین نرخ باروری در حوزه خانواده و نوآوری‌هایی که در حوزه زنان و خانواده مورد نیاز است جهاددانشگاهی می‌تواند نقش بسیار خوبی را ایفا کند.
جهاد دانشگاهی می‌تواند در حفظ، توسعه و نوآوری در صنایع دستی و صنایع گردشگری نقش مهمی ایفا کند و بازارهای فراملی که متاسفانه برخی از آن‌ها از بین رفته را مجدد بازگرداند. از سوی دیگر، جهاد در حوزه اجتماعی و فرهنگی می‌تواند به بهبود سرمایه اجتماعی کمک کند.
سرمایه اجتماعی، همبستگی و انسجام اجتماعی از نیازهای بسیار راهبردی کشور است، جهاد دانشگاهی باید ظرفیت خود را در زمینه پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی ورود بدهد و یک اثرگذاری قابل توجهی در این زمینه داشته باشد.
ایسنا- جهاد دانشگاهی چگونه ظرفیت نخبگانی و پتانسیل فناوری خود را در عرصه فرهنگی فعال کند؟
جهاد دانشگاهی می‌تواند ظرفیت نخبگانی و پتانسیل فناوری خود را در عرصه فرهنگی فعال کند زیرا در حوزه فرهنگی نیاز داریم محصولاتی سازگار با فناوری‌ها و نیازهای امروز جامعه داشته باشیم؛ عرصه‌های بسیار مهمی که جهاد دانشگاهی باید امروزه برای کشور ورود کند، بحث هویت‌سازی است. هویت اسلامی، ایرانی و انقلابی باید میان نسل امروز جامعه و عموم مردم تقویت شود.
در فرهنگ ایثار، جهاد و فرهنگ بسیجی باید بتوانیم از ظرفیت‌های خوب جهاددانشگاهی استفاده کنیم همچنین در حوزه اخلاق و فرهنگ عمومی جامعه ازجمله ترویج صداقت و ایجاد روحیه تعاون و کار جمعی، اعتماد اجتماعی، انضباط اجتماعی و توسعه اجتماعی باید ورود کند، باید ساز و کارهای اجرایی را در زمینه رعایت حقوق، قانون‌گرایی و حفظ محیط زیست میان مردم فراهم سازد.
در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگ مصرف صحیح و پرهیز از اسراف از اهداف فرهنگی کشور است، موضوع تلاش و رعایت فرهنگ کار و کارآفرینی و وجدان کار نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است که جهاددانشگاهی می‌تواند در ترویج آن نقش داشته باشد.
انتهای پیام
نظرات