قمشه، سازی چوبی و محلی است که صدای دلنشین آن می‌تواند در دل کوه‌ها و دشت‌ها طنین‌انداز شود؛ نواختن این ساز در زمان‌های خاصی از روز، مانند صبح زود یا هنگام غروب، به دامداران این فرصت را می‌دهد تا از شلوغی زندگی روزمره دور شوند و به دنیای موسیقی و احساسات خود پناه ببرند. این زمان‌ها به دلیل آرامش و سکوت خاصی که در محیط حاکم است، شرایط مناسبی برای برقراری ارتباط با طبیعت و ابراز احساسات فراهم می‌آورد.
جواد روشندل پژوهشگر فرهنگ شفاهی در خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه هنوز شاهد نواختن قمشه در میان دامداران این استان به خصوص غرب خراسان رضوی هستیم، افزود: قمشه نوازی، یکی از نشانه‌های بارز فرهنگ بومی خراسان رضوی، در دل چراگاه‌ها و در میان دامداران این منطقه زنده و پویاست.
وی با اشاره به اینکه این سنت عمیقاً با زندگی روزمره و تجربیات فرهنگی مردم این سرزمین گره خورده است، خاطرنشان کرد: این سنت موسیقایی از دیرباز در بین مردم خراسان رضوی مرسوم بوده و به نوعی بیانگر ارتباط عمیق انسان با طبیعت و دام‌هایش است.
روشندل اظهار کرد: دامداران با نواختن قمشه، نه تنها به دام‌های خود آرامش می‌بخشیدند، بلکه فضایی شاداب و دلنشین برای خود ایجاد می‌کنند، افزود: صدای این ساز می‌تواند احساسات و حالات مختلف را به تصویر بکشد. این ساز به دامداران کمک می‌کند تا در حین کارهای روزمره خود، از نظر روحی و عاطفی به آرامش برسند.
این پژوهشگر فرهنگ شفاهی در ادامه به نقش قمشه نوازی در زندگی اجتماعی و فرهنگی دامداران اشاره کرد و گفت: نواختن این ساز در جمع دامداران به نوعی تقویت کننده روابط اجتماعی و همبستگی میان آن‌ها است.
وی با بیان اینکه این سنت به عنوان یک عنصر فرهنگی، جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به تقویت هویت فرهنگی مردم کمک می‌کند، به اهمیت قمشه نوازی در انتقال فرهنگ و آداب و رسوم به نسل‌های آینده اشاره کرد و گفت: این سنت، مانند یک پل ارتباطی بین نسل‌های مختلف عمل می‌کند.
روشندل خاطرنشان کرد: از طریق قمشه نوازی، جوانان با تاریخ و فرهنگ پیشینیان خود آشنا می‌شوند و ارزش‌های فرهنگی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کنند؛ برای حفظ این میراث فرهنگی، نیاز به تلاش‌های جمعی و سازمان‌یافته وجود دارد.
این پژوهشگر فرهنگ شفاهی در ادامه به روش‌های مختلف نواختن قمشه اشاره و اظهار کرد: نواختن این ساز معمولاً در زمان‌های خاصی از روز انجام می‌شود؛ بسیاری از دامداران در صبح زود یا هنگام غروب، زمانی که نور خورشید به آرامی غروب می‌کند، به نواختن قمشه می‌پردازند. این زمان‌ها به دلیل آرامش و سکوت محیط، فرصت مناسبی برای نواختن و لذت بردن از موسیقی فراهم می‌کند.
وی بیان کرد: دامداران با نواختن ملودی‌های محلی و سنتی، به حفظ و انتقال فرهنگ موسیقی منطقه کمک می‌کنند؛ این ملودی‌ها معمولاً با زندگی روزمره و طبیعت منطقه ارتباط دارند و احساسات و تجربیات دامداران را به تصویر می‌کشند.
روشندل ادامه داد: این سنت نه تنها به عنوان یک عنصر فرهنگی، بلکه به عنوان یک منبع درآمد نیز عمل می‌کند در واقع برگزاری مراسم و جشنواره‌های محلی با محوریت قمشه نوازی می‌تواند به جذب گردشگران و افزایش درآمد محلی کمک کند.
وی در ادامه به چالش‌ها و تهدیدات موجود برای قمشه نوازی اشاره کرد و گفت: امروزه، با تغییرات اجتماعی و فرهنگی، این سنت با چالش‌های جدی روبه‌رو است؛ جوانان کمتر به فعالیت‌های سنتی می‌پردازند و به تدریج این سنت در حال کمرنگ شدن است.
این پژوهشگر فرهنگ شفاهی خاطرنشان کرد: عدم توجه و حمایت کافی از سوی نهادهای دولتی و فرهنگی به حفظ این سنت‌ها نیز باعث فراموشی آن‌ها می‌شود.
وی بر اهمیت حمایت از هنرمندان محلی تأکید کرد و گفت: حمایت از هنرمندان محلی که در زمینه قمشه نوازی فعالیت می‌کنند، می‌تواند به حفظ این سنت و ارتقاء کیفیت آن کمک کند.
قمشه نوازی نمایانگر احساسات و تجربیات دامداران
قمشه نوازی به عنوان یک سنت قدیمی در خراسان رضوی، در طی سالیان سال به عنوان یک زبان فرهنگی عمل کرده است؛ این ساز نه تنها در مراسم محلی، بلکه در زندگی روزمره دامداران و کشاورزان نیز به کار می‌رود و به نوعی نمایانگر احساسات و تجربیات آن‌هاست.
در واقع موسیقی و سازهای محلی بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ هر منطقه هستند و در طول تاریخ به عنوان وسیله‌ای برای ابراز احساسات، روایت داستان‌ها و انتقال ارزش‌های فرهنگی عمل کرده‌اند. در دنیای امروز، با افزایش تمایل گردشگران به جستجوی تجربیات منحصر به فرد و غنی فرهنگی، نقش این هنرها در جذب و نگه‌داشتن گردشگران به مراتب بیشتر شده است.
رضا یوسفی کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری به ایسنا گفت: سازهای محلی و موسیقی در جذب گردشگر نقش بسزایی دارند و می‌توانند به عنوان عوامل مهمی در توسعه صنعت گردشگری هر منطقه عمل کنند.
وی ارتقاء جذابیت فرهنگی، حفظ و ترویج هویت فرهنگی، جذب گردشگران فرهنگی، توسعه اقتصادی، تعامل و ارتباطات اجتماعی و توسعه گردشگری پایدار را از تأثیرات این عوامل دانست و تصریح کرد: سازهای محلی و موسیقی سنتی به عنوان نمایندگان فرهنگ و هویت یک منطقه شناخته می‌شوند.
یوسفی افزود: گردشگران به دنبال تجربه‌های منحصر به فرد و آشنا شدن با فرهنگ‌های جدید هستند و حضور نواهای محلی، رقص‌ها و سازهای سنتی در جشنواره‌ها و مراسم محلی، می‌تواند جذابیت‌های فرهنگی را افزایش دهد و گردشگران را به بازدید از آن منطقه ترغیب کند.
وی با اشاره به اینکه موسیقی محلی و نواختن سازهای سنتی، می‌تواند به ایجاد تجربه‌های خاص و به یاد ماندنی برای گردشگران کمک کند، خاطرنشان کرد: نواختن زنده ساز در مکان‌های دیدنی، برگزاری کنسرت‌های محلی و کارگاه‌های آموزشی برای یادگیری نواختن سازهای محلی، همه و همه به غنای تجربه گردشگران اضافه می‌کند.
این کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری خاطرنشان کرد: سازهای محلی و موسیقی به حفظ هویت فرهنگی و میراث بومی کمک می‌کنند بدون شک با معرفی این هنرها به گردشگران، نه تنها فرهنگ محلی به نمایش گذاشته می‌شود، بلکه از فراموشی و زوال آن نیز جلوگیری می‌شود.
وی با بیان اینکه موسیقی محلی به عنوان یک زبان جهانی عمل می‌کند و می‌تواند به تعاملات اجتماعی میان گردشگران و اهالی محلی کمک کند، افزود: این تعاملات می‌تواند به تبادل فرهنگی و اجتماعی منجر شود و گردشگران را به تجربه‌های عمیق‌تری از زندگی محلی ترغیب کند.
یوسفی با تاکید براینکه توجه به سازهای محلی و موسیقی می‌تواند به توسعه گردشگری پایدار کمک کند، بیان کرد: با حفظ و ترویج فرهنگ محلی، گردشگری می‌تواند به یک فعالیت اقتصادی پایدار تبدیل شود که به حفاظت از فرهنگ محلی کمک می‌کند.
سازهای محلی و موسیقی به عنوان ابزارهای مهمی در جذب گردشگر عمل می‌کنند؛ آن‌ها نه تنها به غنای تجربه گردشگران می‌افزایند، بلکه به حفظ هویت فرهنگی و توسعه اقتصادی منطقه کمک می‌کنند؛ بنابراین، سرمایه‌گذاری در این حوزه و ترویج سازهای محلی و موسیقی می‌تواند به عنوان یک استراتژی مؤثر در جذب گردشگر و توسعه صنعت گردشگری در هر منطقه محسوب شود.
قمشه نوازی نمایانگر هویت فرهنگی و تاریخی منطقه
قمشه نوازی به عنوان یک زبان فرهنگی، احساسات، تجربیات و داستان‌های زندگی دامداران را روایت می‌کند در واقع این سنت به نوعی بازتاب دهنده زندگی روزمره، آرزوها و چالش‌های دامداران است و از این رو، ارزش آن باید مورد توجه قرار گیرد.
حسن عابدینی یکی از پیشکسوتان موسیقی محلی با اشاره به اینکه قمشه نوازی و به نوعی نواختن سازهای محلی بر سلامت روانی نوازندگان و دامداران تأثیر دارد، نواختن قمشه به دامداران کمک می‌کند تا در برابر استرس‌ها و چالش‌های زندگی روزمره مقاوم‌تر شوند؛ این سنت به آن‌ها این امکان را می‌دهد که لحظاتی از زندگی روزمره خود را به شادی و ارتباط با طبیعت اختصاص دهند.
وی با تاکید براینکه برای حفظ و ترویج این سنت، نیاز به یک عزم جمعی داریم، تصریح کرد: همه ما باید برای حفظ این میراث فرهنگی ارزشمند تلاش کنیم و به نسل‌های آینده آموزش دهیم که چگونه می‌توانند این سنت را ادامه دهند. این وظیفه ماست که به نسل‌های آینده بیاموزیم که ارزش‌های فرهنگی‌مان را حفظ کنند و به آن‌ها افتخار کنند.
قمشه نوازی، به عنوان یک جنبه از فرهنگ غنی خراسان رضوی، نیاز به توجه و حمایت دارد. با همکاری و همیاری بین نهادهای مختلف، می‌توانیم این سنت را زنده نگه‌داریم و به عنوان یک میراث فرهنگی به نسل‌های آینده منتقل کنیم. این سنت نه تنها در دل دامداران، بلکه در دل تاریخ و فرهنگ این سرزمین جای دارد و باید با تمام قوا از آن حفاظت کرد.
عابدینی قمشه نوازی را نمایانگر هویت فرهنگی و تاریخی این منطقه دانست و خاطرنشان کرد: باید تلاش کنیم تا این سنت در کانون توجه قرار گیرد.
در زمانی که جهانی‌سازی و تغییرات فرهنگی در حال افزایش است، حفظ و ترویج موسیقی محلی می‌تواند به عنوان یک ابزار مؤثر در ایجاد انسجام اجتماعی عمل کند.
به این ترتیب، با تأکید بر اهمیت قمشه نوازی و تلاش برای حفظ و ترویج آن، می‌توانیم به نسل‌های آینده این امکان را بدهیم که با تاریخ و فرهنگ خود آشنا شوند و به آن‌ها افتخار کنند. این سنت نه تنها یک هنر موسیقایی، بلکه یک بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی دامداران و تاریخ خراسان رضوی است که باید به هر قیمتی از آن حفاظت شود.
انتهای پیام
نظرات