در ۱۹۲۰ و پس از جنگ جهانی اول، نخستین قرارداد خواهرخواندگی بین یک شهر انگلیس و یک شهر در فرانسه منعقد شد و تا ۱۹۸۶ ادامه داشت؛ کشور ایران با توجه به موقعیت ممتاز خود در خاورمیانه و آسیا ظرفیت بسیاری به منظور فعال کردن دیپلماسی شهرهای خود دارد و در این بین نیز اصفهان با توجه به ظرفیت بالا در ابعاد مختلف مانند تاریخ، صنعت، سلامت و... بسیار مستعد ایجاد این ارتباطات است. ترویج و توسعه گردشگری و تقویت اقتصاد ناشی از آن برای مردم، به وجود آوردن بستر مناسب برای همکاری در زمینه‌های مختلف، آشنایی با فرهنگ، معرفی مشاهیر، آداب و رسوم متقابل، تبادل اطلاعات و تجربیات و دانش‌های به روز در موضوعات و مسائل مختلف به‌خصوص مسائل محیط زیستی، ایجاد روابط دوستانه و صلح‌آمیز با دیگر کشورها برای کمک در حوادث، مشارکت و حضور خواهرخوانده‌ها در نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و مراسمات و ایجاد فرصت همکاری برای سرمایه‌گذاری خارجی را می‌توان از جمله مهم‌ترین آثار مثبت خواهرخواندگی با شرط عبور از چالش‌ها، پیوستگی ارتباطات و انتخاب خواهرخوانده مناسب دانست. در این سال‌ها اصفهان، اما شاهد حضور ضعیفی از کشورهای خواهرخوانده در مناسبت‌ها و نمایشگاه‌های مختلف بین‌المللی است و شاید تمام نمود این پیمان در مراسم امضای شهرداران دو شهر خواهرخوانده باشد. بی‌اطلاعی مردم و نداشتن تأثیر اینچنین پیمان‌ها در زندگی و روزمره آن‌ها نیاز به بررسی بهتر و بیشتر این موضوع را می‌طلبد. از این رو برای بررسی این موضوع با محمدعلی بصیری، عضو هیات علمی گروه سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان و رایزن فرهنگی اسبق ایران در سنگال به گفت‌وگو نشستیم:
ایسنا- فلسفه خواهرخواندگی چیست؟
در بحث روابط بین کشورها سه مدل دیپلماسی وجود دارد؛ یکی دیپلماسی سنتی و کلاسیک که براساس آن ارتباطات سیاسی و اقتصادی بین دولت‌ها، از طریق دیپلمات‌های رسمی، سفارتخانه‌ها و وزارتخانه‌ها شکل می‌گیرد. نوع دیگر، دیپلماسی مدرن است که در آن بخش‌های غیردولتی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، اما این ارتباط با واسطه‌گری و مدیریت نهادهای دولتی انجام می‌شود. در نهایت نوع سوم دیپلماسی فرامدرن است که در آن مردم و نهادهای مردمی، بدون دخالت مستقیم دولت، روابط را برقرار می‌سازند.
دیپلماسی شهری ذیل مدل دوم تعریف می‌شود. در این نوع دیپلماسی، بخش‌های غیردولتی دو شهر، از طریق شهرداری‌ها و با تأیید وزارت خارجه، در حوزه‌های هنری، علمی، صنعتی، تجاری، اقتصادی، کشاورزی و ورزشی، قرارداد خواهرخواندگی امضا می‌کنند. این شیوه ترکیبی از نقش دولت و بخش غیردولتی است و موجب تسهیل ارتباطات مردمی می‌شود.
چند دهه‌ای است که این الگو در جهان رواج یافته و ایران نیز در سال‌های اخیر وارد این عرصه شده است. برخی شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز با شهرهای هم‌تراز خارجی قرارداد خواهرخواندگی امضا کرده‌اند تا گردشگری و تبادلات علمی، اقتصادی و فرهنگی را گسترش دهند. اصفهان نیز تاکنون با ۱۶ شهر قرارداد خواهرخواندگی دارد که برخی فعال، برخی نیمه‌فعال و تعدادی غیرفعال هستند. در هر صورت این اقدام می‌تواند زمینه مناسبی برای تبادل هیئت‌ها، گردشگران، محققان، صنعتگران و تجار فراهم کند. این قراردادها از طریق مبادلات بین‌المللی بین شهرهای خواهرخوانده تسهیل‌کننده توسعه و رشد شهر هستند.
ایسنا- هدف از ایجاد پیوند و قرارداد خواهرخواندگی چیست؟
مهم‌ترین هدف در قراردادهای خواهرخواندگی، ارتقای ارتباطات میان اقشار مختلف مردم دو شهر و گسترش رفت‌وآمدهاست. این رفت‌وآمدها به‌تدریج زمینه‌ساز توسعه اقتصادی، تجاری، علمی، صنعتی و فرهنگی می‌شود. علاوه بر این، تجربه‌ها نیز میان دو شهر مبادله می‌گردد؛ به‌گونه‌ای که اگر شهری در موضوعی ضعف داشته باشد و شهر مقابل در آن حوزه پیشرو باشد، می‌تواند در رفع کاستی‌ها یاری‌رسان شود. بنابراین، انتقال تجربه و تکمیل ظرفیت‌ها هدف اصلی ارتباطات خواهرخواندگی است.
ایسنا- چه چالش‌هایی مانع از به نتیجه رسیدن اهداف پیمان خواهرخواندگی می‌شود؟
صرف امضای قرارداد، تعدد آن‌ها یا برگزاری مراسم و تبلیغات کافی نیست و تنها گام نخست محسوب می‌شود. برای تحقق واقعی اهداف، مدیران و مسئولان بخش بین‌الملل شهرداری باید تخصص و انگیزه لازم را داشته باشند. اگر این تخصص وجود نداشته باشد، قراردادها صرفاً به‌صورت اسناد آرشیوی باقی می‌مانند.
چالش دوم، نبود زیرساخت‌های مناسب در دو شهر است. برای نمونه، اگر پرواز مستقیم یا امکانات مناسب صدور ویزا وجود نداشته باشد، ارتباط دچار اختلال می‌شود. از سوی دیگر، تبلیغات ناکافی شهرداری‌ها برای آگاهی شهروندان دو شهر، مانع دیگر در مسیر توسعه روابط است، همچنین وجهه بین‌المللی شهرها نیز اهمیت دارد. اگر کشوری یا شهری به دلیل نبود امنیت یا ضعف در روابط خارجی، تصویری منفی در جهان داشته باشد، تحقق خواهرخواندگی دشوار می‌شود. علاوه بر این، ارتباطات باید فراتر از گردشگری صرف باشند و آورده‌ای علمی، صنعتی، ورزشی یا هنری برای دو طرف به همراه داشته باشند؛ در غیر این صورت، رفت‌وآمدها محدود و کم‌اثر خواهند بود.
ایسنا- تأثیر و ثمره روابط خواهرخواندگی در معیشت و زندگی مردم به چه شکل باید باشد؟ چگونه می‌توان مردم را در این فعالیت‌ها همراه کرد و اعتمادسازی به وجود آورد؟
یکی از حداقل اقدامات این است که در هفته سالگرد امضای قرارداد خواهرخواندگی، جشنواره یا نمایشگاهی بین‌المللی در هر دو شهر برگزار شود و فعالان اقتصادی، پژوهشی و فرهنگی حضور یابند. چنین رویدادهایی می‌تواند زمینه خرید و فروش و تعاملات تجاری را فراهم کند. به عنوان مثال، اگر اصفهان ۱۶ شهر خواهرخوانده دارد، می‌توان ۱۶ هفته در سال جشنواره‌های مرتبط برگزار و اطلاع‌رسانی عمومی انجام داد تا مردم آگاه شوند.
متأسفانه در حال حاضر بسیاری از شهروندان اطلاعی از چنین قراردادهایی ندارند. انتظار مردم این است که هزینه‌های صرف‌شده خروجی ملموس داشته باشد. اگر رفت‌وآمدهای بین‌المللی تغییری در زندگی روزمره و معیشت ایجاد نکند، مردم به آن انتقاد خواهند داشت، بنابراین لازم است شهرداری‌ها با برنامه‌های عملی، اعتمادسازی کنند و مردم را به مدافع و همراه این طرح‌ها تبدیل سازند.
ایسنا- آیا مسائلی همچون تحریم نیز بر کیفیت ارتباطات خواهرخواندگی تاثیرگذار است؟
موضوعاتی مانند ایران‌هراسی و تحریم‌ها بیشتر بهانه محسوب می‌شوند، زیرا بسیاری از کشورهایی که با آن‌ها قرارداد خواهرخواندگی داریم، طرف روابط اقتصادی و تجاری ایران هستند و حتی از طریق همین کشورها مسیرهای دور زدن تحریم فراهم می‌شود. به‌عنوان مثال، در ارتباط با هند، روسیه، چین، اندونزی و مالزی، تحریم مانع جدی ایجاد نکرده است، بنابراین مشکل اصلی نه تحریم، بلکه نحوه اجرای قراردادهاست.
ایسنا- در حال حاضر بیشترین ارتباط با کدام خواهرخوانده است؟
بیشترین ارتباط با عراق، روسیه و چین برقرار است.
ایسنا- در بحث ارتباطات و پیمان‌های خواهرخواندگی هزینه‌ها به چه صورت است؟
هزینه‌ها معمولاً متقابل است و به مفاد قرارداد بستگی دارد. شهر میزبان معمولاً مسئولیت هزینه‌ها را برعهده نمی‌گیرد و تنها تسهیلاتی مانند تخفیف در صدور ویزا، عوارض، اقامت یا اجاره فضاهای نمایشگاهی را در اختیار هیئت‌های مهمان قرار می‌دهد. این رویه به‌صورت متقابل در شهر طرف قرارداد نیز اعمال می‌شود و موجب تداوم ارتباطات می‌گردد.
ایسنا- نمود پیمان خواهرخواندگی در کشور مقابل به چه صورت است؟
دیپلماسی اساساً بر پایه عمل متقابل است. هر اقدامی که یک شهر انجام دهد، شهر طرف قرارداد نیز به همان میزان پاسخ می‌دهد. به‌عنوان مثال، اگر در شهری خیابانی به نام اصفهان نام‌گذاری شود، شهر مقابل نیز در کوتاه‌ترین زمان اقدامی مشابه انجام می‌دهد.
ایسنا- اصفهان چه ظرفیت‌هایی برای ارتباط‌گیری با شهرهای خواهرخوانده دارد؟
اصفهان از گذشته دارای ظرفیت‌های چندلایه بوده و به همین دلیل «پایتخت فرهنگ و تمدن ایران» نام گرفته است. در دوران صفوی، اصفهان یکی از آبادترین و معروف‌ترین شهرهای جهان بود و چنین پیشینه‌ای در میان بسیاری از خواهرخوانده‌هایش کمتر دیده می‌شود.
اصفهان از نظر زیرساخت‌های فرهنگی، تاریخی، فلسفی، علمی، ادبی و هنری جایگاه ویژه‌ای دارد. هرچند مشکلاتی مانند خشکی زاینده‌رود وجود دارد، اما ظرفیت‌های علمی، صنعتی و فرهنگی شهر همچنان فعال است و می‌تواند در حوزه‌های گوناگون مورد استفاده قرار گیرد.
ایسنا- تعدد خواهرخوانده چه امتیازی برای اصفهان خواهد داشت؟
هرچه تعداد خواهرخوانده‌ها بیشتر باشد، نشان‌دهنده جایگاه و استقبال جهانی از آن شهر است و به معرفی و برندشدن آن کمک می‌کند. با این حال، صرف داشتن قرارداد کافی نیست و مهم‌تر از تعداد، عملیاتی شدن و مبادلات انسانی و اقتصادی میان دو شهر است که به رونق و ثروتمندتر شدن شهرها کمک می‌کند.
ایسنا- آیا امکان اینکه روابط خواهرخواندگی بین دو شهر ملغی شود وجود دارد؟
بله، این قراردادها معمولاً زمان‌بندی مشخص دارند و دائمی نیستند. پایان قرارداد و امکان تمدید یا لغو آن در متن تفاهم‌نامه قید می‌شود و ممکن است یک‌طرفه یا دوطرفه خاتمه یابد.
ایسنا- تهران چه نقشی به‌عنوان پایتخت در موضوع خواهرخواندگی شهرها دارد؟
تهران به دلیل میزبانی وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی، نقش تسهیلگر دارد و در عمل کانال ارتباطی بین شهرداری‌های شهرهای کشور و طرف‌های خارجی محسوب می‌شود.
ایسنا- پیشنهادات شما در این زمینه چیست؟
بهتر است شهرداری‌ها در حوزه‌هایی که در اختیار دارند، روی زیرساخت‌سازی، تدوین برنامه‌ها و جذب نیروهای متخصص تمرکز کنند و چالش‌ها را به فرصت تبدیل نمایند. اگرچه برخی مسائل مانند تحریم‌ها خارج از کنترل شهرداری است، اما این نباید مانع اقدامات عملی شود. همان‌طور که صنعت، دانشگاه و بخش خصوصی در شرایط تحریم نیز تلاش می‌کنند ارتباطات بین‌المللی را حفظ کنند، شهرداری‌ها نیز باید در حد توان خود، ظرفیت‌ها را فعال و قراردادها را به‌طور سالانه اجرایی‌تر سازند.
انتهای پیام
نظرات