دکتر حمیدرضا چقازردی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به وضعیت منابع آبی زیرزمینی و دشت‌های استان کرمانشاه، گفت: متاسفانه طی حدود دو دهه گذشته، شاهد اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی در کرمانشاه بوده‌ایم که این امر وضعیت مخازن زیرزمینی و دشت‌ها را تحت تاثیر قرار داده است.
وی وقوع فرونشست و فروچاله را از پیامدهای اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی برشمرد و اظهار کرد: فروچاله به صورت یک مقطع دایره‌ای بوده و ناگهانی حتی ظرف چند دقیقه یا چند ساعت رخ می‌دهد، اما فرونشست به تدریج رخ می‌دهد و گاهی تنها به اندازه چند سانتی‌متر است.
این استاد دانشگاه بررسی رخداد فرونشست را نیازمند ابزارهای دقیق و اندازه‌گیری دقیق ارتفاع سطح زمین نسبت به سطح دریا دانست و یادآور شد: از همین رو نمی‌توان با قاطعیت گفت هیچ فرونشستی در وسعت دشت‌های کرمانشاه صورت نگرفته است، بلکه احتمال بروز فرونشست در برخی نقاط محتمل است.
وی درباره اینکه وقوع فرونشست در کدام دشت‌های استان بیشتر محتمل است نیز عنوان کرد: ماهیدشت، دشت روانسر، دشت شیان، میان‌دربند و... از نقاطی هستند که احتمال بروز فرونشست در آنها وجود دارد.
چقازردی اضافه کرد: به علاوه چندی قبل شاهد خبری ناگوار از ریزش یک چاه در صحنه و مرگ یک هموطن به دلیل این حادثه بودیم که معتقدم ریزش این چاه نیز نمونه‌ای از بروز فروچاله بوده که به صورت ناگهانی رخ داده است.
عضو هیات علمی گروه مهندسی تولید و ژنتیک پردیس کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه درباره دلایل وضعیت نامناسب منابع آبی در استان و تشدید خطر بروز فرونشست نیز خاطرنشان کرد: حدود ۹۰ درصد مصرف آب ما در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد و متاسفانه حدود ۱۰ درصد کشاورزانی که کشت آبی دارند، دچار زیاده‌خواهی شده و اضافه برداشت از منابع آبی انجام می‌دهند و این امر آسیب جدی به منابع آبی ما وارد کرده است.
وی با بیان اینکه برخی از کشاورزان در زمینه برداشت آب تخلف می‌کنند، افزود: این تخلف شامل اضافه برداشت، استفاده از لوله‌های انحرافی برای برداشت بیشتر آب، برداشت در ساعات غیرمجاز و... است.
به گفته چقازردی، جرائمی که برای این تخلفات و اضافه برداشت‌ها اعمال می‌شود نیز چندان بازدارنده نیست و تناسبی با درآمد کشاورزان از کشت برخی محصولات آب‌بَر مانند چغندر، سیب‌زمینی، پیاز و... ندارد.
وی تداوم این اضافه‌برداشت‌ها را باعث فرونشست‌های جدی در سطح استان در آینده و ایجاد وضعیت بحرانی دانست و گفت: این در حالیست که وقتی در یک دشت شاهد فرونشست باشیم، حتی اگر برنامه‌های احیاء و تعادل‌بخشی نیز اجرا شود ظرفیت ذخیره آب زیرزمینی در این دشت‌ها هیچ‌گاه به میزان قبل از فرونشست برنخواهد گشت، زیرا بخشی از فضای خالی بین خاک که در گذشته با آب پُر می‌شد از بین می‌رود و مسئله اصلی و نگران کننده درباره فرونشست دقیقا همینجاست که بخشی از آن غیرقابل برگشت خواهد بود.
این استاد دانشگاه درباره اینکه آیا بجز بخش کشاورزی عوامل دیگری نیز به منابع آبی استان صدمه می‌زند نیز گفت: بخش صنعت نیز بعد از بخش کشاورزی می‌تواند باعث آسیب به منابع آب زیرزمینی شود، خصوصا در زمینه برخی صنایع آب‌بَر مانند نیروگاه، صنایع فولادی، کارخانجات قند و ... که احتمال بروز فرونشست در حوالی این صنایع وجود دارد.
راهکار حفظ آب، از واقعی شدن قیمت تا استفاده از پساب برای صنایع
چقازردی درباره مهمترین راهکارهای کنترل وضعیت نامناسب منابع آبی و حتی بهبود آن، اظهار کرد: اولین قدم واقعی شدن قیمت آب است که برخی از کشورهای پیشرفته به این سمت حرکت کرده‌اند. وقتی که قیمت آب واقعی باشد کشاورز حق خود را می‌شناسد و از میزان آبی که برایش در نظر گرفته شده به دلیل عدم وجود صرفه اقتصادی فراتر نخواهد رفت.
وی ادامه داد: از سوی دیگر باید جرائمی که برای اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی اعمال می‌شود بازدارنده باشد، نه اینکه این جرائم آنقدر کم باشد که کشاورز آن را به طور معمول جزو هزینه‌های خود حساب کند و اضافه برداشت را ادامه دهد.
عضو هیات علمی گروه مهندسی تولید و ژنتیک پردیس کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه با بیان اینکه در کشورهای پیشرفته جرائمی که در حوزه مباحث زیست محیطی اخذ می‌شود صرف کمک به حل همان معضلات خواهد شد، افزود: متاسفانه ما در این زمینه نیز خلاء داریم و باید جرائمی که در زمینه اضافه برداشت از منابع آبی صورت می‌گیرد، صرف تغذیه آبخوان‌ها و آبخیزداری شود.
چقازردی حرکت به سمت محصولات با نیاز آبی کم و درآمدزایی بالا را نیز از دیگر راهکارها برشمرد و اظهار کرد: زعفران یکی از مهمترین این محصولات است که کرمانشاه از دیرباز نیز خاستگاه زعفران وحشی بوده است.
عضو هیات علمی گروه مهندسی تولید و ژنتیک پردیس کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه بار دیگر بر لزوم مدیریت منابع آب و تولید پایدار با حفظ منابع زیرزمینی تاکید کرد و ادامه داد: کشاورزان در این زمینه بیشترین نقش را دارند و باید به فکر آینده خود باشند، نه اینکه برای کسب سود بیشتر در زمان محدود، فقر منابع آب و خاک را رقم بزنند.
وی خاطرنشان کرد: به علاوه لازم است پساب تصفیه شده برای صنایع با مصرف آبی بالا مورد استفاده قرار گیرد تا حداقل در اطراف صنایع آب‌بَر شاهد بروز فرونشست نباشیم که البته اقداماتی در این زمینه در کرمانشاه آغاز شده و امیدواریم به نتیجه برسد.
طرحی برای تغذیه آبخوان‌ها
پیشنهاد دیگری که چقازردی برای کمک به تغذیه آبخوان‌ها مطرح کرد استفاده از ظرفیت آب باران و برگشت دادن آن به سمت منابع آب زیرزمینی از طریق چاه‌های تغذیه‌ای بود که در شهر کرمانشاه قابلیت اجرا دارد و گفت: کشورهای پیشرفته با میانگین بارش بسیار بیشتر از ما به این سمت حرکت کرده‌اند.
وی با اشاره به وسعت حدود یازده هزار هکتاری شهر کرمانشاه و میانگین بارش حدود ۴۵۰ میلی‌متری، افزود: از این میزان وسعت شهر کرمانشاه حدود دو هزار هکتار مناطقی مانند فضای سبز است که آب را به درون زمین نفوذ می‌دهد، اما حدود ۹ هزار هکتار مابقی با موزاییک، آسفالت، ایزوگام و ... پوشیده شده و آب را نفوذ نمی‌دهد و تجمع آب باران در این نقاط هنگام بارش به معضلی هم برای شهرداری تبدیل شده است.
این استاد دانشگاه معتقد است، اگر بارشی که در این نقاط رخ می‌دهد را بتوانیم از طریق چاه‌های تغذیه‌ای به منابع آب زیرزمینی هدایت کنیم، در صورتی که تمامی آب حاصل از بارندگی جمع‌آوری شود، نزدیک به حدود ۴۵ میلیون مترمکعب در سال خواهد بود که رقم قابل توجهی است.
چقازردی عنوان کرد: این آب یا می‌تواند به درون چاه‌های تغذیه‌ای هدایت شود یا فیلتری سر راه آن قرار گرفته و به درون مخازنی برای مجتمع‌های بزرگ هدایت شود تا حداقل برای مصارف غیر شرب در مجتمع‌های مسکونی مورد استفاده قرار گیرد.
وی اظهار کرد: شاید منازل قدیمی که از سال‌ها قبل احداث شده‌اند در این زمینه همکاری لازم را نداشته باشند، اما این طرح را می‌توان برای ساخت و سازهای انبوه جدید اجرا کرد.
انتهای پیام
نظرات