حسین مسرّت در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به تولد آیت الله العظمی سید محمد محقّق داماد در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی در روستای احمدآباد اردکان یزد، گفت: او در خانواده روحانی برجسته و زاهد پرهیزکار، سید جعفر موسوی احمد آبادی که از فرزندزادگان امامزادۀ محمدیه‌ی نائین است، به دنیا آمد.

وی به نقل از خاطراتی از سید محمد موسوی زاده و سید علی محقّق داماد مبنی بر این که شیرخواره بود که پدرش در کربلا درگذشت، افزود: محمّد از کودکی، زیر سایه مادر بزرگوار و پارسایش تربیت یافت اما هنوز شش سالگی را تمام نکرده بود که سایه‌ی مادر را نیز از دست داد از این رو او را به خانواده پدری سپردند تا او را بزرگ کنند.

مسرت ادامه داد: سید محمد با توجه به این که در آن روزها هیچ مدرسه‌ای در احمدآباد نبود، برای تحصیل مقدمات علوم از احمد آباد به اردکان می‌رفت اما عطش سیری‌ناپذیر تحصیل علم و کسب مدارج بالاتر، او را وادار کرد که پس از سه سال تحصیل، همچون برادر بزرگش سید عزیزالله که پنج سال از او بزرگ‌تر بود و در مدرسه‌ی خان یزد درس می‌خواند، راهی شهر یزد شود.

وی با بیان این که یزد از دیرباز به داشتن مدارس علمیّه دینی بزرگ و اساتید مجرب شهره بود، خاطرنشان کرد: سید محمد همچون برادرش با هدایت و راهنمایی پسرخاله‌اش آیت الله سید یحیی واعظ احمدآبادی ضمن کار تحصیل، در یک خیاطی واقع در بازار قیصریّه یزد مشغول به فعالیت شد.

به گفته این محقق و نویسنده یزدی، هوش و نبوغ خدادادی و اراده قوی سیدمحمد باعث شد به رغم آن که کار می‌کرد اما درس را همچون طلاب زبده و حتی بهتر یاد بگیرد و اقبالی که پس از یک سال به سیدمحمد روی آورد، آشنایی‌اش با سید مهدی امامی میبدی و به واسطه او، آشنایی با حاج علی اکبر ریسمانی از تجار یزد و حمایت‌های او از سید بود.

وی با بیان این که یزد از سده‌های هفتم و هشتم به واسطه داشتن مدارس علمی و دینی متعدد، ملقّب به «دارالعلم» بود، از مهمترین اساتید سید در دوران تحصیلش در یزد را سید احمد مدرس، سید یحیی واعظ احمد آبادی، سید حسین مدرس باغ گندمی، سید علیرضا حایری و حاج شیخ غلامرضا فقیه خراسانی خواند و گفت: سید محمد در ادامه و به تشویق شیخ غلامرضا فقیه عازم حوزه نو بنیاد علمیّه قم که تنها یک سال از تأسیس آن توسط آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حایری می‌گذشت، شد.

مسرت گفت: سید محمد برای آن که حداقل به استادش حاج شیخ غلامرضا نشان دهد شایسته آن همه اعتماد و ارزش‌گذاری بوده، بیش از دیگران، درس و بحث را جدی می‌گرفت و روز به روز به مدارج مهم‌تری از تحصیل دست می یافت و او که تا آن زمان به «موسوی» شهرت داشت، به سبب داشتن استعداد درخشان و اشتیاق وافر به تحصیل و تلاش مجدانه در راه کسب دانش و بواسطه تحقیقات علمی خود، به «محقّق» مشهور شد.

وی با بیان این که قم در حدود سال ۱۳۴۰ هجری قمری به مرکزیت حوزه علمیه ایران تبدیل شده و در بین حوزه‌های علمیه جهان اعتبار خوبی کسب کرده بود، عمده استادان درس خارج فقه و اصول سید محمد موسوی (محقّق) در قم را میر سیّد علی یثربی کاشانی، سیّد محمّدنقی خوانساری، میرزا محمّد همدانی، حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی، سیّد ابوالحسن رفیعی قزوینی، سید محمد حجت کوه کمری، سید محمدحسین بروجردی و نیز آیت الله حاج شیخ محمود فرساد اردکانی نام برد و گفت: آیت الله العظمی حائری در آن دوران گفته بود: «آقا سید محمد از خوش فکرترین شاگردان من است.»

مسرت با بیان این که سیدمحمد مدتی نیز در درس آیت الله العظمی بروجردی تلمذ کرد و خیلی زود در کنار بزرگان حوزه از جمله امام خمینی(ره) قرار گرفت، خاطرنشان کرد: عنایت ویژه‌ای که آیت الله العظمی حائری نسبت به این شاگرد مبرّز و محقّق داشت و آینده جهان اسلام را در چشمان او می‌دید، باعث شد که وی را در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی به دامادی خود برگزیند و لقب داماد، پسوند نام جدیدش محقق شد و این گونه در حوزه او را «محقّق داماد» می‌گفتند و بدین نام شهره شد.

وی در ادامه عنوان کرد: آیت الله محقّق داماد رسماً پس از درگذشت آیت الله مؤسّس در سال ۱۳۱۵ و زمانی که سنی حدود ۲۷ یا ۲۸ سال داشت، کار تدریس را آغاز کرد و بی‌درنگ از استادان خارج فقه و اصول شد. او چنان به تدریس اهمیت می‌داد که حتی در ایام تعطیل حوزه نیز به تدریس و پرورش طلاب فاضل و دانشمند علوم دینی می‌پرداخت.

این نویسنده یزدی به نقل از آیت الله العظمی جوادی آملی درباره جدیت محقق داماد در تدریس، اذعان کرد:  به یاد دارم که مرحوم محقّق داماد به مناسبتی حرفی زدند که دستگاه طغیانگر آن روز خوشش نیامد، چون نوکران دربار و مأموران امنیتی در اطراف حرم بودند و درس های علما را کنترل می‌کردند، از این رو مأموران و خدّام که قبلاً درب حرم را می بستند و درب مسجد را باز می‌گذاشتند تا صدای زوّار حرم مانع تدریس نشود، پس از آن سخن، درب حرم را باز گذاشتند که هم صدای زائران مزاحم درس و بحث ایشان باشد و هم رفت و آمد آن‌ها. ولی با همه سروصداها و شلوغی حرم و نیز نبود بلندگو، مرحوم محقّق حاضر نشد حتی یک روز درس را تعطیل کند و با کمال جدیت و قدرت به تدریس خود ادامه دادند، هر چند این غائله کم‌کم برطرف شد.»

وی همچنین از آیت الله مرتضی مطهّری در این باره نقل کرد: «من وقتی پای درس آیت الله داماد می نشستم، وقتی یک حدیث و مسئلۀ فقهی را تحلیل می‌کرد و می‌شکافت، یاد این حدیث می‌افتادم که دربارۀ امام باقر (ع) نقل شده است: یبقر العلم بقراً، می‌شکافد علم را شکافتنی. »

مسرت در مورد شاگردان محقق داماد نیز متذکر شد: در جمع شاگردان آیت الله محقّق داماد، طلّاب بسیاری پرورده و آموخته شدند که بعدها خود عالمانی سایه گستر و فاضل شده و به کرسی استادی حوزه تکیه زده و صدها طلبه را در دامان خود پرورش دادند که برخی از نامورترین آنها شامل آیات عظام مکارم شیرازی، منتظری،  نوری همدانی، موسوی اردبیلی، شبیری زنجانی و جوادی طبری آملی هستند.

وی در مورد ویژگی‌های اخلاقی و فردی آیت الله نیز گفت: ناگفته پیداست کسی که با این همه سختی و رنج به مراتب والای علمی رسیده، می‌باید از اندیشه‌ای نیک و پاک برخوردار باشد که همه این ناهمواری‌ها را به جان خریده باشد و بالطبع روحیه‌ای والا داشته باشد ولی از مهمترین ویژگی‌های اخلاقی و انسانی آیت الله العظمی سیّد محمّد محقّق داماد از زبان بزرگان حوزه و دانشگاه می‌توان به پرهیز ایشان از سیاست، گریز از مرجعیّت، علاقه به مطالعه و تدریس، بسیار صریح اللهجه، خوش مجلس و شوخ و شیرین سخن بودن را برشمرد.

وی به تسلّط علمی آیت الله محقق داماد نیز به عنوان یکی دیگر از ویژگی‌های بارز ایشان اشاره و تصریح کرد: حجّت الاسلام حاج شیخ محمّد علی صدوقی امام جمعه فقید یزد در این باره نقل می‌کند: «زمانی پدرم، آیت الله شهید صدوقی (ره) سؤالی علمی داشت که در کاغذی نوشت و به من داد تا از چهار تن از علمای بزرگ بپرسم و پاسخش را بیاورم. سه تا از علما کاغذ را گرفتند و بردند و گفتند : باید بررسی کنیم و برخی هنوز نیاوردند. ولی زمانی که کاغذ را به آقای داماد دادم در محراب مسجد بود و وقتی از محراب بیرون آمده جوابش را نوشت و تحویل داد. »

مسرت با اشاره به تالیفات اندک آیت الله محقق داماد، گفت: برخی از عالمان و فاضلان به واسطه‌ی غور در تدریس و شاگردپروری و اهمیّت دادن به این وجه از دانش‌پروی، کمتر به تألیف و تصنیف پرداخته‌اند و اصولاً آیت الله معتقد بود که «طلبه با این نوشتن‌های پای درس، ملّا نمی‌شود. باید گوش دهد و روی مطالب فکر کند تا قدرت اجتهاد در او پیدا شود، وقتی می‌نویسد، حواسش به نوشتن است و مطلب را درک نخواهد کرد.»

وی افزود: البته با این وجود برخی از شاگردان زبدۀ استاد مانند آیات عظام ناصر مکارم شیرازی، عبدالله جوادی آملی و آیات کرام : سیّد جلال الدّین طاهری اصفهانی، حاج شیخ محمّد مؤمن قمی، سیّد محمّد علی ابطحی، سیّد محمّد مفتی شیعه، سیّد علی محقّق داماد، سیّد جواد مدرّسی یزدی و ابوالفضل میر محمّدی، تقریرات او را به تحریر آورده و برخی موفّق به چاپ این تقریرات شده‌اند.

این پژوهشگر فرهنگی استان خاطرنشان کرد: استاد فرزانه آیت الله العظمی سید محمد محقق داماد به غیر از آنکه موفق به تربیت شاگردان ناموری شد، فرزندان فرهیخته‌ای چون آیت الله سید علی محقّق داماد از استادان حوزه و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و نیز آیت الله دکتر سید مصطفی محقق داماد از استادان دانشگاه و از فضلا و مدرسان حوزۀ علمیّه قم که صاحب تألیفات ارزنده‌ای هستند، در خاندان خود به یادگار نهاده‌اند که هر کدام از آن‌ها توانسته‌اند میراث علمی پدر را به خوبی حفظ کرده و جا پای پدر گذاشته و باعث اشتهار مجدّد خاندان محقّق داماد شوند.

وی بیان کرد: آیت الله العظمی محقق داماد در بامداد چهارشنبه اول اسفند ۱۳۴۷ بر اثر سکته قلبی و پس از پشت سر نهادن دوره ۷۵ روزه و طولانی بیماری، چشم از دنیا فرو بست و به دیدار یار شتافت و پیکرشان در مراسمی با شکوه در مقبره‌ای از مقابر شرقی صحن مطهر حضرت معصومه(س) مقابل ایوان آیینه، به خاک سپرده شد.

مسرت در پایان اضافه کرد: آیت الله العظمی مکارم شیرازی درباره وفات ایشان نوشت: «فوت این مرد بزرگ بدون شک یکی از ضایعات جامعه روحانیّت محسوب می‌شود و مصداق بارز ثلمة لایسد هاشیء است. » به گفته شاگرد والا مقامش آیت الله العظمی جوادی آملی: «از کسانی نبود که مرگ، طومار زندگی‌اش را بپیچد و چنان گردد که گویا درگذشته نبوده است بلکه برای اوست زندگی جاودانه. »

انتهای پیام