به گزارش ایسنا، دکتر امیرحسین چیذری، استاد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران و سرپرست قطب کشاورزی کشور اعلام کرد که پژوهشی با عنوان «ارزیابی سیاست اقتصاد دانش‌بنیان در تولید محصول گندم ایران» که مجری طرح آن دکتر سید صفدر حسینی، استاد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران بود با هدف اصلی، تدوین رهیافتی مناسب با بهره­‌گیری از مطالعات گذشته برای بررسی و ارزیابی سیاست اقتصاد دانش‌بنیان در تولید گندم آبی ایران انجام شد.

در این راستا، این پژوهش درصدد یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش بود که سهم دانش در تولید و ارزش‌افزوده محصول گندم چه میزان است؟ با توجه به این‌که دانش منتج شده از تحقیقات در کالایی مانند بذر اصلاح شده انباشته می­‌شود، این مطالعه به‌دنبال بررسی نقش اقتصادی دانش نهفته در بذور اصلاح شده و در تولید محصول گندم بود.

براساس این پژوهش، سیاست اقتصاد دانش­بنیان تولید گندم با استفاده از شاخص­های NPV، B/C و IRR مورد ارزیابی اقتصادی قرار گرفت و نتایج نشان داد که ارزش حال خالص سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان تولید گندم در دامنه­ کشش‌­ناپذیری تقاضا و با نرخ‌­های تنزیل ۱۰ تا ۲۰ درصد همواره مثبت بوده و حاکی از سودآوری سیاست مذکور است.

هم‌چنین، براساس نتایج مربوط به شاخص منافع به مخارج سیاست اقتصاد دانش­‌بنیان، تولید ارقام گندم منتخب حاکی از سودآوری سیاست مذکور در دامنه­ کشش­‌ناپذیری تقاضا با نرخ­‌های تنزیل ۱۰ تا ۲۰ درصد است. نتایج مربوط به نرخ بازده داخلی سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان در دامنه­ کشش‌ناپذیری تقاضا هم حاکی از سودآوری سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان تولید گندم است.

نرخ بازده داخلی سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان در کشش‌­های قیمتی تقاضای ۱/۰- تا ۹/۰- به‌ترتیب معادل ۰۹/۳۰، ۳۹/۳۰، ۶۲/۳۰، ۷۹/۳۰، ۹۳/۳۰، ۰۴/۳۱، ۱۳/۳۱، ۲۱/۳۱ و ۲۸/۳۱ درصد است. نتایج این پژوهش، با توجه به ورود بخش دولتی به عصر کمیابی منابع و چالش تأمین مالی پروژه­‌های پژوهشی بخش کشاورزی، کمک شایانی به تصمیم­‌گیری دولت در امر تخصیص بودجه­ تحقیقاتی کشور خواهد کرد.

نتایج همین پژوهش حاکی از آن است که منافع تجمعی حاصل از تحقیقات­ به‌­نژادی ارقام منتخب گندم آبی طی سال­های ۹۷-۱۳۷۵ افزایش داشته است. همچنین، نتایج برآورد شاخص بهره­‌وری چند عامل تولید ترینکوئیست تیل نشان داد که صرف‌نظر از نوسانات پراکنده­ طی سال­های ۹۷-۱۳۶۹، بهره‌وری چند عامل تولید گندم آبی به‌طور متوسط سالانه ۷۶/۵ درصد رشد داشته است.

علاوه ­براین، نتایج حاصل از برآورد الگوی بهره­‌وری چند عامل تولید گندم آبی نشان داد که بهره‌­وری چند عامل تولید گندم آبی نسبت به همه متغیرهای مذکور کشش‌ناپذیر است. بر اساس نتایج، کشش بهره­‌وری نسبت به منافع تجمعی حاصل از تحقیقات به‌نژادی ارقام منتخب گندم آبی ۲۵/۰ است. همچنین، اثر مخارج تحقیقات به‌­نژادی گندم در سایر کشورها، مخارج آموزش و ترویج و مخارج تحقیقات سایر بخش­های اقتصادی بر بهره­وری چند عامل تولید به ترتیب ۱۶۴/۰، ۰۹۵/۰ و ۰۳۳/۰ است.

علاوه ­براین، نتایج نشان داد که الگوی عرضه­ گندم آبی به لحاظ قیمتی کشش‌ناپذیر بوده و کشش عرضه نسبت به بهره‌­وری چند عامل تولید گندم آبی معادل ۲۳/۰ است. بر این اساس، ضریب جابه‌جایی عرضه ناشی از کاربست سیاست اقتصاد دانش­‌بنیان تولید گندم معادل ۷۶/۵ بدست آمد. پس از آن، منافع اضافی ناشی از کاربست سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان در دامنه­ کشش‌ناپذیری تقاضا محاسبه شد. علاوه‌بر این، منافع اضافی حاصل از کاربست سیاست اقتصاد دانش­‌بنیان تولید گندم، متناسب با کشش­‌های قیمتی عرضه و تقاضا، بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان توزیع شد.

پس از محاسبه­ منافع اضافی حاصل از کاربست سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان تولید گندم، ارزش حال مخارج تحقیقات به‌­نژادی ارقام منتخب گندم آبی و ارزش حال منافع اضافی حاصل از کاربست سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان تولید گندم در دامنه­ کشش‌­ناپذیری تقاضا با نرخ‌­های تنزیل ۱۰ تا ۲۰ درصد محاسبه شد.

پژوهشگران در این مطالعه، با توجه به محدودیت دسترسی به اطلاعات سری زمانی مربوط به ارقام گندم دیم و البته، با توجه به اهمیت گندم آبی به‌لحاظ سهم آن از کل تولید داخلی گندم ایران، ۱۰ رقم از مهم­ترین ارقام گندم آبی که بالغ بر ۶۰ درصد از سطح زیرکشت گندم آبی را به خود اختصاص می­‌دهند، مورد بررسی قرار دادند. ارقام گندم آبی مورد مطالعه در این پژوهش شامل ۱۰ رقم مهم از جمله ارقام الوند، شیرودی، چمران، پیشتاز، پیشگام، مروارید، میهن، گنبد، سیروان و چمران ۲ بود. که بیشترین درصد پذیرش توسط کشاورزان در سال ۱۳۹۷ را داشته­ است.

ارتقای بهره‌­وری در راستای تأمین امنیت غذایی مهم­ترین هدف سیاست اقتصاد دانش‌­بنیان در ایران است. رهیافتی که پیروی از آن، با توجه به چالش­های پیش­روی تولید با رویکرد سنتی، بیش از پیش احساس می­‌شود. در این راستا، دولت­ها با توجه به اهمیت گندم به‌عنوان یکی از مهم­ترین محصولات راهبردی کشور، از طریق سرمایه‌­گذاری­ در برنامه­‌های تحقیقاتی و ترویجی اصلاح ارقام،­ همواره درصدد ارتقای بهره‌­وری برای تأمین امنیت غذایی هستند. با این وجود، موفقیت در تحقیقات امری ضروری است تا بدین‌وسیله بهره‌­وری افزایش یابد. رساله­ مذکور تلاش کرد ضمن محاسبه­ منافع حاصل از تحقیقات به‌­نژادی ۱۰ رقم از ارقام منتخب گندم آبی، با بهره‌­گیری از روش ارزیابی پس از اجرا (پس از اجرای برنامه یا پس از تکمیل برنامه) و مازاد اقتصادی، آثار رفاهی و اقتصادی حاصل از کاربست سیاست اقتصاد دانش­‌بنیان تولید گندم را طی سال­های ۹۷-۱۳۷۵ مورد ارزیابی قرار دهد.

البته ضرورت انجام پژوهش مذکور با توجه به ورود بخش دولتی به عصر کمیابی منابع و چالش تأمین مالی پروژه‌­های پژوهشی بخش کشاورزی  بیشتر هم می­‌شود. اگر چه بودجه تحقیق و توسعه بخش کشاورزی در مقایسه با ارزش‌افزوده گروه کشاورزی همواره اندک بوده و حتی طی سال‌های اخیر کمتر شده است، اما روند ارزش‌افزوده بخش کشاورزی جز در سال ۲۰۰۸ که مصادف با خشکسالی سال ۱۳۸۷ می­باشد، کاهش نیافته است. با این وجود، کاهش بودجه­ تحقیقات و توسعه­ بخش کشاورزی در سال­های اخیر، ضرورت ارزیابی اقتصادی سیاست سرمایه­‌گذاری در تحقیقات و توسعه زیربخش‌­های کشاورزی را به‌عنوان یکی از سیاست‌های حمایتی مؤثر دولت، افزایش می‌­دهد، چون برای تخصیص سرمایه به فعالیت­های تحقیقات به­‌نژادی گندم، باید مشخص شود که سیاست سرمایه‌­گذاری در تحقیقات به‌­نژادی گندم، چه میزان موفقیت­‌آمیز عمل کرده است.

انتهای پیام