به گزارش ایسنا، دانشگاه برای بسیاری از جوانان نقطه آغاز استقلال و تجربه‌های اجتماعی نوین است. دوری از خانواده، مدیریت زمان برای مطالعه، شکل‌گیری ارتباطات تازه و مواجهه با محیطی متفاوت، چالش‌هایی هستند که اغلب دانشجویان با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند. این شرایط به‌ویژه می‌تواند منجر به افزایش استرس و فشار روانی شود. بنابراین محیط دانشگاه تنها یک محل آموزشی نیست، بلکه فضایی است که به‌طور مستقیم بر کیفیت زندگی اجتماعی، روانی و حتی جسمانی دانشجویان اثر می‌گذارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند کیفیت فضاهای باز و معماری دانشگاه، از فضای سبز گرفته تا مکان‌های عمومی، می‌تواند به تقویت احساس تعلق و مسئولیت‌پذیری و نیز کاهش اضطراب کمک کند.

محیط دانشگاهی، اگر به‌خوبی طراحی شود، می‌تواند به‌عنوان یک فضای سلامت‌بخش عمل کند. چنین فضایی باعث می‌شود دانشجویان فرصت فاصله گرفتن از استرس روزانه و بازیابی انرژی روانی و ذهنی خود را داشته باشند. درواقع، یک پردیس دانشگاهی سالم باید بتواند ترکیبی از فضاهای آموزشی، تفریحی، ورزشی و استراحت را فراهم آورد و میان طبیعت و معماری پیوندی معنادار ایجاد کند. همین امر، نقش طراحی شهری را در شکل‌گیری چنین فضاهایی حیاتی می‌کند.

پانته‌آ حکیمیان، استادیار گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای دانشگاه شهید بهشتی به همراه یکی از همکارانش و در همین راستا، پژوهشی در پردیس دانشگاه فردوسی مشهد انجام داده‌اند. هدف آن‌ها بررسی نگاه دانشجویان دانشکده علوم این دانشگاه به کیفیت‌های یک محیط دانشگاهی سالم و آرامش‌بخش بوده است. این مطالعه با تمرکز بر نیازهای روانی دانشجویان، چارچوبی برای طراحی شهری ارائه داده که بتواند به بهبود شرایط روانی و اجتماعی آن‌ها کمک کند.

برای انجام پژوهش، داده‌ها به‌صورت کیفی گردآوری شدند. پژوهشگران از طریق مصاحبه با ۳۳ نفر از دانشجویان دانشکده علوم دانشگاه فردوسی، دیدگاه‌ها و تجربه‌های آنان را در رابطه با محیط پردیس ثبت و سپس با روش تحلیل کیفی بررسی کردند. این روش به آن‌ها امکان داد تا عوامل مؤثر بر سلامت‌بخشی محیط دانشگاهی را نه صرفاً در سطح کالبدی، بلکه در ارتباط با تجربه زیسته دانشجویان شناسایی کنند.

یافته‌های به‌دست‌آمده نشان دادند که دانشجویان، سلامت‌بخشی محیط دانشگاهی را با مجموعه‌ای از ویژگی‌ها تعریف می‌کنند؛ ازجمله فضاهایی برای خلوت‌گزینی و آرامش، پیاده‌مداری، عرصه‌های عمومی باکیفیت، پیوند با طبیعت، خوانایی و گسترش فضا، سازگاری محیط با نیازها و امکان تعاملات اجتماعی. حضور در فضاهای باز یا نیمه‌باز همراه با عناصر طبیعی مانند درختان و گیاهان، در کنار طراحی اصولی، می‌تواند روند بازیابی روانی دانشجویان را تسهیل کند.

در بخش نتیجه‌گیری نیز تأکید شد که پردیس‌های دانشگاهی سالم می‌توانند نقش مهمی در ارتقای سلامت جسمی و روانی و حتی بهبود تعاملات اجتماعی دانشجویان داشته باشند. طراحی این محیط‌ها، تنها زیبایی بصری ایجاد نمی‌کند، بلکه به‌طور مستقیم با کاهش استرس و افزایش کیفیت زندگی دانشجویان پیوند دارد.

بررسی‌های تکمیلی پژوهش حاکی از آن هستند که یافته‌های آن با نظریه‌های علمی پیشین، مانند مدل «بازیابی از استرس» و «بازیابی تمرکز»، هم‌خوانی دارد. در این مدل‌ها، عناصری همچون حمایت اجتماعی، خلوت‌گزینی، پیوند با طبیعت و امکان فعالیت‌های بدنی کلیدی شمرده می‌شوند. بااین‌حال، مطالعه حاضر ابعاد تازه‌ای را نیز برجسته کرده است؛ از جمله اهمیت عرصه‌های عمومی باکیفیت، سازگاری محیط با رفتارهای دانشجویان و نقش اجتماع‌پذیری در بهبود سلامت روانی. همچنین، نیاز شدید به فضای سبز و حضور طبیعت به‌عنوان یک اولویت جدی از سوی دانشجویان مطرح شد.

یکی دیگر از نکات مهم، توجه به آبراه‌های طبیعی موجود در محیط پردیس بود. هرچند دانشجویان در مصاحبه‌ها به آن اشاره نکردند، اما پژوهشگران معتقدند بازطراحی این عناصر طبیعی می‌تواند کیفیت محیط را ارتقا دهد و به تجربه روانی و اجتماعی مثبت‌تری منجر شود. علاوه بر این، انعطاف‌پذیری فضاها و امکان برآوردن نیازهای متنوع دانشجویان نیز به‌عنوان یک اصل کلیدی در طراحی پردیس‌های دانشگاهی معرفی شده است.

در انتها بایستی اشاره کرد که این پژوهش در «فصلنامه گفتمان طراحی شهری» وابسته به دانشگاه تربیت مدرس منتشر شده است؛ نشریه‌ای که به موضوعات مرتبط با معماری و طراحی شهری می‌پردازد و تلاش دارد تا یافته‌های علمی را به عرصه سیاست‌گذاری و عمل در حوزه شهری پیوند دهد.

انتهای پیام