حافظ مهدنژاد در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی عامل اصلی و مستقیم ایجاد فروچاله‌ها در استان همدان است، برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی نه تنها فرونشست عمومی را ایجاد می‌کند، بلکه به‌عنوان محرک اصلی فروچاله‌های مخرب عمل می‌کند.

وی در رابطه با نحوه عمل برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی و ایجاد فرونشست خاطر نشان کرد: با کاهش سطح آب زیرزمینی، فشار هیدرواستاتیک درون لایه‌های آبرفتی کاهش می‌یابد و لایه‌های رسی و سیلتی که قبلاً توسط آب پشتیبانی می‌شدند، دچار فشردگی و جمع‌شدگی می‌شوند.

مهدنژاد ادامه داد: در برخی نقاط، این فشردگی ناگهانی یا موضعی اتفاق می‌افتد و باعث شکست ساختاری در لایه‌های سطحی و منجر به تشکیل فروچاله (Sinkhole) می‌شود.

مهدنژاد بیان کرد: در مناطقی که لوله‌های انتقال آب، فاضلاب یا بنیان ساختمان‌ها وجود دارد، این فروچاله‌ها می‌توانند به‌طور ناگهانی و با خسارات جانی و مالی جدی ظاهر شوند.

دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در ادامه با بیان اینکه تاکنون اقدامات متعددی در سطح ملی و محلی برای پایش و کاهش فرونشست در دشت همدان-بهار و سایر مناطق آبرفتی انجام شده است، اظهار کرد: یکی از جمله این اقدامات این بوده که سازمان زمین‌شناسی و وزارت نیرو با استفاده از فناوری‌های ماهواره‌ای (مانند رادار تداخلی InSAR) و شبکه‌های GPS دائمی، تغییرات عمودی سطح زمین را به‌صورت مداوم پایش می‌کنند.

مهدنژاد تصریح کرد: سازمان آب منطقه‌ای همدان با نصب پیزومترها و چاه‌های مشاهده‌ای، تغییرات سطح آب‌های زیرزمینی را ثبت و تحلیل می‌کند؛ کاهش تراز آب‌های زیرزمینی یکی از شاخص‌های اصلی برای پیش‌بینی فرونشست است.

وی گفت: تعیین مناطق ممنوعه و محدوده‌های حفاظت‌شده برای حفر چاه‌های جدید و کاهش برداشت از چاه‌های موجود در دشت همدان-بهار، اجرای طرح‌های جایگزینی آب‌های زیرزمینی با منابع سطحی و توسعه شبکه‌های آبیاری تحت فشار و انتقال آب از سدها به منظور کاهش فشار بر منابع زیرزمینی، آموزش و اطلاع‌رسانی به کشاورزان و عموم مردم و برگزاری کارگاه‌ها و تبلیغات در رسانه‌ها برای افزایش آگاهی درباره خطرات فرونشست و ضرورت صرفه‌جویی در مصرف آب، تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی خطر فرونشست توسط سازمان زمین‌شناسی و نقشه‌برداری کشور برای جلوگیری از توسعه شهری و صنعتی در مناطق پرخطر از دیگر اقدامات متعددی بوده که در سطح ملی و محلی برای پایش و کاهش فرونشست در دشت همدان-بهار و سایر مناطق آبرفتی انجام شده است.

 مهدنژاد با اشاره به مدیریت مؤثر بحران فرونشست و کاهش آسیب‌های ناشی از آن، اظهار کرد: کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی با اولویت‌دهی به کشاورزی هوشمند، تغییر الگوی کشت به محصولات کم‌آب‌بر و استفاده از آب‌های بازیافتی و سطحی از جمله موارد ضروری در راستای مدیریت مؤثر بحران فرونشست و کاهش آسیب‌های ناشی از آن خواهد بود.

وی یاد آور شد: تعویض شبکه‌های قدیمی آب و فاضلاب شهری و جلوگیری از نشت آب در شبکه‌های فرسوده که باعث اتلاف منابع و تشدید فرونشست می‌شود و نیز ایجاد سیستم هشدار زودهنگام و تجهیز مناطق پرخطر به سنسورهای دقیق و ایجاد پلتفرم‌های نظارتی بلادرنگ برای اعلام خطر به شهروندان و مسئولان، ممنوعیت ساخت‌وساز در مناطق پرخطر فرونشست و الزام شهرداری‌ها و سازمان‌های مرتبط به رعایت نقشه‌های پهنه‌بندی خطر و عدم صدور پروانه ساخت در مناطق مستعد فروچاله و شکستگی‌زمین از دیگر موارد ضروری در راستای مدیریت مؤثر بحران فرونشست و کاهش آسیب‌های ناشی از آن می‌توان برشمرد.

مهدنژاد ادامه داد: جبران خسارت به کشاورزان و تشویق به روش‌های نوین کشاورزی با ارائه تسهیلات و یارانه‌های هدفمند برای تغییر روش‌های آبیاری و کاهش وابستگی به چاه‌های عمیق، ایجاد ستاد ویژه مدیریت فرونشست با مشارکت وزارت نیرو، محیط زیست، کشاورزی، شهرسازی و استانداری برای تصمیم‌گیری یکپارچه و اجرای طرح‌های مشترک، توسعه پژوهش‌های محلی و مشارکت دانشگاه‌ها و استفاده از ظرفیت دانشگاه بوعلی سینا، دانشگاه سیدجمال‌الدین اسدآبادی و مراکز تحقیقاتی برای شبیه‌سازی، پیش‌بینی و ارائه راهکارهای بومی برای کاهش فرونشست در راستای مدیریت مؤثر بحران فرونشست و کاهش آسیب‌های ناشی از آن می‌تواند مؤثر و ضروری باشد.

انتهای پیام