جنگ ۱۲ روزه‌ای که در خرداد امسال پس از حمله رژیم صهیونیستی به خاک ایران رخ داد، نقطه عطفی در تجربه امنیتی و سیاسی کشور بود؛ رخدادی که واکنش سریع مردم، نیروهای مسلح و نهادهای سیاسی را در پی داشت و بار دیگر اهمیت «وفاق ملی» را در بزنگاه‌های تاریخی نشان داد.
در همین راستا، ایسنا در گفت‌وگویی با رسول بیات، مشاور استاندار زنجان در امور سیاسی و حوزه‌های اندیشه‌ورزی و فعال رسانه‌ای، به بررسی الزامات استمرار وفاق ملی و نقش رسانه‌ها، نهادها و مردم در این مسیر پرداخته است.
ایسنا- با توجه به اینکه جنگ ۱۲ روزه برای مردم ما تجربه‌ای غیرمنتظره و پراسترسی بود، ارزیابی شما از وضعیت وفاق ملی در آن مقطع چیست؟ آیا آن وفاق صرفاً مقطعی بود یا می‌تواند تبدیل به گفتمانی پایدار شود؟
اولاً سالروز شکل‌گیری دولت وفاق را گرامی می‌دارم و امیدوارم دولتی که با این گفتمان آغاز به کار کرده، بتواند آن را به‌صورت ساختاری نهادینه کند. وفاق ملی واژه‌ای جذاب و پرمحتوا است اما گاهی در مسیرسیاست‌ورزی ها ازدرون تهی می‌شود. وفاق ملی صرفاً توافق چند جناح سیاسی یا تقسیم پست‌ها نیست؛ بلکه باید به معنای اصلاح در شیوه حکمرانی، بازگرداندن اعتماد عمومی، حذف قوانین مزاحم و مشارکت واقعی حتی برای کسانی باشد که در انتخابات رأی نیاورده‌اند.
در جریان جنگ ۱۲ روزه، نقطه قوت ما، مردم بودند؛ مردم با وجود اختلاف‌نظرها، در کنار کشور ایستادند. اما پرسش این است که آیا این اتفاق به‌درستی فهم و تحلیل شد؟ امروز نیازمند اقداماتی ساختاری و پیوسته بیشتر در بحث وفاق ملی هستیم.
ایسنا- شما به موضوع اتکا به مردم اشاره کردید. چه اقداماتی باید صورت گیرد تا این پشتوانه مردمی به یک ظرفیت پایدار تبدیل شود؟
نخست باید قوانین محدودکننده‌ای که مشارکت مردم را سخت می‌کند، اصلاح شوند. امروز بخشی از قوانین ما بی‌جهت جرم‌انگاری کرده‌اند و مسیر فعالیت‌های اجتماعی و جمعی را مسدود کرده‌اند.
اگر اعتقاد واقعی به وفاق ملی وجود دارد، باید نهادهایی که کارآمدی لازم را ندارند، اصلاح یا حذف شوند و منابع کشور به سمت خدمت‌رسانی واقعی به مردم سوق پیدا کند، نه اینکه ثروت در اختیار نهادهایی باشد که عملاً خروجی مشخصی برای مردم ندارند.
در این بین نقش رسانه‌ها نیز حیاتی است؛ رسانه باید صدای مردم باشد، پیگیر مطالبات آن‌ها و ناظر بر عملکرد مسئولان. اگر رسانه‌ها فقط نقش روابط عمومی نهادها را ایفا کنند، اعتماد عمومی دچار آسیب جدی خواهد شد.
ایسنا- نقش رسانه‌ها در حفظ وفاق ملی را چطور ارزیابی می‌کنید؟ عملکرد آن‌ها در این مقطع کافی بود؟
رسانه‌ها در مقطع جنگ ۱۲ روزه نقشی مهمی ایفا کردند، اما در این بین جای خالی پیگیری مستمر، تحلیل‌های عمیق، بازتاب مطالبه‌های مردمی و فشار رسانه‌ای برای اصلاحات دیده می‌شد. رسانه باید تصویر شفافی از آنچه مردم می‌خواهند، ارائه دهد و به حاکمیت یادآوری کند که پایان جنگ به معنای پایان کار نیست. اما متأسفانه برخی رسانه‌ها پس از پایان بحران، عقب‌نشینی کردند و این تداوم لازم در روایت‌سازی و پیگیری مطالبه‌محور وجود نداشت.
ایسنا- شما به «نفوذ» و نقاط کور اشاره کردید. این مسائل تا چه حد می‌تواند تهدیدی برای وفاق ملی باشد و چه باید کرد؟
برای مقابله، باید شفافیت را در تصمیم‌گیری‌ها افزایش دهیم، ساختار نظارت را تقویت کنیم و آگاهی عمومی را بالا ببریم. همچنین، نهادهای مسئول باید نسبت به این تهدیدات حساسیت واقعی و عملکرد قاطع داشته باشند.
ایسنا- در سطح نهادهای اصلی حاکمیت - دولت، مجلس و قوه قضائیه - چه انتظاراتی برای نهادینه‌سازی وفاق ملی وجود دارد؟
هر سه قوه نقش کلیدی دارند. اول از همه باید مسیر مشارکت عمومی باز شود؛ مجلس باید به اصلاح قوانین مزاحم ورود کند. قوه قضائیه باید در راستای حمایت از حقوق مردم، مسیرهای تسهیل‌کننده و امیدبخش ارائه دهد. دولت هم باید به جای شعار، اقدام ملموس ارائه کند.
وفاق ملی با تغییر یکی یا دو مدیر یا صدور بیانیه حاصل نمی‌شود؛ بلکه نیازمند اصلاحات ساختاری و تصمیم‌گیری‌های اساسی هستیم.
ایسنا- در شرایط تهدید خارجی و احتمال تصمیمات حساس چگونه می‌توان وفاق ملی را حفظ کرد؟
در تصمیمات کلان ملی، به‌ویژه در حوزه امنیتی و هسته‌ای، باید از دوقطبی‌سازی در داخل پرهیز شود. اگر شورای عالی امنیت ملی یا مقام معظم رهبری تصمیمی گرفتند، همه دستگاه‌ها باید با درک درست، در جهت آن تصمیم، هماهنگ عمل کنند.
اختلافات سیاسی نباید به تضعیف وحدت ملی بینجامد. وفاق واقعی زمانی است که نهادهای مسئول به یک زبان منطقی، نه مطیع‌گرایانه، بلکه هماهنگ و مسئولانه سخن بگویند و عمل کنند.
ایسنا- جمع‌بندی شما برای حفظ وفاق ملی بعد از تجربه جنگ ۱۲ روزه چیست؟ چه گام‌های عملی پیشنهاد می‌کنید؟
این جنگ یک تلنگر بود و اگر درست فهمیده شود، از این رو به نظر من اصلاح قوانین مزاحم و بازتعریف نهادهای ناکارآمد، افزایش فضای مشارکت مدنی و تسهیل فعالیت تشکل‌های مردمی، تقویت نقش مطالبه‌گری رسانه‌ها در برابر مسئولان، مقابله جدی با نفوذ از طریق شفاف‌سازی و پاسخگویی و افزایش تاب‌آوری ملی با تدابیر پدافندی، تقویت ذخایر راهبردی و توسعه زیرساخت‌ها گام‌های عملی برای تثبیت وفاق ملی است که می‌تواند منشأ تحولات مثبت شود. اگر این اقدامات اجرایی شوند، وفاق ملی از یک واکنش مقطعی به یک گفتمان پایدار تبدیل خواهد شد.
ایسنا- توصیه شما به مردم و مسئولان چیست؟
به مردم می‌گویم، سرمایه اصلی کشور شما هستید. حضور، پرسش‌گری و مطالبه‌گری‌تان را حفظ کنید و به مسئولان می‌گویم وفاق ملی را صرفاً به‌عنوان ابزار سیاسی نبینید؛ آن را به‌عنوان یک «فرصت تاریخی» برای بازسازی حکمرانی بدانید. اصلاحات ساختاری را به تعویق نیندازید، چون این اعتماد مردمی اگر از بین برود، شاید دیگر بازسازی‌اش ممکن نباشد.
انتهای پیام
نظرات