حجت‌الله ایوبی، دوشنبه هفتم مهر، در سمیناری که به مناسبت هفته گردشگری با موضوع «خراسان تمدنی، مقاصد گردشگری و تحول پایدار» در محل فرهنگسرای جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: اگر قرن ۱۹ و ۲۰ را قرن‌های صنعتی بدانیم، پیش از آن رابطه انسان با ماشین و تأثیر آن بر تمامی ابعاد زندگی بشری، در قالب منافع و ناسیونالیسم، فردگرایی و محوری بودن منافع شخصی، اساس جهان صنعتی را تشکیل می‌داد. در این دوران، همه چیز تحت تأثیر عقلانیت و منفعت‌گرایی قرار داشت و رفتارهای عاطفی و احساسی به معنای نادیده گرفتن اصول عقلانی و توسعه تلقی می‌شد. به‌عنوان مثال، هنگامی که ما در پروژه‌های فرهنگی دفاع می‌کردیم، اغلب گفته می‌شد که شعر، ادبیات، فرهنگ، هنر و... سهم ما در پیشرفت و توسعه نیست، بلکه دیگران هستند که از این حوزه‌ها بهره‌برداری اقتصادی می‌کنند.

وی ادامه داد: اما خوشبختانه در قرن حاضر، که به‌حق قرن ارتباطات نامیده می‌شود، شاهد تحولی بنیادین در این نگرش‌ها هستیم. جامعه‌شناسان زیادی در مورد این قرن به بحث پرداخته‌اند. یکی از مهم‌ترین افرادی که در این خصوص نظریات عمیقی مطرح کرده، کتاب‌های متعددی نوشته و آثارش تأثیر زیادی گذاشته آلن تورون است، او معتقد است که قرن بیست و یکم، قرن زایش دوباره «سوژه» است. سوژه، به معنای فرد و انسانی است که می‌خواهد خود را به‌طور مستقل و بی‌واسطه از نظم‌های اجتماعی و مخلوقات دست‌ساز بشر مانند فناوری‌ها و نظامات اجتماعی بیابد و از آنان رهایی یابد.

مشاور عالی وزیر بیان کرد: آنچه در قرن‌های نوزدهم و بیستم ساخته‌ایم، شامل ماشین‌ها، فناوری‌ها و نهادهایی است که به‌ظاهر برای خدمت به بشر خلق شده‌اند، اما آنچه اتفاق افتاده این است که این مخلوقات، انسان‌ها را به تسخیر خود درآورده و به هیولاهایی بدل شده‌اند که در خدمت منافع خود به‌جای انسان‌ها عمل می‌کنند. طبقه کارگر، ناسیونالیسم و بسیاری از مفاهیم اجتماعی دیگر، همه در جهت منافع سیستم‌های بزرگتر شکل گرفته‌اند و به جای خدمت به فرد، فرد را در خدمت خود قرار داده‌اند.

ایوبی افزود: این روند، باعث شده تا برخی از متفکران برجسته مانند ماکس وبر در آثار خود به این نتیجه برسند که بشر دیگر توان تحمل نظامات اجتماعی را که خود ایجاد کرده ندارد و نیاز به بازگشتی به خویشتن و هویت فردی احساس می‌شود. ما، در دنیای گذشته، همیشه خود را از نگاه دیگران می‌دیدیم و خود را از نظر جامعه تعریف می‌کردیم اما امروز، انسان باید آینه را برگرداند و خود را از درون ببیند و در این بازنگری، به هویت و ویژگی‌های منحصر به فرد خود پی ببرد.

وی گفت: به همین دلیل، برخی افراد مانند ایشان به مخالفت با اقدامات دولتی مانند دولت فرانسه که حجاب را در کشور ممنوع کرده است می‌پردازد و معتقد است که هر فرد باید تفاوت‌ها و تمایزات خود را به‌طور آشکار نشان دهد و در عین حال، جامعه نیز باید به آن احترام بگذارد. در دنیای جدید ارتباطات، دیگر نمی‌توان کسی را صرفاً به عنوان مشتری یا کالایی برای جذب و منفعت مالی در نظر گرفت. در این دنیای نوین، احترام به دیگری و پذیرش تفاوت‌های او پیش‌شرط ارتباطات انسانی است. اگر فردی نتواند به دیگری احترام بگذارد، هیچ‌گاه نمی‌تواند او را جذب کند.

عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با بیان اینکه در این راستا، عشق، عاطفه و احساس به عنوان بخش‌های جدایی‌ناپذیر از این نوع ارتباطات مطرح می‌شوند، افزود: در دنیای ارتباطات امروز، اگر به دیگری علاقه‌مند نباشیم و احساس نکنیم که او را به‌طور کامل می‌پذیریم، نمی‌توانیم ارتباطی مؤثر برقرار کنیم. در کنار این، مفاهیم فرهنگی مانند شعر، ادب و تنوع زبان‌ها نیز به این فرآیند اضافه می‌شوند.

ایوبی اظهار کرد: حال، اگر بخواهیم این دیدگاه‌ها را در زمینه کشورهایی مانند ایران بسط دهیم، می‌توان گفت که ایران در دنیای جدید به عنوان یک کشور متمایز و متفاوت با تمامی ویژگی‌ها و تفاوت‌های فرهنگی‌اش شناخته می‌شود. ایران با تمامی میراث فرهنگی و تاریخی خود، کشوری است که تفاوت‌هایش می‌تواند به فرصتی برای جلب توجه جهانی تبدیل شود. در واقع، این تفاوت‌ها نه تنها نباید مورد سرزنش قرار گیرند، بلکه باید به‌عنوان ویژگی‌ای مثبت و قابل احترام در نظر گرفته شوند.

وی با تاکید به اینکه در این چارچوب، اگر ایران به‌درستی هویت فرهنگی و تاریخی خود را در قالب «برند» معرفی کند، می‌تواند به‌عنوان کشوری که مملو از فرهنگ، شعر، ادب و تنوع است، جایگاه ویژه‌ای در سطح جهانی پیدا کند، ادامه داد: به‌عنوان مثال، خراسان می‌تواند به‌عنوان یک برند فرهنگی و تاریخی برجسته مطرح شود. از آنجا که خراسان دارای میراثی غنی از امام رضا(ع) گرفته تا شخصیت‌های بزرگ علمی و فرهنگی مانند عطار نیشابوری است، این منطقه می‌تواند به‌عنوان یک گنجینه عظیم فرهنگی، جذابیت زیادی برای جهانیان داشته باشد.

مشاور عالی وزیر افزود: به‌طور کلی، در جهانی که برند سازی و شناساندن هویت‌ها اهمیت زیادی پیدا کرده است، ایران و به‌ویژه خراسان می‌توانند با بهره‌برداری از ثروت فرهنگی و تاریخی خود، جایگاه ویژه‌ای در عرصه جهانی پیدا کنند؛ این مرزهای فرهنگی باید جدا از مرزهای سیاسی و جغرافیایی به‌طور مستقل در نظر گرفته شوند و بر اساس آنها، برندهایی قوی و متمایز ساخته شوند.

ایوبی در ادامه گفت: باید تفاوت این دو را درک کرده و در تعاملات خود آن را به‌درستی نشان دهیم. البته که حساسیت‌هایی در این زمینه وجود دارد، اما باید مراقب باشیم که چنین مباحثی حساسیت‌برانگیز نباشد. به‌هرحال، مشهد مقدس و نیشابور، از جمله این شهرها هستند که قلب فرهنگی خراسان را تشکیل می‌دهند.

وی تصریح کرد: در زمانی که در کمیسیون ملی یونسکو حضور داشتم، جشنواره‌ای تحت عنوان جشنواره خوش‌نویسی راه ابریشم را راه انداختم که همکاری کشورهایی چون ایران، ترکیه، پاکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه را جلب کرد. به یاد دارم که در ابتدای کار، همه مخالف بودند، اما با توضیحاتی که دادم و بیان اهمیت این هنر به عنوان نماد احترام به علم و دانش، توانستم نظر آنها را جلب کنم و جشنواره به‌طور بسیار باشکوهی برگزار شد. در آن زمان به مسئولان مشهد پیشنهاد دادم که بزرگ‌ترین موزه هنر کتاب را در این شهر راه‌اندازی کنیم، تا این شهر به‌عنوان مرکز هنر کتاب و خوشنویسی شناخته شود.

عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیان کرد: این پیشنهاد در واقع گام اول برای ایجاد یک برند بزرگ فرهنگی در مشهد بود، زیرا هنر سخنوری و زبان‌شناسی در فرهنگ ایرانی دارای جایگاه ویژه‌ای است. ما باید به این نکته توجه کنیم که در فرهنگ غرب، این هنرها به‌شکلی متفاوت فهمیده می‌شوند. در ایران، هنر سخنوری به‌عنوان نماد تفکر و اندیشه شناخته می‌شود، در حالی‌که در اروپا این هنر کمتر شناخته شده است. در ایران، هنر سخنوری و شعرخوانی جزو مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگی ماست.

ایوبی در خصوص اهمیت ایرانیان به هنر نوشتن گفت: در طول تاریخ، ایرانیان همواره به هنر نوشتن اهمیت می‌دادند. شاهنامه فردوسی که در اوج قرون وسطی نوشته شد، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار ادبی جهان شناخته می‌شود. در همین راستا، باید به ارزش‌هایی که این آثار به ما منتقل می‌کنند، توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

وی با تاکید بر اینکه در راستای برندسازی خراسان، باید به دو موضوع مهم اشاره کرد، افزود: نخست، استفاده از برندهای فناناپذیر مانند نوروز، که به‌عنوان یک آیین جهانی شناخته شده است و دوم، توجه به زبان‌های بین‌المللی. نوروز نه‌تنها یک جشن است بلکه یک آیین با شکوه و عظمت است که در کشورهای مختلفی گرامی داشته می‌شود. در این راستا، می‌توان از ظرفیت‌های نوروز برای ترویج فرهنگ خراسان استفاده کرد.

عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: همچنین خراسان به عنوان مرکز هنرهای موسیقی و سینما می‌تواند نقش بسزایی در توسعه برند خود ایفا کند. ما باید از زبان‌های جهانی مانند موسیقی و سینما استفاده کنیم؛ چراکه این زبان‌ها مرزهای جغرافیایی و فرهنگی را در می‌نوردند و باعث ارتباط بین ملت‌ها می‌شوند. برای مثال، در یکی از جشنواره‌های موسیقی که در پاریس برگزار کردیم، موسیقی ایرانی با استقبال گسترده‌ای مواجه شد. همین امر نشان می‌دهد که هنر ایرانی و به‌ویژه موسیقی ایرانی، در سطح جهانی شناخته شده است و می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند برای برندسازی خراسان و ایران در جهان مورد استفاده قرار گیرد.

ایوبی تصریح کرد: در نهایت باید گفت ایران به عنوان یک کشور با تاریخ غنی و فرهنگی متنوع، می‌تواند پیشگام در توسعه گردشگری معنوی و زیارتی باشد. خراسان نیز که مرکز این نوع گردشگری است، می‌تواند با استفاده از این ظرفیت‌ها، به عنوان یک مقصد گردشگری بین‌المللی معرفی شود.

انتهای پیام