به گزارش ایسنا، محمود نیلی احمدآبادی عضو هیبت علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران  امروز در نشستی با عنوان آنچه میان ما رفت که در دانشکده فنی دانشگاه تهران برگزار شد، با تأکید بر ضرورت حفظ روحیه پرسشگری و پاسخگویی در دانشگاه گفت: آنچه همیشه مرا نسبت به دانشگاه مشتاق نگه داشته و آن را از سایر بخش‌های جامعه متمایز کرده، همین ویژگی پرسشگری و پاسخگو بودن نهاد دانشگاه است.

وی افزود: ترجیح می‌دادم این نشست زودتر برگزار شود، اما طبیعتاً برخی مسائل باید پیش از آن روشن می‌شد.

حادثه‌ای تلخ و تأثیرگذار برای جامعه دانشگاهی

نیلی احمدآبادی در ادامه با ابراز تأسف از حادثه رخ‌داده در یکی از آزمایشگاه‌های دانشکده فنی اظهار کرد: هر معلمی در طول زندگی‌اش دو گروه را بسیار عزیز می‌دارد؛ یکی فرزندانش و دیگری دانشجویانش. از همین رو، هر آسیبی که به دانشجو وارد می‌شود، برای معلم نیز دردناک است. من نمی‌توانم احساس پدر و مادر محمدامین را داشته باشم، اما این اتفاق برای من نیز بسیار سخت و ناگوار بود؛ به‌ویژه آنکه او از دانشجویان فعال آزمایشگاه بود و ارتباط نزدیکی با من داشت.

وی افزود: محمدامین ویژگی‌های خاصی داشت که امیدوارم در مراسم یادبود او که در دانشکده برگزار خواهد شد، فرصت بیان آن‌ها را پیدا کنم.

حادثه باید با دقت و تا رسیدن به نتیجه نهایی بررسی شود

رئیس پیشین دانشگاه تهران با اشاره به روند بررسی حادثه گفت: در خصوص مسائل مرتبط با آزمایشگاه، ترجیح می‌دهم تا اعلام نظر رسمی کمیته حقیقت‌یاب، جمع‌بندی نهایی خود را اعلام نکنم، اما از منظر فنی می‌توانم بگویم که محمدامین هیچ اقدام خلاف اصول ایمنی انجام نداده بود.

وی با تأکید بر اینکه در تأمین تجهیزات ایمن، محدودیت مالی وجود نداشته، اظهار کرد: اگرچه دانشگاه با مشکلات مالی مواجه است، اما در این مورد هیچ کمبودی در تأمین تجهیزات ایمن وجود نداشت. دستگاه مورد استفاده نیز از نوع "سیورت" بود که در سراسر دنیا شناخته‌شده است و اصولاً قابل‌حمل نیست. این دستگاه توسط فردی ساخته شده که تحصیلات دکترا و پسادکترای خود را در کانادا و با همین فناوری گذرانده و سال‌ها بدون مشکل در دانشکده مورد استفاده بوده است.

مسئولیت را می‌پذیرم و تا روشن شدن حقیقت پیگیر خواهم بود

نیلی احمدآبادی تصریح کرد: تنها تغییری که در دستگاه ایجاد شده بود مربوط به سیلندر آن بود و بستن سیلندر هیچ مشکلی ایجاد نکرده بود. با این حال، آنچه شاهدش بودیم، بسیار عجیب و نیازمند بررسی دقیق است؛ چرا باید سیلندر به این شکل متلاشی شود؟

وی ادامه داد: به مادر مرحوم محمدامین قول داده‌ام که شخصاً تا روشن شدن علت حادثه پیگیر ماجرا باشم. اگر قصور از جانب هر فردی— حتی خود من—باشد، مسئولیت آن را می‌پذیرم. من مسئول آزمایشگاه بوده‌ام و تا پایان ماجرا موضوع را دنبال خواهم کرد.

لزوم همکاری جامعه علمی در ارائه اطلاعات به کمیته بررسی

این استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: از همه افراد و همکارانی که تجربه‌ای در زمینه کار با این نوع دستگاه‌ها دارند درخواست کرده‌ام اطلاعات و تجربیات خود را در اختیار کمیته بررسی قرار دهند. حتی با بسیاری از متخصصان در سراسر کشور تماس گرفته‌ام تا به روشن شدن حقیقت کمک کنند.

وی در  ادامه گفت: متأسفانه بسیاری از دستورالعمل‌ها معمولاً پس از وقوع حادثه تدوین می‌شوند، در حالی که دستورالعمل‌های موجود نیز به‌خودی‌خود کافی و گویا هستند. امیدوارم شاهد تکرار چنین حوادث تلخ و تأثیرگذاری در فضای علمی کشور نباشیم و گزارش نهایی، ابعاد موضوع را به‌طور کامل روشن کند.

اقدامات ایمنی آزمایشگاه‌ها در سال‌های اخیر بهبود یافته است

استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران با اشاره به فعالیت‌های انجام‌شده در حوزه ایمنی، سلامت و محیط (HSE) گفت: دانشکده فنی و مجموعه دانشگاه تهران در هماهنگی کامل با سیاست‌های HSE عمل کرده‌اند و طی چند سال اخیر، بازدیدهای متعددی از سوی کارشناسان ایمنی از آزمایشگاه‌های ما انجام شده است. گزارش‌های این بازدیدها به سرپرستان محترم آزمایشگاه‌ها ارجاع شده و در بیشتر موارد، نتایج نشان داده که وضعیت ایمنی آزمایشگاه‌های پرخطر بهبود یافته است.

وی افزود: البته می‌پذیرم که هنوز به استاندارد مطلوب نرسیده‌ایم و نیاز به اصلاح و ارتقا وجود دارد، اما دانشکده به‌صورت مستقل نمی‌تواند خارج از چارچوب‌ها و پروتکل‌های دانشگاه عمل کند.

بخشی از مشکلات، زیرساختی است

نیلی احمدآبادی با اشاره به وضعیت ساختمان محل حادثه گفت: مشکلات این ساختمان عمدتاً زیرساختی است، اما با اطمینان می‌گویم که سرپرستان آزمایشگاه تمام تلاش خود را برای ایجاد محیطی ایمن و مطمئن انجام داده‌اند. نمی‌توان گفت کوتاهی از سوی همکاران بوده، شاید ریشه بسیاری از کاستی‌ها در محدودیت‌های مالی باشد.

وی تأکید کرد: باید تلاش کنیم در آینده امکانات و زیرساخت‌های بهتری برای آزمایشگاه‌ها فراهم شود تا دیگر شاهد چنین حوادثی نباشیم.

ایمنی در حمل و جابه‌جایی کپسول‌های گاز باید تقویت شود

استاد دانشکده فنی در پاسخ به پرسشی درباره نحوه حمل و انتقال کپسول‌های گاز اظهار کرد: در همه آزمایشگاه‌های ما کپسول‌های مختلفی وجود دارد، از جمله کپسول‌های آرگون، نیتروژن و هیدروژن. معمولاً تعویض این کپسول‌ها از طریق منابع شناخته‌شده و مجاز انجام می‌شود و در بیشتر موارد نیز از همان تجهیزات و نیروی انسانی موجود در آزمایشگاه برای جابه‌جایی استفاده می‌شود.

وی افزود: البته نمی‌توانم به‌صورت قطعی تأیید کنم که هنگام حمل یا جابه‌جایی در حادثه اخیر ضربه‌ای به کپسول وارد شده یا خیر، اما می‌دانیم که حتی یک ضربه کوچک ممکن است باعث نشتی یا بروز خطر در آینده شود. به همین دلیل، پس از این حادثه، جلسات متعددی در دانشکده و همچنین در شورای HSE دانشگاه تشکیل شده تا راهکارهای دقیق‌تر و مطمئن‌تری برای جابه‌جایی و نگهداری کپسول‌ها تدوین شود.

ضرورت استفاده از منابع مطمئن در تأمین کپسول‌های گاز

نیلی احمدآبادی با تأکید بر لزوم اصلاح فرایند تأمین کپسول‌های گاز گفت: به نظر می‌رسد موضوع تأمین و حمل کپسول‌ها خارج از حوزه مستقیم دانشگاه است و معمولاً توسط شرکت‌های بیرونی انجام می‌شود. پیشنهاد ما این است که دانشگاه با همکاری دانشکده‌ها، چند شرکت معتبر و دارای صلاحیت را به‌عنوان منابع مطمئن (vendor) معرفی کند تا خطرات احتمالی به حداقل برسد.

وی اضافه کرد: در دانشکده فنی نیز در حال بررسی هستیم تا امکانات و نیروهای ویژه‌ای برای حمل ایمن‌تر کپسول‌ها فراهم شود، زیرا وجود این کپسول‌ها برای انجام تحقیقات آزمایشگاهی ضروری است و نمی‌توان فعالیت‌های پژوهشی را بدون آن‌ها ادامه داد.

حادثه برای خانواده دانشکده بسیار دردناک بود

استاد دانشگاه تهران با اشاره به تأثر جامعه علمی از این حادثه گفت: این اتفاق برای همه ما به‌شدت دردناک بود؛ ما مرحوم محمدامین و همکارانش را از نزدیک می‌شناختیم و طبیعی است که خودمان بیش از هرکس دیگر پیگیر علت و جزئیات این حادثه باشیم تا از تکرار آن جلوگیری شود.

هیچ آسیب فنی در دستگاه مشاهده نشده است

استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران با اشاره به نتایج اولیه بررسی‌های فنی گفت: من همیشه وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، ابتدا سعی می‌کنم ببینم ما در کدام بخش دچار اشتباه شده‌ایم. اکنون نیز ترجیح می‌دهم پیش از اظهارنظر قطعی، نتایج کمیته حقیقت‌یاب اعلام شود. تنها می‌توانم بگویم دستگاه آسیب ندیده و مشکل از بخش کپسول بوده است.

وی توضیح داد: محفظه‌ای که کپسول در آن قرار گرفته بود، با دو زنجیر محکم به دیوار بسته شده بود. این سازه در زمان بمباران شهر تهران و با پیشنهاد دانشگاه برای توسعه فضاهای زیرزمینی تهیه شده بود. بعدها هم مرحوم محمدامین و همکارانش این محل را بازسازی و برای استفاده آزمایشگاهی آماده کردند. از نظر ما، دستگاه از لحاظ فنی سالم و اصولی بوده است.

تشکیل کمیته حقیقت‌یاب قوی برای بررسی حادثه

نیلی احمدآبادی با اشاره به درخواست خود برای بررسی دقیق حادثه گفت: از روز نخست از دکتر معین خواستم قوی‌ترین کمیته ممکن برای بررسی این حادثه تشکیل شود. من تجربه حضور در کمیته‌های ملی بررسی حوادث از جمله کمیته سیلاب را داشته‌ام و می‌دانم که نتایج چنین بررسی‌هایی می‌تواند برای آینده بسیار راهگشا باشد.

وی افزود: آنچه تا این لحظه از داده‌ها و شواهد به‌دست آمده نشان می‌دهد، سیلندر در زمان بسته شدن هیچ نشتی یا اشکال فنی نداشته است. تمام فرآیند تخلیه و نشر گاز طبق اصول انجام شده و دستگاه به‌درستی کار می‌کرد. اما اینکه چرا سیلندر دچار انفجار و تکه‌تکه شدن شده، موضوعی بسیار غیرمعمول است و باید دقیق بررسی شود.

تکه‌تکه شدن سیلندر پدیده‌ای غیرعادی و نادر است

وی درباره ابعاد فنی حادثه توضیح داد: اگر در اینترنت جست‌وجو کنید، می‌بینید که مواردی مانند ترکیدن سیلندر هیدروژن، نشت یا خروج ناگهانی گاز در دنیا گزارش شده است، اما در هیچ‌کدام از این موارد، سیلندر به شکل تکه‌تکه و شکننده دچار شکست نشده است. معمولاً در چنین شرایطی، دهانه سیلندر باز می‌شود و گاز با فشار خارج می‌گردد، نه اینکه بدنه سیلندر از چند بخش بشکند. این اتفاق از نظر فنی بسیار عجیب است.

وی تأکید کرد: براساس داده‌های موجود، هیچ خطایی در زمان بسته شدن سیلندر رخ نداده و بهره‌برداری نیز مطابق دستورالعمل انجام شده است. بنابراین باید منتظر گزارش نهایی کمیته بررسی باشیم تا علت دقیق مشخص شود.
پاسخ به پرسش درباره ایمنی محل نگهداری کپسول

در ادامه این نشست، یکی از حاضران پرسید چرا کپسول هیدروژن در محفظه‌ای مجزا از محیط آزمایشگاه قرار نداشت و با چند گونی محافظت می‌شد؟

نیلی احمدآبادی در پاسخ گفت: کپسول با گونی مهار نشده بود، بلکه با دو زنجیر به دیوار محکم بسته شده بود. گونی‌های ماسه‌ای که در محل دیده می‌شدند، مربوط به دوران جنگ و بمباران تهران بودند؛ آن زمان برای محافظت از سازه‌ها و کاهش اثر موج انفجار از این گونی‌ها استفاده می‌شد. بنابراین هیچ اقدام غیرایمنی در این زمینه انجام نشده بود.

محمدامین؛ دانشجویی با عشق و تسلط به کار پژوهش

استاد دانشکده فنی با اشاره به ویژگی‌های علمی و اخلاقی مرحوم محمدامین کلاته گفت: او از دانشجویان بسیار علاقه‌مند و پرتلاش بود. موضوع پایان‌نامه‌اش شامل سه بخش اصلی بود: استفاده از نانومواد، فرآیندهای انفجاری کنترل‌شده و ذخیره‌سازی گاز هیدروژن. در هیچ مرحله‌ای از اجرای طرح، تخطی از اصول ایمنی صورت نگرفت و همه مراحل مطابق پروتکل‌های فنی انجام شد.

وی ادامه داد: محمدامین در تمام مراحل کار تحت آموزش و نظارت فردی بود که تجربه علمی بالایی در حوزه کار با دستگاه‌های مرتبط با هیدروژن داشت و حتی بخشی از دوره پژوهشی خود را در محیطی با استانداردهای سختگیرانه HSE گذرانده بود. او با عشق کار می‌کرد، ساعت‌ها در آزمایشگاه می‌ماند و نتایج ارزشمندی هم به دست آورده بود. متأسفانه فرصت نیافت که دستاوردهایش را منتشر کند.

ایمنی در محل نگهداری گاز هیدروژن نیازمند بازنگری است

در ادامه نشست، یکی از شرکت‌کنندگان پرسید چرا برخلاف دانشگاه شریف که سال گذشته همه کپسول‌های هیدروژن را جمع‌آوری کرده بود، دانشگاه تهران چنین اقدامی نکرد؟

نیلی احمدآبادی در پاسخ گفت: طبق اصول HSE، کپسول‌های گاز باید در محفظه‌ای جدا از محیط آزمایش قرار بگیرند و جریان گاز از طریق یک پروتکل مشخص کنترل شود. در مورد دانشگاه تهران، تلاش شده این اصول رعایت شود، اما به هر حال برخی زیرساخت‌ها نیازمند بازنگری جدی است. مطمئناً کمیته بررسی در گزارش نهایی خود پیشنهادهای اصلاحی لازم را ارائه خواهد داد.

پاک کردن صورت‌مسئله راه‌حل نیست؛ باید برای کار با هیدروژن استاندارد ملی تدوین شود
رییس دانشکده فنی دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه حذف موضوع تحقیق درباره هیدروژن راه‌حل ایمن‌سازی نیست، گفت: مسئله هیدروژن یک موضوع جهانی است و ما باید با تدوین استاندارد و نظام ایمنی ملی، راه‌حلی علمی و پایدار برای آن پیدا کنیم.

نیلی در توضیح وضعیت فنی تجهیزات آزمایشگاهی اظهار کرد: بحث هیدروژن یکی از موضوعات مهم امروز دنیاست. برای نمونه شرکت تویوتا سه سال است خودروهای هیدروژن‌سوز خود را با فشار ۷۰ مگاپاسکال (معادل ۷۰۰ بار) تولید می‌کند، در حالی‌ که کپسول ما در دانشگاه تنها با فشار ۵۰ بار کار می‌کرد. بنابراین، اصل مسئله وجود دارد و باید برای آن راه‌حل علمی و ایمن تعریف کنیم.

او در واکنش به برخی دیدگاه‌ها درباره دفن کپسول هیدروژن گفت: پیشنهاد دفن کپسول در خاک از نظر فنی و ایمنی کاملاً اشتباه است، زیرا باعث خوردگی بدنه و افزایش احتمال نشت می‌شود. کمیته HSE نیز هرگز چنین توصیه‌ای به ما نکرده است.

نیلی با اشاره به ضرورت رعایت اصول فنی در کار با گاز هیدروژن ادامه داد:حتی اگر کپسول در فاصله ۱۰۰ متری از محل آزمایش هم قرار گیرد، باز باید شیر اصلی گاز و مانومتر در محل بررسی و تنظیم شوند تا فشار به سطح ایمن (مثلاً ۳۰ بار) برسد. هیچ کپسولی را نمی‌توان از راه دور باز و بسته کرد. کپسول‌ها دو شیر دارند: یکی شیر اصلی و دیگری برای تنظیم فشار. در پروژه‌های جذب و بازجذب هیدروژن، فشار عملیاتی باید حدود ۳۰ اتمسفر باشد و دستگاه‌هایی که به‌صورت آنلاین تولید می‌کنند، حداکثر در فشار ۴ بار عمل می‌کنند. این‌ها محدودیت‌های فنی هستند، نه سهل‌انگاری.

او افزود: دانشگاه می‌تواند تصمیم بگیرد در این حوزه فعالیت نکند، اما این رویکرد به معنای حل مسئله نیست. راه‌حل واقعی، ایجاد نظام استاندارد و HSE ملی است تا خرید و استفاده از تجهیزات حساس مانند کپسول‌های هیدروژن تحت کنترل و آزمون مرجع‌های معتبر انجام شود.

نیلی تأکید کرد: دانشگاه تهران بیش از ۱۰ سال است که تجهیزات خود را از یک مرجع معتبر تأمین می‌کند، اما بررسی دقیق علت حادثه باید توسط کمیته حقیقت‌یاب انجام شود تا بر اساس داده‌های فنی، نه گمانه‌زنی، تصمیم گرفته شود.

انتهای پیام