علی قنبری روز شنبه ۲۶ مهر در نشست فرصت‌ها و چالش‌های مهندسی البرز که در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، با تشریح نتایج مطالعات پروژه فرونشست استان البرز گفت: این پروژه با مدیریت علمی و برنامه‌ریزی دقیق از اسفند سال ۱۴۰۳ آغاز شده و به‌صورت متمرکز در سه دشت اشتهارد، هشتگرد و کرج دنبال می‌شود.

وی اظهار کرد: در مرحله نخست، داده‌های گمانه‌های خاک حفاری‌شده در سطح استان گردآوری شد که شامل حدود سه تا چهار هزار گمانه است. همچنین اطلاعات حدود ۱۷ هزار حلقه چاه آب جمع‌آوری شد و بر مبنای آن، پروفیل‌های زمین‌شناسی و مطالعات ژئوتکنیکی مناطق مختلف ترسیم شد.

قنبری افزود: پس از این مرحله، مدل‌سازی عددی برای برآورد افت سطح آب در بازه‌های ماهانه انجام گرفت تا مشخص شود که در هر ماه چه میزان کاهش در سطح آبخوان‌های استان رخ داده است. نتایج نشان داد که در ۱۰ سال گذشته سطح آب در تمامی مناطق البرز روند نزولی داشته و در هیچ سالی افزایش سطح آب مشاهده نشده است. بر همین اساس، آبخوان استان البرز اکنون با کسری یک تا دو میلیارد مترمکعبی آب مواجه است و متأسفانه این افت همچنان ادامه دارد و سال‌به‌سال بر شدت آن افزوده می‌شود.

عضو هیات علمی گروه مهندسی عمران دانشگاه خوارزمی درباره نتایج مطالعات ماهواره‌ای گفت: در مرحله بعد، با استفاده از داده‌های تصاویر ماهواره Sentinel-۱، میزان فرونشست در استان البرز طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که روند فرونشست در سطح استان همواره افزایشی بوده است. بیشترین میزان فرونشست مربوط به دشت اشتهارد به‌ویژه حوالی شهرک صنعتی سپهر است که در برخی نقاط آن تا ۲۰ سانتی‌متر نشست در سال ثبت شده و به‌صورت تجمعی حدود ۱۸۰ سانتی‌متر فرونشست در ۱۰ سال اخیر گزارش شده است.

وی توضیح داد: وقتی گفته می‌شود دو متر نشست رخ داده، معنای آن این است که حدود ۲۰ متر از آبرفت منطقه از بین رفته است. به‌عبارت دیگر، تخلخل دو متری به معنای از دست رفتن لایه‌ای حدود ۲۰ ‌متری است. با توجه به اینکه آبرفت مفید منطقه حدود ۱۵۰ متر برآورد می‌شود، اگر این روند در ۷ تا ۱۰ سال آینده ادامه یابد؛ آبخوان‌های اشتهارد و هشتگرد کاملاً از بین خواهند رفت. بر اساس داده‌های فعلی، میانگین نرخ فرونشست در سطح استان حدود ۱۸ سانتی‌متر در سال است.

قنبری در ادامه افزود: پیش‌بینی‌های انجام‌شده با بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی نشان می‌دهد که اگر شرایط کنونی ادامه یابد؛ یعنی بارش‌ها در همین سطح باقی بماند و برداشت آب از چاه‌های مجاز و غیرمجاز تغییر نکند؛ تا سال ۲۰۳۵ در بدبینانه‌ترین حالت ۵۰ سانتی‌متر و در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۱۰ سانتی‌متر فرونشست سالانه خواهیم داشت.

قنبری افزود: حتی در بهترین حالت، فرونشست تا ۱۰ سال آینده به صفر نخواهد رسید، اما اگر مدیریت و قوانین منابع آب به‌درستی اعمال شود، می‌توان نرخ فرونشست را به حدود پنج سانتی‌متر در سال ۲۰۳۵ کاهش داد.

عضو هیات علمی گروه مهندسی عمران دانشگاه خوارزمی با اشاره به ضرورت سرمایه‌گذاری بزرگ در این حوزه گفت: برای حل مسئله فرونشست باید پروژه‌های پژوهشی و زیرساختی کلان در سطح ملی اجرا شود. به‌عنوان نمونه، کشور چین برای مقابله با فرونشست در شمال این کشور، پروژه انتقال آب از جنوب به شمال را از سال ۲۰۰۳ آغاز کرده که در آن قرار است تا سال ۲۰۵۰ حدود ۴۴ میلیارد مترمکعب آب به طول ۴۰۰۰ کیلومتر منتقل شود. این پروژه با بودجه‌ای معادل ۷۰ میلیارد دلار طراحی شده است. چنین اقداماتی است که می‌تواند اثر واقعی در کنترل فرونشست داشته باشد.

وی تأکید کرد: فرونشست در حال حاضر خسارتی برای ساختمان‌های مسکونی ایجاد نکرده و مردم از این جهت نگرانی نداشته باشند، اما اگر روند کنونی ادامه یابد، در ۱۰ سال آینده برخی روستاهای استان ناچار به تخلیه خواهند بود و این مسئله می‌تواند به مهاجرت‌های ناخواسته و آسیب‌های اجتماعی منجر شود.

وی درباره بخش‌های آسیب‌پذیر استان گفت: بیشترین نگرانی مربوط به خطوط ریلی، دکل‌های برق، خطوط انتقال نفت و گاز و همچنین واحدهای صنعتی بزرگ و نیروگاه‌های برق است. در مناطق مهرشهر کرج و شهرک صنعتی سپهر احتمال جابجایی افقی خطوط ریلی تا ۳۰ سانتی‌متر در چند سال آینده وجود دارد که این مسئله می‌تواند خسارت‌های قابل توجهی به زیرساخت‌های حمل‌ونقل وارد کند.

این استاد دانشگاه درباره راهکارهای پیشنهادی گفت: کاهش ۲۰ درصدی برداشت از آب‌های زیرزمینی باید در قالب برنامه سازگاری با کم‌آبی وزارت نیرو به‌صورت جدی اجرا شود. تجربه کشورهایی مانند چین نشان می‌دهد که محدود کردن برداشت بدون جایگزین کردن منابع آب سطحی، به شکست منجر خواهد شد؛ بنابراین هرگونه برنامه کاهش برداشت باید با در نظر گرفتن منافع ذی‌نفعان، به‌ویژه کشاورزان طراحی شود.

قنبری ادامه داد: بر اساس برآوردهای انجام‌شده، اگر تغذیه مصنوعی سالانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب آب انجام شود، می‌توان سطح آب آبخوان‌های استان را در وضعیت فعلی ثابت نگه داشت. اما در صورت عدم اجرای این طرح و تداوم برداشت، حدود ۳۰ درصد چاه‌های استان در دهه‌های آینده خشک خواهد شد.

وی همچنین بر بازچرخانی فاضلاب، توسعه سامانه‌های جمع‌آوری آب شهری و افزایش حقابه استان از سدهای کرج و طالقان تأکید کرد و گفت اجرای این برنامه می‌تواند بخشی از کمبود منابع را جبران کند.

انتهای پیام