رودخانه‌های زرجوب و گوهررود که از اصلی‌ترین منابع آب سطحی شهرستان رشت به‌شمار می‌رفتند، تاریخچه‌ای دیرینه و نقش حیاتی در توسعه این شهر دارند. این دو رودخانه که در دل شهر رشت جریان دارند، نه تنها به تامین منابع آب مورد نیاز کشاورزی و صنعتی کمک کرده‌اند، بلکه در شکل‌گیری چشم‌انداز طبیعی و زیست‌محیطی این منطقه نیز سهم بسزایی داشته‌اند و در گذشته‌های نه چندان دور، با آبی زلال و روان، به عنوان شاهرگ حیاتی زیست‌محیطی رشت شناخته می‌شدند.

اما در سال‌های اخیر مشکلات زیست‌محیطی و آلودگی‌های مختلف، شرایط این رودخانه‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. ورود پساب‌های صنعتی، خانگی، کشاورزی و شیرابه‌های پسماند به این رودخانه‌ها، باعث شده تا حیات رودخانه‌ها تهدید شود. بازگرداندن حیات به این رودخانه‌های تاریخی و احیاء اکوسیستم‌های آن‌ها به یک چالش بزرگ زیست‌محیطی تبدیل شده است. در این زمینه دکتر محمد پناهنده - پژوهشگر و عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی به بررسی وضعیت فعلی رودخانه‌ها و ارائه راهکار برای احیاء آن‌ها پرداخته است.

محمد پناهنده در گفت‌وگو با ایسنا با تشریح وضعیت رودخانه‌های زرجوب و گوهررود، اظهار کرد: رودخانه‌های زرجوب و گوهررود که از دیرباز نقش مهمی در حیات و هویت شهر رشت ایفا کرده‌اند، این روزها با بحران شدید آلودگی روبرو هستند. ورود شیرابه‌های پسماند، پساب‌های خانگی، آلودگی‌های کشاورزی و رسوبات آلوده باعث کاهش چشمگیر کیفیت آب این رودخانه‌ها شده است.

وی در پاسخ به این سوال که در غیاب شبکه جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه‌خانه‌های بزرگ، می‌توان بخشی از بار آلودگی را کاهش داده و حیات را دوباره به این رودخانه‌ها برگرداند؟ افزود: تجربیات موفق جهانی به این سوال پاسخ مثبت داده‌اند؛ ابزارهای طبیعت‌محور، ابزارهای مهندسی ساده و محلی، ابزارهای زیستی و نوآورانه، ابزارهای اجتماعی و فرهنگی از جمله ابزارها و روش‌های جایگزین برای احیای رودخانه‌ها هستند و کارشناسان بر این باورند که راهکارهای جایگزین می‌توانند در این مسیر موثر واقع شوند.

پژوهشگر پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی گفت: ابزارهای طبیعت‌محور شامل روش‌هایی چون ساخت تالاب‌های مصنوعی، استفاده از جزایر شناور گیاهی و فیلترهای زیستی می‌شود که می‌توانند در کاهش آلودگی رودخانه‌ها موثر باشند و همچنین تالاب‌های مصنوعی با گیاهان آب‌دوست می‌توانند مواد مغذی، فلزات سنگین و میکروب‌های مضر را جذب کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی با اشاره به بهره‌مندی از ابزارهای مهندسی ساده و محلی، تصریح کرد: استفاده از حوضچه‌های ته‌نشینی در حاشیه رودخانه‌ها و سدهای کوچک رسوب‌گیر در بسترهای فرعی می‌تواند به کاهش سرعت جریان و کنترل بار رسوبی آلوده کمک کند؛ علاوه بر این، سامانه‌های جمع‌آوری شیرابه در محل دفن زباله‌ها نیز از ورود مستقیم آلاینده‌ها به رودخانه جلوگیری می‌کنند.

وی درباره استفاده از ابزارهای زیستی و نوآورانه بیان کرد: کاشت گیاهان پالاینده در حاشیه رودخانه‌ها برای جذب مواد آلاینده همچون نیتروژن، فسفر و فلزات سنگین، افزودن میکروارگانیسم‌های تجزیه‌گر و استفاده از هواده‌های موضعی برای افزایش سطح اکسیژن آب از دیگر روش‌های نوآورانه‌ای است که می‌تواند کیفیت آب را بهبود بخشد.

پناهنده با اشاره به نقش ابزارهای اجتماعی و فرهنگی گفت: به گفته کارشناسان، شبکه‌های مردمی پایش کیفیت آب، کمپین‌های آموزشی برای آگاهی‌رسانی در مورد خطرات آلودگی رودخانه‌ها و ایجاد حریم سبز در حاشیه رودخانه‌ها می‌تواند به کاهش آلودگی کمک کند.

این پژوهشگر پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی درباره تجربه‌های موفق جهانی گفت: تجربیات موفق جهانی نشان می‌دهد که این روش‌ها می‌توانند در احیاء رودخانه‌ها موثر واقع شوند، در دهلی هند، تالاب‌های مصنوعی کوچک توانستند آلودگی فاضلاب روستایی را تا ۶۰ درصد کاهش دهند. همچنین در چین، استفاده از جزایر گیاهی شناور در رودخانه‌ها علاوه بر بهبود کیفیت آب، ارزش گردشگری نیز ایجاد کرده، در ترکیه نیز حوضچه‌های رسوب‌گیر در ورودی رودخانه‌های شهری باعث کاهش چشمگیر آلودگی شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی با اشاره به چشم‌انداز پیش‌رو، گفت: اگرچه احیاء زرجوب و گوهررود بدون شبکه جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه‌خانه‌های بزرگ ممکن است زمان‌بر و دشوار باشد، اما به نظر می‌رسد که استفاده از این روش‌های جایگزین، می‌تواند گام‌های مؤثری در کاهش آلودگی و بازگرداندن حیات به این رودخانه‌ها باشد. این روش‌ها نه‌تنها هزینه‌های کمتری دارند، بلکه با مشارکت مردم و بهره‌گیری از ظرفیت طبیعت، امکان بازگرداندن حیات به این رودخانه‌های تاریخی را فراهم می‌کنند.

انتهای پیام