محمد میری دیسفانی، ۴ آبان در چهارمین جشنواره زعفران روستای «سنو» از توابع بخش کاخک گناباد، به معرفی شهرستان گناباد پرداخت و افزود: این شهرستان به دلیل قنات قصبه که ثبت جهانی شده و زعفران که به ثبت فائو رسیده است، شناخته می‌شود. قدمت قنات این شهرستان به بیش از ۲۵۰۰ سال قبل برمی‌گردد و به‌عنوان قدیمی‌ترین نظام مشارکتی کشاورزی در کشور شناخته می‌شود.

وی همچنین به نقش کلیدی قنات قصبه در توسعه کشاورزی سنتی اشاره کرد و زعفران را به ‌عنوان محصولی ارزشمند و استراتژیک معرفی نمود و تأکید کرد: زعفران نه‌ تنها برای خراسان رضوی، بلکه برای کل کشور تنها یک محصول کشاورزی نیست، بلکه به‌ عنوان یک مزیت منطقه‌ای، اشتغال‌زایی در روستاها، صادرات و فرآوری تولید و تداوم اقتصادی به شمار می‌آید. این محصول جایگاه ویژه‌ای در بین محصولات کشاورزی استان خراسان دارد.

قائم‌مقام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، گفت: میزان آبی که طی دهه گذشته در بخش کشاورزی خراسان رضوی در دسترس بوده، حدود ۷ میلیارد متر مکعب بوده است اما به دلیل کاهش شدید نزولات جوی و گسترش خشک‌سالی‌ها، این میزان به ۳.۸ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.

وی همچنین خاطرنشان کرد: کشاورزان در نقاط مختلف استان، به‌ویژه در شهرستان‌های جنوبی و کویری خراسان رضوی، با اعمال شیوه‌های به‌زراعی و به‌نژادی و استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری، توانسته‌اند با درک اهمیت آب به‌عنوان عنصر اصلی کشاورزی و پایداری تولید در اقتصاد روستا، علیرغم تمام چالش‌ها و محدودیت‌ها، میزان تولید را در مجموع بخش کشاورزی خراسان رضوی به ۷.۵ میلیون تن در سال گذشته افزایش دهند.

میری دیسفانی با اشاره به اینکه شرایط سختی بر بخش کشاورزی کشور، به‌ویژه خراسان رضوی که اقلیم خشک دارد، حاکم است، ادامه داد: میزان بارندگی در سال زراعی گذشته به حدود ۱۲۵ میلی‌متر کاهش یافت و این در حالی است که در شهرستان گناباد این میزان به مراتب پایین‌تر بود.

وی افزود: در استان خراسان برعکس استان‌های غربی که وابستگی زیادی به آب باران دارند، نظام کشاورزی و رودخانه‌های فصلی برخی از کشاورزان در این استان وابستگی شدیدی به منابع آب‌های زیرزمینی از جمله قنوات و چاه‌های کشاورزی دارند.

قائم‌مقام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی همچنین بیان کرد: خراسان رضوی بالغ‌بر ۷ هزار رشته قنات به طول ۱۳ هزار کیلومتر دارد و در شهرستان گناباد حدود ۵۶۰ رشته قنات وجود دارد. همچنین در استان خراسان، ۱۰ هزار و ۲۰۰ حلقه چاه کشاورزی داریم که وظیفه استحصال آب برای تأمین آب مورد نیاز کشاورزی استان را بر عهده دارند.

وی ادامه داد: مشکلی که طی ۲ تا ۳ سال اخیر به تهدیدات و مشکلات بخش کشاورزی استان اضافه شده، ناترازی انرژی است که دامن‌گیر این بخش شده و علیرغم تمامی محدودیت‌ها و چالش‌های اقلیمی و اقتصادی که از قبل وجود داشته، هزینه‌های تولید، کمیت و کیفیت محصولات را تحت تأثیر قرار داده است.

وی افزود: در کنار خشک‌سالی و کمبود منابع آبی و مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی، ناترازی برق بیش از ۵۰ همت به تولیدات زراعی، باغی، تأسیسات دام و طیور، آبزیان و صنایع غذایی این استان آسیب وارد کرده است.

میری با بیان اینکه با مشارکت تمامی کشاورزان به‌ عنوان سربازان جبهه تولید در حوزه امنیت غذایی، در نصب پنل‌های خورشیدی و تأمین انرژی مورد نیاز، به یکی از استان‌های پیشرو و موفق در سطح کشور تبدیل شده‌ایم، تأکید کرد: این اقدامات می‌تواند به بهبود وضعیت تولید و تأمین انرژی در بخش کشاورزی کمک کند.

وی با اشاره به اینکه استان خراسان رضوی با داشتن ۹۶ هزار هکتار مزارع زعفران، معادل ۹۲ درصد مجموع سطح زیر کشت زعفران کشور، از جایگاه ویژه‌ای در تولید زعفران و صنایع وابسته برخوردار است، تأکید کرد: در صورت توجه به زنجیره تولید، گام‌های مهمی برای رونق اقتصادی این بخش برداشته خواهد شد.

قائم‌مقام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: شهرستان گناباد با ۳۵۰۰ هکتار سطح زیر کشت زعفران و پنج هزار خانواده و بهره‌بردار فعال در زمینه کشت و برداشت زعفران، یکی از مناطق مستعد تولید زعفران در استان خراسان رضوی به شمار می‌رود.

وی افزود: از میزان ۹۲ درصد زعفرانی که در کشور تولید می‌شود، ۷۵ درصد آن تنها در خراسان رضوی تولید می‌گردد، همچنین این استان جایگاه ویژه‌ای در تولید زعفران، صنایع وابسته، اشتغال، ارزآوری و گردش مالی دارد.

میری دیسفانی بیان کرد: در سال گذشته ۲۷۰ تن زعفران تولید شد و پیش‌بینی می‌شود که امسال نیز با ۱۰ درصد تغییر، به دلیل تشدید خشک‌سالی‌ها، کاهش نزولات جوی و محدودیت‌ها در تأمین آب، همین میزان تولید داشته باشیم.

وی در ادامه اظهار کرد: در سال مالی منتهی به ۲۰ فروردین ۱۴۰۳، صادرات کشور در حوزه زعفران به ۲۱۴ تن با ارزش ۱۸۵ میلیون دلار رسید و در سال قبل‌تر، همین مدت زمان حدود ۲۲۱ تن زعفران با ارزش ۲۰۷ میلیون دلار به ۵۵ کشور دنیا صادر شده است.

قائم‌مقام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه این آمار برای محصول زعفران یک آمار معمولی نیست و نشان ‌دهنده گردش مالی بسیار گسترده‌ای است، گفت: زعفران یک محصول صادرات محور و اشتغال محور است.

وی در خصوص مزایای این محصول افزود: نیاز آبی کمتر، وضعیت اقتصادی مطلوب‌تر و اشتغال‌زایی بهتر از جمله مزیت‌های زعفران به شمار می‌روند. اشتغال‌زایی و تولید روستایی زعفران نیازمند کار فشرده در زمان برداشت است. در مراحل کاشت، داشت و برداشت، خشک کردن و بازاریابی، فرصت‌های شغلی زیادی ایجاد می‌شود.

میری همچنین بیان کرد: به ازای هر هکتار زعفران، حداقل ۲۰۰ نفر فقط از تولید تا مرحله برداشت نیروی انسانی به کارگیری می‌شود. در خراسان رضوی، ۱۱۰ هزار بهره‌بردار متولی تولید زعفران داریم که با احتساب ۴ تا ۵ نفر از خانواده‌های این افراد، جمعیتی تا ۶۰۰ هزار نفر به‌طور مستقیم درگیر تولید این محصول هستند.

وی ادامه داد: متأسفانه در مراحل فرآوری نهایی، بسته‌بندی و برندینگ، جایگاه واقعی را نداریم و هنوز خام‌فروشی می‌کنیم که موجب شده به ارزش واقعی این محصول از نظر ریالی و درآمدی نرسیم. کشورهای دیگر با استفاده از صنعت برندینگ و استحصال مشتقات زعفران، فواید و مزایای مالی بسیاری را نصیب خود می‌کنند.

قائم‌مقام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: باید به مقوله زنجیره ارزش این محصول بیش از پیش توجه شود. زعفران صرفاً یک ادویه نیست، بلکه مصارف دارویی، آرایشی، غذایی و … نیز دارد. اکنون کشورهای امارات، اسپانیا و چین از زعفران ایران استفاده می‌کنند.

وی در ادامه به چالش‌های موجود در استان خراسان اشاره کرد و گفت: همان‌گونه که شاهد کاهش نزولات جوی هستیم، طی سال‌های اخیر شوری خاک نیز رو به توسعه است و ۱۰۰ درصد منابع خاکی استان شور یا لب‌شور هستند که عملاً هزینه‌های تولید، عملکرد و کیفیت محصولات را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

وی بیان کرد: مزیت زعفران در خراسان رضوی باید به یک فرصت منطقه‌ای تبدیل شود. این محصول اشتغال روستایی ایجاد می‌کند و ما موظف هستیم که نسبت به پایداری اشتغال در روستا با توسعه زنجیره‌های ارزش اقدام کنیم.

این مقام مسئول تأکید کرد: توجه به زنجیره‌های ارزش و برندینگ می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی در مناطق روستایی کمک کند و از تولیدکنندگان زعفران حمایت نماید.

ضرورت تغییر نگرش در روش‌های کشاورزی

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان گناباد در این مراسم به چالش‌های جدی ناشی از تغییرات اقلیمی اشاره و بر ضرورت تغییر نگرش در روش‌های کشاورزی تأکید کرد.

 اسماعیل قربانی اظهار کرد: با توجه به کاهش بارندگی‌ها و افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی، ادامه کشاورزی سنتی و روش‌های ناکارآمدی مانند آبیاری غرقابی دیگر توجیهی ندارد.

وی ادامه داد: ادامه روش‌های سنتی بدون توجه به الگوی کشت مدرن، مشکلاتی جدی در زمینه مدیریت منابع آب ایجاد کرده و بدون اصلاح الگوی کشت و تغییر روش‌های آبیاری، نمی‌توان بر بحران‌های آینده غلبه کرد. این مهم تنها با مشارکت جدی کشاورزان امکان‌پذیر است.

قربانی همچنین به استفاده از روش‌های آبیاری نوین به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در مدیریت بهینه مصرف آب اشاره کرد و به کشاورزان توصیه کرد: با توجه به تغییرات دمایی و کاهش بارندگی، لازم است کشاورزان به استفاده از ارقام سازگار با اقلیم جدید، تغییر زمان کاشت، به‌کارگیری روش‌های نوین آبیاری و مدیریت بهینه کوددهی توجه داشته باشند.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان گناباد در ادامه با اشاره به پیامدهای تغییر اقلیم، از جمله طغیان آفات، افزایش شوری خاک و افزایش نیاز آبی گیاهان خاطرنشان کرد: انتخاب محصولات مقاوم به خشکی، استفاده از روش‌های بهینه کشت و اصلاح الگوی کشت می‌تواند نقش اساسی در افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف آب ایفا کند.

قربانی همچنین گفت: نام‌گذاری این کاروان با رویکرد تغییر اقلیم، همزمان با روز جهانی تغییر اقلیم انجام شده و هدف اصلی آن ارتقای تاب‌آوری بخش کشاورزی در برابر تغییرات اقلیمی است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: تغییرات اقلیمی یک واقعیت انکارناپذیر است و تنها با اصلاح الگوی کشت و ارتقای دانش کشاورزان می‌توان به امنیت غذایی پایدار در کشور دست یافت.

انتهای پیام