باغات سرسبز ساوه، که روزگاری مأمن هزاران درخت انار و نماد سرزندگی و باروری بودند، زیر فشار بی‌امان کم‌آبی، گرمای طاقت‌فرسا و هزینه‌های سرسام‌آور تولید، در آستانه آزمونی تاریخی قرار گرفته‌اند.

کاهش ۳۰ درصدی تولید، خشک شدن هزاران هکتار باغ و افزایش قیمت‌هایی که سفره مصرف‌کنندگان را تنگ‌تر کرده، باغداران ساوجی را به مقاومتی جانفرسا در برابر اقلیمی بی‌رحم و اقتصادی پرچالش وادار کرده است.

آیا این میراث ارزشمند کشاورزی ایران می‌تواند در برابر این طوفان ایستادگی کند، یا کم‌آبی و تغییر اقلیم، داستان انار ساوه را به سوی پایانی غم‌انگیز سوق خواهد داد؟

محمودرضا خلیلی، معاون فنی و اجرایی جهاد کشاورزی ساوه، در گفت‌وگو با ایسنا، با تایید این مشکلات اظهار کرد: برداشت انار در ساوه از ۲۵ مهرماه با تأخیری ۱۰ روزه آغاز شد که نتیجه دلیل گرمای بالاتر از میانگین سالیانه و فقدان بارندگی در مهر و آبان است.

وی افزود: از مجموع ۱۱ هزار هکتار باغات انار در ساوه، حدود ۳۵۰۰ هکتار به دلیل کمبود آب سد الغدیر از چرخه تولید خارج شده‌اند. از این میزان، ۲۰۰۰ هکتار کاملا خشک شده و در ۱۵۰۰ هکتار محصول قابل‌قبولی تولید نشده است. این وضعیت باعث شده است که از ۷۵۰۰ هکتار باغ باقی‌مانده، تنها بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار تن انار برداشت شود، در حالی که سال گذشته این رقم حدود ۱۷۰ هزار تن بود. این کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی تولید، زنگ خطری برای باغداران و اقتصاد منطقه محسوب می‌شود.

افزایش هزینه‌های تولید و تأثیر آن بر قیمت

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی باغداران ساوجی، هزینه‌های بالای بسته‌بندی و حمل‌ونقل است.

خلیلی در این خصوص گفت: هزینه سبد بسته‌بندی برای یک کیلوگرم انار مرغوب بین ۸ تا ۱۰ هزار تومان است که بخش قابل‌توجهی از قیمت تمام‌شده محصول را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، هزینه‌های حمل انار به سردخانه و سپس به بازارهای مصرف، فشار مضاعفی بر قیمت نهایی وارد می‌کند. این افزایش هزینه‌ها، به انضمام افزایش دستمزد نیروی کار در فصل برداشت، قیمت انار را در بازار افزایش داده است.

به گفته وی، در سال‌های گذشته، حضور اتباع خارجی باعث شده بود که کمبود نیروی کار برای برداشت انار کمتر احساس شود ولی با این حال، هزینه‌های نیروی کار همچنان یکی از عوامل افزایش قیمت تمام‌شده محصول است. برخی باغداران برای تأمین نیروی کار، کارگرانی را از شهرهای دور و حتی مناطق مرزی به کار گرفته‌اند که این امر نیز هزینه‌های تولید را افزایش داده است.

کیفیت مطلوب انار در سایه مدیریت بحران

با وجود کاهش تولید، کیفیت انارهای برداشت‌شده در باغات باقی‌مانده به دلیل مدیریت هوشمندانه باغداران قابل‌قبول است.

خلیلی در این خصوص توضیح داد: بسیاری از باغداران با رها کردن بخش‌هایی از باغات کم‌آب و تمرکز بر آبیاری بهینه بخش‌های دیگر، توانسته‌اند کیفیت محصول را حفظ کنند. این استراتژی باعث شده است که انارهای تولیدی، با وجود کاهش کمیت، از نظر کیفی همچنان رقابتی باشند. با این حال، تداوم کم‌آبی و گرمای شدید، تهدیدی جدی برای آینده تولید انار در منطقه است.

راهکارهای پیشنهادی برای نجات باغات

خلیلی به باغداران توصیه کرد که با توجه به شرایط کم‌آبی منطقه از احداث باغات جدید انار به دلیل نیاز بالای این محصول به آب، خودداری کنند و پیشنهاد کرد که باغداران تنها به جایگزینی درختان آسیب‌دیده یا کم‌بازده بپردازند و توسعه باغات را متوقف کنند. یکی از راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با گرما و کم‌آبی، استفاده از سایبان برای باغات است. با این حال، هزینه بالای نصب سایبان (به دلیل نیاز به سازه‌های فلزی در ارتفاع حداقل ۴ متری) مانعی جدی برای این اقدام است.

خلیلی ابراز امیدواری کرد که دولت با ارائه تسهیلات و مشوق‌های مالی، باغداران را به استفاده از این روش ترغیب کند تا باغات موجود حفظ شوند.

تغییر الگوی کشت، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر

معاون جهاد کشاورزی ساوه اظهار کرد: با توجه به تغییر اقلیم و کاهش منابع آبی، تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کم‌آب‌بر مانند پسته می‌تواند راهکاری مؤثر برای حفظ باغات و جلوگیری از بیابانی شدن منطقه باشد. پسته به دلیل نیاز آبی کمتر و توان رقابت اقتصادی با انار، گزینه‌ای مناسب برای جایگزینی در مناطقی است که با کمبود آب مواجه هستند.

وی هشدار داد: بی‌توجهی به این موضوع ممکن است منجر به تبدیل زمین‌های کشاورزی ساوه به بیابان شود و زندگی در این منطقه را دشوارتر کند. همچنین تجهیز باغات به روش های نوین آبیاری باید حتما در دستور کار باغداران و تولیدکنندگان انار قرار گیرد.

چالش‌های بازار و تأثیر صادرات

بررسی های میدانی خبرنگار ایسنا در مراکز عرضه انار نشان می‌دهد که افزایش قیمت انار در بازارهای داخلی، اعتراضات زیادی را از سوی مصرف‌کنندگان و مسافران به دنبال داشته است.

خلیلی در این باره توضیح داد: علاوه بر افزایش هزینه های تولید که مستقیما بر قیمت نهایی موثر است، کاهش عرضه به دلیل افت ۳۰ درصدی تولید، همراه با افزایش تقاضای صادراتی و نوسانات قیمت دلار، قیمت انار را به شدت بالا برده است.

وی تأکید کرد: تنظیم بازار به‌صورت دستوری دشوار است و تنها با کاهش هزینه‌های تولید و ایجاد بازارهای مستقیم روستایی می‌توان قیمت‌ها را تا حدی کنترل کرد. این بازارها می‌توانند با حذف واسطه‌ها و کاهش هزینه‌های بسته‌بندی، انار را با قیمت مناسب‌تری به دست مصرف‌کننده برسانند.

تغییر اقلیم و آینده انار ساوه

وی همچنین با اشاره به افزایش میانگین دمای سالیانه(حدود نیم تا یک درجه در سال‌های اخیر)، تغییر اقلیم را یکی از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده تولید انار دانست. کاهش بارندگی، افت سطح آب‌های زیرزمینی و گرمای شدید تابستان، باغات انار را در معرض خطر جدی قرار داده است که در این شرایط، حفظ باغات موجود و جلوگیری از بیابانی شدن منطقه باید در اولویت قرار گیرد.

به گزارش ایسنا، انار ساوه، به‌عنوان یکی از باکیفیت‌ترین محصولات کشاورزی ایران، در سال جاری با چالش‌های متعددی از جمله کم‌آبی، گرمای شدید، کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها مواجه شده و بدون مدیریت صحیح منابع آبی و اقدامات فوری، آینده یاقوت سرخ ساوه در خطر است.

انتهای پیام