علیرضا محمدی، عکاس خبری، مستند و مدرس عکاسی، در یادداشتی با عنوان «خطر مصرف‌زدگی تصویر از نگاه فلوسر» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده آورده است:

«خطر مصرف‌زدگی تصویر از نگاه فلوسر»

ویلم فلوسر، فیلسوف چک‌تبار، هشدار می‌دهد که در دنیای امروز، تصاویر بیش از آنکه پنجره‌ای به واقعیت باشند، به محصولاتی مصرفی بدل شده‌اند. عکاسان و مخاطبان، اگر آگاهانه عمل نکنند، در این چرخه بی‌پایان مصرف تصویر گرفتار خواهند شد و توانایی خلق و فهم معنا را از دست می‌دهند.

ویلم فلوسر(Vilém Flusser)، فیلسوف و نظریه‌پرداز چک‌تبار(۱۹۲۰–۱۹۹۱)، بخش مهمی از کارش را به تحلیل تأثیر تکنولوژی و تصویر بر فرهنگ و تفکر انسان‌ها اختصاص داد. او در کتاب در باب فلسفه عکاسی، با ترجمه فارسی پوپک بایرامی، نشان می‌دهد که عکس‌ها دیگر صرفاً بازتاب واقعیت نیستند، بلکه به‌سرعت به محصولاتی مصرفی تبدیل می‌شوند؛ کالاهایی که فقط برای دیده شدن و مصرف ساخته می‌شوند.

وقتی تصاویر صرفا برای مصرف تولید می‌شوند، بیننده فرصت درک عمیق آن‌ها را از دست می‌دهد. تصویر دیگر ابزاری برای فهم جهان نیست، بلکه وسیله‌ای برای گذران زمان و سرگرمی می‌شود. در این شرایط، انسان به جای تولیدکننده معنا، تبدیل به مصرف‌کننده تصویر می‌شود و قدرت نقد و تحلیل خود را از دست می‌دهد.

تکنولوژی‌های تصویری، از دوربین‌ها گرفته تا شبکه‌های اجتماعی، این چرخه را تشدید می‌کنند. تولید و انتشار تصاویر با سرعت بالا باعث می‌شود ما دائماً در حال دیدن و عبور از تصاویر باشیم، بدون اینکه زمان و انرژی کافی برای تأمل درباره آن‌ها داشته باشیم.

فلوسر مفهوم «برنامه»(program) را معرفی می‌کند؛ یعنی هر دستگاه تصویری الگویی از رفتار و تولید را از پیش مشخص می‌کند. عکاس اگر آگاهانه با این برنامه بازی کند، می‌تواند آزادی خلاقانه پیدا کند و معنا بسازد. این همان فرصتی است که فلوسر برای خروج از چرخه مصرفی تصویر نشان می‌دهد: استفاده هوشمندانه از تکنیک، نه به عنوان محدودیت، بلکه به عنوان ابزار خلق معنا.

همچنین، فلوسر هشدار می‌دهد که تولید و مصرف انبوه تصاویر، نه فقط عکاس، بلکه درک ما از جهان و واقعیت را تغییر می‌دهد. در سیل تصاویر، انسان ممکن است دیگر نتواند تفاوت میان آنچه واقعا مهم است و آنچه صرفاً تکراری و سطحی است را تشخیص دهد. این مسئله بر فرهنگ بصری و توانایی ما برای فهم و تحلیل واقعیت اثر می‌گذارد.

برای ما که در جهان سیل‌آسای تصویر زندگی می‌کنیم، شاید نخستین گام همین باشد: پیش از فشردن شاتر، از خود بپرسیم این تصویر برای چه و برای که ساخته شده است؟ آیا قرار است دیده شود یا صرفا مصرف شود؟»

انتهای پیام