به گزارش ایسنا، محمود علیگو، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی امروز در نشست تربیت و تعالی زیست فرهنگی، اجتماعی مهارتی دانشجویان که در سالن یاران بهشتی در سازمان برنامه و بودجه برگزار شد، در سخنانی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری درباره نقش جهاددانشگاهی در هدایت فرهنگی دانشگاه‌ها اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۶۹ در دیدار با اعضای جهاددانشگاهی فرمودند که جهاددانشگاهی می‌تواند دستگاهی باشد که با فعالیت‌های فرهنگی و تحقیقاتی خود، جوّ دانشجویی کشور را در دانشگاه‌ها هدایت کرده و دانشجویان را به پختگی و کمال برساند، زیرا مسئله اصلی آن، دانشجوست و از زبان دانشجو سخن می‌گوید.

وی افزود: این سخن به‌روشنی نشان می‌دهد که جهاددانشگاهی نهادی است که می‌تواند حلقه اتصال میان دانشگاه و واقعیت‌های جامعه باشد.

توسعه بدون توجه به انسان، توسعه نیست

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با اشاره به اجرای چندین برنامه توسعه‌ای پیش و پس از انقلاب گفت: باید بپرسیم نتیجه اجرای این برنامه‌ها در توانمندسازی افراد و جلوگیری از مهاجرت نخبگان چه بوده است؟ آیا اثر برنامه‌های توسعه را در بهبود زندگی مردم یا رشد پایدار کشور می‌بینیم؟ پاسخ روشن است؛ بسیاری از برنامه‌های توسعه در بهترین حالت تنها حدود ۳۰ درصد اجرا شده‌اند و این نشان می‌دهد که باید به انسان، به‌عنوان محور اصلی توسعه، توجه کنیم.

وی تصریح کرد: در برنامه‌های توسعه کشور، کمتر به پرورش نیروی انسانی و زیست فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان توجه شده است. تنها در بخش‌هایی از برنامه‌های چهارم و هفتم توسعه، اشاراتی به دانش‌آموز و دانشجو وجود دارد، اما این میزان کافی نیست و نیاز به بازنگری جدی دارد.

جهاددانشگاهی، فناور تربیت انسان

علیگو با بیان اینکه جهاددانشگاهی خود را «فناور تولید انسان» می‌داند، اظهار کرد: ما معتقدیم فناوری اصلی جهاددانشگاهی، فناوری تربیت و پرورش انسان است؛ انسانی که بتواند توسعه را رقم بزند، نه صرفاً از آن بهره‌مند شود.

وی ادامه داد: متأسفانه نظام آموزش عالی ما بدون توجه به تفاوت‌های فردی تلاش می‌کند همه دانشجویان را به یک شکل تربیت کند، در حالی‌که این نگاه یکنواخت، خلاقیت و توان فردی دانشجو را محدود می‌کند.

شکاف میان آموزش دانشگاهی و نیازهای واقعی جامعه

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با اشاره به فاصله میان آموزش‌های دانشگاهی و نیازهای واقعی جامعه گفت: امروز شکافی میان آنچه در دانشگاه آموزش داده می‌شود و مهارت‌هایی که دانشجو برای زیست فرهنگی و اجتماعی نیاز دارد وجود دارد. مهندسی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شود، باید بتواند سازنده واقعی جامعه باشد، اما در بسیاری موارد، نظام آموزشی ما چنین بستری را فراهم نمی‌کند.

وی با اشاره به اهمیت سنجش کیفیت آموزش در دانشگاه‌ها افزود: در سطح آموزش‌وپرورش، آزمون‌هایی مانند تیمز و پرلز برای سنجش کیفیت آموزش وجود دارد، اما در آموزش عالی، هیچ‌گاه جرأت نکرده‌ایم آزمونی مشابه برگزار کنیم تا ببینیم آیا واقعاً دانشجوی ما باسوادتر می‌شود یا خیر.

دانشگاه باید محیطی برای رشد واقعی دانشجو باشد

علیگو با نقل قولی از مقام معظم رهبری یادآور شد: رهبر انقلاب فرموده‌اند دانشجویان با ایمان وارد دانشگاه می‌شوند، اما بدون ایمان از آن خارج می‌شوند. این هشدار نشان می‌دهد که دانشگاه باید محیطی برای رشد فکری، فرهنگی و اخلاقی دانشجو باشد، نه فقط محلی برای آموزش تئوریک.

وی افزود: در نظام آموزش عالی ما به تربیت زیست فرهنگی و اجتماعی دانشجو کمتر توجه می‌شود و این امر در آینده جامعه تأثیر مستقیمی دارد. اگر دانشجو در دانشگاه مهارت زندگی، تعامل اجتماعی و تعادل شخصی را نیاموزد، توسعه پایدار محقق نخواهد شد.

ضرورت طراحی ساختار ملی برای پرورش مهارت‌های دانشجویی

این مقام مسئول در ادامه تأکید کرد: باید در ساختار کشور، نهادی مشخص برای پرورش مهارت‌ها و توانمندی‌های فرهنگی، اجتماعی و زیستی دانشجویان تعریف شود. در آموزش‌وپرورش، تشکل‌های دانش‌آموزی چنین وظیفه‌ای دارند، اما در آموزش عالی چنین ساختاری وجود ندارد. این خلأ باید با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری نهادهایی مانند جهاددانشگاهی برطرف شود.

ضعف مهارت‌های ارتباطی و مسئولیت‌پذیری در میان دانشجویان

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با اشاره به نتایج پیمایش‌های ملی درباره وضعیت فرهنگی و مهارتی دانشجویان گفت: بر اساس داده‌های مرکز افکارسنجی دانشجویان (ایسپا) در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، بسیاری از دانشجویان توانایی کافی در برخورد با مسائل روزمره زندگی خود ندارند و نسبت به حقوق، مسئولیت‌های علمی، تحصیلی، عمومی و شهروندی خود آگاهی لازم را کسب نکرده‌اند.

وی افزود: در سال‌های نخست ورود به دانشگاه، دانشجو معمولاً یا مجذوب فضای جدید می‌شود یا مقهور آن. توان ارتباطی پایین باعث می‌شود نتواند به‌درستی با محیط پیرامون خود تعامل کند و در نتیجه، در ادامه مسیر تحصیلی نیز احساس بی‌هدفی یا تکرار را تجربه کند. در واقع، اگر ترم اول دانشگاه را “ترم عاشقی” بنامیم، ترم‌های بعدی برای بسیاری از دانشجویان تبدیل به “ترم‌های ضدعاشقی” می‌شود.

دانشگاه در تربیت مهارت‌های زیست فرهنگی و اجتماعی ناکارآمد است

علیگو با بیان اینکه ساختار دانشگاه‌ها تنها بر آموزش علمی متمرکز است و به پرورش مهارت‌های زیست فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی توجه ندارد، تصریح کرد: دانشگاه در کشور ما به نهادی تبدیل شده که وظیفه‌اش فقط آموزش علم است، در حالی که از سوی دیگر، جامعه با شکاف‌های جدی در زمینه مهارت‌های اجتماعی، فرهنگی و مسئولیت‌پذیری دانشجویان مواجه است.

وی گفت: حتی از منظر علمی نیز تاکنون سازوکار دقیقی برای سنجش میزان یادگیری واقعی دانشجویان وجود ندارد. در نظام اجرایی کشور، این ناتوانی را در پروژه‌های ساده هم می‌توان مشاهده کرد؛ بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما توانایی عملی اجرای پروژه‌ها را ندارند.

جهاددانشگاهی، تنها نهاد دارای بسته جامع آموزش مهارت و سوادهای کاربردی

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با تأکید بر اینکه این نهاد مجموعه‌ای از مهارت‌ها و سوادهای مورد نیاز دانشجویان را در قالبی منسجم ارائه می‌دهد، گفت: در دنیا نظامی به نام “نظام شایستگی” وجود دارد که شامل صلاحیت‌های شخصیتی، انگیزشی، اخلاقی، دانش و مهارت‌های فنی، اداری، فناورانه، فرهنگی، ارتباطی، برنامه‌ریزی، سیاسی، نظارتی، تجاری و کارآفرینی است. ما در کشور سازمانی جز جهاددانشگاهی نداریم که بتواند تمام این شایستگی‌ها را در یک بسته آموزشی به دانشجو ارائه دهد.

وی ادامه داد: ما مجموعه شایستگی‌ها را به “سوادهای متناظر” تبدیل کرده‌ایم؛ از سواد رسانه و سواد محیط‌زیستی تا سواد حقوقی، کارآفرینی و هوش مصنوعی. بسیاری از این فعالیت‌ها از سال‌های گذشته در جهاددانشگاهی نهادینه شده است. برای نمونه، فعالیت‌های محیط‌زیستی دانشجویان جهاددانشگاهی از سال ۱۳۸۳ آغاز شده و سازمان اشتغال جهاددانشگاهی از اوایل دهه ۸۰ آموزش سواد کسب‌وکار را دنبال کرده است. خبرگزاری ایسنا نیز از سال ۱۳۷۸ محور اصلی توسعه سواد رسانه‌ای بوده است.

۲۵۰۰ دوره آموزشی برای ارتقای مهارت‌های دانشجویان

علیگو با اشاره به گستره آموزش‌های جهاددانشگاهی گفت: در حال حاضر، ساختار آموزشی جهاد بیش از ۲۵۰۰ دوره آموزشی تدوین‌شده دارد که هر یک از آن‌ها به ارتقای یک مهارت مشخص در دانشجو منجر می‌شود. برای مثال، دانشجویان علوم اجتماعی می‌توانند نرم‌افزارهای تخصصی مانند SPSS و LISREL را از سطح مقدماتی تا پیشرفته در مراکز آموزشی جهاد بیاموزند.

وی افزود: دانشجویان جهاددانشگاهی در این ساختار، علاوه بر یادگیری مهارت‌های فنی، با تخفیف‌های ویژه نیز از خدمات آموزشی بهره‌مند می‌شوند؛ به‌طوری‌که دانشجویان سال اول تا ۸۰ درصد و سایر دانشجویان تا ۲۵ درصد تخفیف در دوره‌های مهارتی دریافت می‌کنند. همچنین این دانشجویان می‌توانند از امکانات سازمان اشتغال جهاد در مراکز نوع اول برای ورود به بازار کار استفاده کنند.

پیوند میان دانشگاه و جامعه؛ حلقه گمشده توسعه

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با انتقاد از نبود پیوند میان دانشگاه و جامعه خاطرنشان کرد: ماده ۹۴ برنامه هفتم توسعه به نظام ارتقای بهره‌وری دانشگاه‌ها اشاره دارد. بهره‌وری دانشگاه‌ها فقط در تولید مقاله خلاصه نمی‌شود، بلکه در توسعه فردی، ارتباط مؤثر با جامعه و ایفای نقش واقعی در زیست فرهنگی و اقتصادی کشور معنا پیدا می‌کند. همان‌گونه که از ارتباط صنعت و دانشگاه سخن می‌گوییم، باید از ارتباط دانشگاه و جامعه نیز سخن بگوییم.

وی تأکید کرد: جهاددانشگاهی در ساختار فرهنگی، آموزشی و اشتغال خود این ارتباط را برقرار کرده است و می‌تواند الگویی برای سایر نهادهای آموزش عالی کشور باشد.

علیگو در بخش پایانی سخنانش با اشاره به نتایج پیمایش ملی سال ۱۴۰۴ گفت: در این پیمایش، اشتغال به‌عنوان مهم‌ترین و نخستین دغدغه دانشجویان کشور شناسایی شده است. متأسفانه بخش بزرگی از دانش‌آموختگان ما با مشکل اشتغال مواجه‌اند.

ضرورت تربیت نسل «با نسبتِ با ولیّ خدا»

معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی بر تربیت نیرویی مسئول و جامعه‌محور با تأکید بر ضرورتِ تربیت افرادی که نسبت روشنی با ولیّ خدا داشته باشند، گفت: من معتقدم هر کاری که ما می‌کنیم — چه کار تفریحی، علمی، مهارتی یا توسعه‌ای — اگر نسبتش با ولیّ خدا معلوم نباشد، آن کار ناقص است.

این مقام مسئول با بیان اینکه ما لزوماً باید آدمی را تربیت کنیم که در چارچوب کلانِ ولیّ خدا عمل کند، افزود: اگر ما آدم را برای هدفِ قایی ــ که کسب رضایتِ الله است ــ تقویت کنیم، آنگاه یک مدلِ دیگر از شهروندی خواهیم داشت؛ یک مدلِ دیگر از انسان بودن و یک مدلِ دیگر از جامعه.

انتقاد از عملکرد دانشگاه‌ها در تربیت مسئولیت‌پذیر

علیگو با انتقاد از وضعیت فعلی دانشگاه‌ها گفت: الان دانشگاه ما این کار را نمی‌کند؛ ما آدمِ مسئولیت‌پذیر تربیت نمی‌کنیم. آدمی که دغدغهٔ روزمره‌اش جامعه‌اش باشد، آدمی که در خیابان‌ها، در بشاگرد و در عرصه‌های واقعی حضور داشته باشد، تربیت نمی‌شود.

الگوهای مطلوبِ تربیتی: از حاج عبدالله والی تا شهید همّت

وی با اشاره به الگوهای اسطوره‌ای تربیتی اظهار داشت: ما آدمی شبیه حاج عبدالله والی تربیت نمی‌کنیم. ما آدمی شبیه شهید همّت تربیت نمی‌کنیم. آن تربیتِ این آدم‌ها برای ما مهم است. اگر آموزه‌ها و تجربیاتِ الهام‌بخش به درستی منتقل شود، از پیشرفت‌ها و اتفاقاتی که برای این جامعه می‌توانست رخ بدهد، همه انگشتِ حیرت به دهن می‌گرفتند.

لزوم بازاندیشی در نظامِ استعدادیابی جهاد

علیگو با بیان اینکه نیتِ خالص و هدفِ رضایتِ الهی می‌تواند مسیرِ استعدادیابی و نظامِ کاریِ جهاد را متحول کند، گفت: اگر نگاه‌مان همین باشد، خدا خود هدایت می‌کند و ما را در این مسیر ثابت قدم نگه می‌دارد. من با این نیت نظامِ استعدادیابی و نظامی که ما در جهاد داریم را دنبال می‌کنم؛ این تفاوتِ عمده است.

انتهای پیام