فاطمه شعبانی شنبه ۱۰ آبان‌ در دومین پیش‌نشست همایش فرزندآوری و جوانی جمعیت با محور «رفتار باروری زوجین در استان مرکزی» بررسی عوامل متعدد کاهش باروری، شرایط اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی جغرافیایی را عوامل تعیین‌کننده اصلی در تعداد فرزندان هر جامعه دانست و افزود: بدون مداخله فوری، کشور با بحران جمعیتی غیرقابل جبرانی روبه‌رو خواهد شد. 

وی تمایل روزافزون به تک‌فرزندی را یکی از بارزترین نشانه‌های این بحران خواند و گفت: نگرانی‌های شغلی، هزینه‌های سنگین فرزندپروری، عدم حمایت کافی از خانواده‌ها و فشارهای اقتصادی، والدین را به سمت محدود کردن تعداد فرزندان سوق داده است.

شعبانی افزایش سن ازدواج را عامل کلیدی دیگری برشمرد و گفت: تحصیل طولانی‌مدت، ورود زنان به بازار کار، مشکلات مسکن و بی‌ثباتی اقتصادی، میانگین سن ازدواج را به شدت بالا برده و پنجره باروری طبیعی را محدود کرده است. بسیاری از زوجین در سنین بالا با ناباروری مواجه می‌شوند و فرصت جبران را از دست می‌دهند.

وی تغییر سبک زندگی مدرن را یکی از ریشه‌های عمیق بحران دانست و افزود: تمرکز بر فردگرایی، مصرف‌گرایی، سفر، پیشرفت شغلی و تفریح به جای تشکیل خانواده سنتی، فرهنگ فرزندآوری را تضعیف کرده است. رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز با ترویج الگوهای غربی، این تغییر را تسریع می‌کنند.

عضو هیأت علمی علوم پزشکی اراک با اشاره به افزایش چشمگیر آمار طلاق افزود: طلاق در دهه‌های اول زندگی مشترک بشدت بالا رفته و اعتماد به پایداری خانواده را از بین برده است. بسیاری از جوانان با مشاهده فروپاشی خانواده‌های اطراف، از ازدواج و فرزندآوری هراس دارند.

شعبانی سقط جنین را چالشی پنهان اما ویرانگر خواند و افزود: بخش قابل توجهی از سقط جنین در کشور، غیرقانونی و ناشی از باورهای غلط، مشکلات اقتصادی یا فشارهای اجتماعی است.

وی با استناد به آمارهای جهانی گفت: نرخ باروری جهانی از پنج فرزند در گذشته به ۲.۷ فرزند کاهش یافته است. سازمان ملل هشدار داده که جمعیت بسیاری از کشورها به سمت پیری حرکت می‌کند. در اروپا این نرخ به کمتر از ۱.۵ رسیده و ایران نیز با شیب بسیار تند در همین مسیر قرار دارد.

عضو هیات علمی علوم پزشکی اراک با بیان اینکه در چند سال آینده ایران پیرترین کشور خاورمیانه خواهد شد، تصریح کرد: اکثر استان‌ها نرخ باروری پایینی دارند و وضعیت کلی کشور در حوزه زاد و ولد بحرانی است.

وی یکی از مشکلات اساسی را بی‌اطلاعی گسترده زنان از خطرات تأخیر در بارداری دانست و افزود: تحقیقات نشان می‌دهد اکثر زنان از کاهش باروری پس از ۳۵ سالگی، افزایش خطر ناباروری و مشکلات ژنتیکی آگاه نیستند. این ناآگاهی باید با برنامه‌های آموزشی گسترده برطرف شود. مراکز و پایگاه‌های سلامت زوجین نام‌آور با تمرکز بر تشخیص زودهنگام ناباروری و درمان سریع، گام‌های مؤثری برداشته‌اند. این مراکز باید گسترش یابند و دسترسی به خدمات در مناطق روستایی و محروم افزایش یابد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اراک با تأکید بر قرار گرفتن کشور در پنجره جمعیتی گفت: ما در فرصتی طلایی قرار داریم که باید حداکثر استفاده را از آن ببریم. این پنجره به زودی بسته می‌شود و پس از آن، جبران کاهش جمعیت تقریباً غیرممکن خواهد بود.

وی بر لزوم سیاست‌گذاری استانی تأکید کرد و افزود: هر استان و حتی هر شهرستان شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی خاص خود را دارد. نمی‌توان با یک سیاست واحد کشوری همه چالش‌ها را حل کرد. باید رویکردهای شناختی محلی طراحی شود. علاوه بر سیاست‌های کلی، برنامه‌های ویژه استانی ضروری است.

شعبانی تصریح کرد: سرمایه‌گذاری در آموزش عمومی، حمایت اقتصادی از خانواده‌ها، ترویج سبک زندگی سالم، کاهش طلاق، مقابله با سقط و آگاهی‌بخشی به زنان، کلید عبور از این بحران است و اگر امروز اقدام نکنیم، فردا دیر خواهد بود.

هر ازدواج به‌موقع، یک گام به سوی جوانی جمعیت

رئیس گروه سلامت مادران معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز گفت: بدون ازدواج دختران دهه شصتی، تحول جمعیتی رخ نمی‌دهد؛ سن ازدواج مردان به ۳۲ و زنان به ۲۷ سال رسید.

اکرم حمزه لویان با تأکید بر نگاه چندوجهی به مسئله جمعیت اظهار کرد: مقوله جمعیتی باید از همه ابعاد اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، روانشناختی و بهداشتی بررسی و آگاهی‌بخشی شود. تنها با مدل‌های پیش‌بینی علمی می‌توان مسیر درست را ترسیم کرد.

وی وقوع اتفاق جمعیتی واقعی را مشروط به یک رویداد کلیدی دانست و افزود: تا زمانی که دختران دهه شصتی ازدواج نکنند و صاحب فرزند نشوند، هیچ تحول جمعیتی در ایران رقم نخواهد خورد. این گروه سنی ظرفیت بحرانی و حساسی است که در حال از دست رفتن است.

حمزه لویان با اشاره به یک نابرابری اجتماعی گفت: مردان دهه شصتی تمایل کمی به ازدواج با همسن‌های خود دارند و ترجیح می‌دهند با زنان جوان‌تر ازدواج کنند. این عدم تطابق، فرصت باروری این نسل را به‌شدت کاهش می‌دهد.

رئیس گروه سلامت مادران تأکید کرد: کمک به ازدواج به‌موقع و فرزندآوری یک اقدام آگاهانه و برنامه‌ریزی‌شده است. خانواده‌ها باید دختران و پسران خود را متقاعد کنند که هرچه سریع‌تر ازدواج کنند و صاحب فرزند شوند. در حال حاضر نباید هیچ دختر یا پسر دهه شصتی مجرد داشته باشیم.

وی نقش تاریخی زنان را برجسته دانست و گفت: در همه جای دنیا، زنان تغییر را رقم زده‌اند. در افزایش نرخ باروری نیز این بانوانند که اثرگذار اصلی‌اند. هر زوجی باید آگاهانه تصمیم بگیرد تا در این تحول سهیم باشد.

حمزه لویان با اشاره به وقایع چهارگانه جمعیتی (تولد، وفات، ازدواج، طلاق) و افزودن مهاجرت به‌عنوان پنجمین عامل، گفت: در استان مرکزی، مهاجرت یکی از مؤلفه‌های کلیدی تأثیرگذار بر جمعیت است. خروج جوانان به کلانشهرها یا خارج از کشور، ترکیب سنی استان را به سمت پیری سوق می‌دهد.

رئیس گروه سلامت مادران هشدار داد: اگر افزایش سن ازدواج در سطح کشور یک مسئله مهم است، این مسئله در استان مرکزی به یک بحران واقعی تبدیل شده است.

وی آمار دقیق‌تری از وضعیت مجردها اعلام کرد و گفت: در حال حاضر در استان مرکزی، ۱۱۳ هزار مرد هرگز ازدواج نکرده در برابر تنها ۶۳ هزار دختر ازدواج نکرده وجود دارد.

حمزه لویان راه‌حل را در آسیب‌شناسی و رفع موانع دانست و گفت: باید موانع ازدواج این ۱۷۶ هزار نفر مجرد بررسی، آسیب‌شناسی و برطرف شود. با ازدواج این گروه و فرزندآوری آنها، نه تنها از سرعت پیری استان کاسته می‌شود، بلکه رتبه استان در سالخوردگی به طور چشمگیری بهبود خواهد یافت. زمان محدود است. خانواده‌ها، نهادهای حمایتی، دانشگاه‌ها و دولت باید دست به دست هم دهند تا این شکاف جمعیتی پر شود.

افزایش سن ازدواج، ضربه‌ای مهلک به ساختار جمعیتی کشور

جنین‌شناس و مدیر مجتمع درمانی جهاد دانشگاهی استان مرکزی، نیز گفت: نگرانی که درخصوص مجردان قطعی که قصد دارند تنها بمانند، وجود دارد این است که در دوران سالمندی چه خواهند کرد. تنهایی دوران سالمندی این افراد که تعداد آنها کم نیست، قطعا هزینه‌های زیادی را به این افراد و جامعه تحمیل خواهد کرد. حتی والدینی که تعداد فرزندان آنها بیشتر است نیز در نهایت با ازدواج فرزندان تنها می مانند، هرچند این پدیده دیرتر از خانواده های تک فرزند یا دارای فرزند کمتر اتفاق می افتد اما واقعیتی است که وجود دارد و از آن گریزی نیست.

وی آگاهی را رکن مهمی در رهایی از تبعات کاهش فرزندآوری دانست و گفت: نسل جوان امروز به سادگی مسائل را نمی پذیرند و آگاه کردن آنها و ایجاد باور در آنها نیازمند ارائه دلایل علمی است و این کار باید از مدارس آغاز شود. تبعات کاهش جمعیت باید به صورت علمی و با دلایل متقن به آنها گفته شود.

جنابی با بیان اینکه در شرایطی هستیم که جوانان ۲۵ ساله زیر بار ازدواج نمی روند، افزود: خودمحوری و پرهیز از درگیر شدن با مشکلات احتمالی ازدواج و فرزندآوری و مسئولیت های آن، باعث شده است که تمایلی به ازدواج نداشته باشند یا حتی در صورت ازدواج به فرزند کمتر یا حتی پرهیز از فرزندآوری و پر کردن جای خالی آن با حیوان خانگی فکر کنند که نمود بارز نوعی خودخواهی نیز هست و جامعه شناسان باید در این حوزه کار ویژه و بررسی هایی برای آسیب شناسی و کاهش این مشکل انجام دهند.

وی با تاکید بر اینکه زوجینی که سن بیش از ۳۵ سال دارند حتما اگر بعد از ۶ ماه بارداری صورت نگرفت به مراکز درمان ناباروری برای بررسی مسئله مراجعه کنند، گفت: ناباروری به دو شکل اولیه و ثانویه اتفاق می افتد. در شکل ناباروری اولیه زوجین از ابتدا با مشکل ناباروری مواجه هستند ولی در ناباروری ثانویه، فاصله گذاری زیاد بین فرزند اول و دوم، آلودگی ها، شرایط روحی و روانی جامعه و ... از عواملی هستند که باعث بروز ناباروری ثانویه در افراد می شوند.

جنابی اظهار کرد: این تصور که فرصت بانوان برای باردار شدن بواسطه تعداد زیاد تخمک ها در بدن بسیار زیاد است درست نیست، چراکه بانوان در طول عمر خود به مرور تعداد زیادی از این تخمک ها را از دست می دهند، از طرفی باردار شدن نسل های گذشته در سنین بالا نیز دلیلی بر تحقق این مهم در نسل امروز نیست و نباید به این مسئله امیدوار بود چراکه نوع تغذیه و سبک زندگی نسل های پیشین با نسل امروز متفاوت بوده است.

وی با بیان اینکه درصد افراد مبتلا به یائسگی زودرس در استان مرکزی بسیار بالاست اظهار کرد: در این افراد در سنین زیر ۴۰ سال عملکرد تخمدان کاهش پیدا می کند و بدن نمی تواند استروژن و پروژسترون به میزان کافی آزاد کند به همین دلیل در ازدواج هایی که در سنین بالا انجام شده به محض ازدواج باید برای فرزندآوری اقدام شود. در حال حاضر تعداد زیادی از زنان بالای ۴۰ سال امکان فرزندآوری را از دست داده اند.

جنابی افزود: علیرغم اینکه تخمک اهدایی و جنین اهدایی، روش های موجود برای فرزندآوری هستند، اما این واقعیت وجود دارد که در صورت استفاده از این روش ها، ژنتیک فرد اهداکننده در فرزند رشد و تبلور پیدا خواهد کرد و این مسئله در دوران نوجوانی و جوانی این فرزندان می تواند عامل بروز مسئله جامعه شناختی در میان فرزندان و والدین بویژه پدران شود و حتی در مواردی بحث ارث برای این فرزندان مسئله ساز می شود و در مواردی نیز فرزندانی که حاصل تخمک یا جنین اهدایی هستند ممکن است در دوران جوانی و نوجوانی تصمیم بگیرند مادر ژنتیکی خود را پیدا کنند که این مسئله نیز مشکل ساز است. تمامی این مشکلات را با ازدواج به موقع می توان برطرف و از بروز آنها پیشگیری کرد.

وی با تاکید بر اینکه باید سن ناباروری را پایین بیاوریم تا خانواده ها از فرصت ژنتیکی خود برای فرزندآوری بهره مند شوند، گفت: در حال حاضر مشکل پلی کیستیک، فیبروم، میوم، یائسگی زودرس و اندومتریوز در استان بسیار افزایش پیدا کرده است که همگی از عوامل ناباروری هستند و به سنین جوانی زیر ۳۰ سال رسیده است.

جنابی با تاکید بر اینکه بانوان باید ذخیره تخمدان و میزان هورمون های استروژن و پروژسترون خود را چک کنند تا اگر در معرض خطر یائسگی زودرس هستند درمان دارویی را آغاز کنند، افزود: کاهش ذخیره تخمدان در سنین بالا طبیعی است ولی در موارد بروز این مسئله در سنین پایین، درمان ضروری است. به فاصله بین فرزندان نیز باید توجه شود و همچنین، خانواده ها شرایط ازدواج پسران با زنان هم نسل خود را فراهم کنند تا تبعات کاهش فرزندآوری گریبانگیر آنها نشود.

وی اظهار کرد: آگاهی های بسیاری از مردان امروزی درخصوص فرزندآوری بسیار پایین و در حد نسل گذشته است و این معضل بسیار مهمی است که باید برای رفع آن چاره اندیشی شود. در درمان ناباروری نیز مرد و زن باید همزمان بررسی و درمان شوند ولی در جامعه ما مردان براحتی رضایت به انجام آزمایش های مربوطه و درمان نمی دهند و حتی حاضر نمی شوند بپذیرند که مشکل از آنهاست. تصور آنها این است که زنان عامل ناباروری هستند.

جنابی اظهار کرد: آزمایش اسپرم یک آزمایش روتین، ساده و معمولی است که در هر آزمایشگاهی قابل انجام است اما بهتر است در مراکز درمان ناباروری انجام شود. این آزمایش نشان می دهد که مرد قدرت باروری را داراست یا خیر. این آزمایش به تشخیص به موقع ناباروری و درمان به موقع کمک می کند و باید از دوران مدرسه و دانشگاه، پسران جوان را در خصوص اهمیت این آزمایش آگاه کرد.

وی گفت: اسپرم از سلول های بسیار حساس به گرما و سرماست و بیماری هایی که تب شدید ایجاد می کنند، حتی در کودکی یا استفاده از برخی داروها بویژه داروهای پوست و مو که بسیار جذب می شوند، می توانند تاثیر منفی بر ساخت اسپرم داشته باشند. اگر تعداد اسپرم در هر سی سی از ۱۵ میلیون کمتر شود یا تحرک آنها از حد مشخصی کمتر باشد یا شکل آنها درست نباشد نشانگر ناباروری در مردان است و می توان با درمان این عوامل، از مسئله ناباروری پیشگیری کرد، بویژه اینکه مردان براحتی استفاده از اسپرم اهدایی را نمی پذیرند.

جنابی تاکید کرد: باید خطرات باروری های آزمایشگاهی را باید در نظر گرفت چراکه بانوان در این نوع باروری ها داروهای هورمونی را با دُز بالا دریافت می کنند و این تغییرات شدید هورمونی، تاثیرات نامطلوبی را بر سلامت مادر می گذارد که حتی ممکن است، بروز برخی سرطان ها باشد.

وی افزود: مجمتع درمانی جهاد دانشگاهی دوره های آموزشی را در شهرستان ها در این حوزه ها برگزار می کند. این آموزش ها باید در دبیرستان ها آغاز شود تا نسل جدید آگاهی لازم را پیدا کنند تا در آینده درگیر هزینه های مالی و اجتماعی بسیار زیاد ناباروری نشوند.

انتهای پیام