به گزارش ایسنا، در روزهای اخیر تصمیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر دستور به پنتاگون برای آغاز دوباره آزمایش‌های هسته‌ای در «شرایط برابر» با روسیه و چین، واکنش‌های گسترده‌ای را در محافل سیاسی و حقوقی جهان برانگیخته است.
بسیاری این اقدام را تهدیدی برای نظام بین‌المللی کنترل تسلیحات و بازگشت به فضای رقابت تسلیحاتی دوران جنگ سرد می‌دانند.
در همین زمینه، خبرنگار ایسنا در گفت‌وگویی با «رضا نصری»، کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل، ابعاد سیاسی، حقوقی و بین‌المللی این تصمیم را بررسی کرده است.
نصری معتقد است که دستور ترامپ برای ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای را باید اقدامی نمایشی، سیاسی و مبتنی بر انگیزه‌های شخصی دانست.
وی با بیان این که «این تصمیم نه‌تنها کمکی به امنیت آمریکا نمی‌کند، بلکه باعث تضعیف نظام عدم اشاعه، تشدید رقابت تسلیحاتی و افزایش بی‌ثباتی جهانی خواهد شد»، خاطرنشان کرد: درواقع، این اقدام بیش از هر چیز بازتابی از سبک سیاست‌ورزی شخصی ترامپ است؛ سبکی که بر مبنای نمایش قدرت و بهره‌برداری داخلی از بحران‌های بین‌المللی شکل گرفته است.
از نظر فنی آمریکا هیچ نیازی به انجام آزمایش‌های هسته‌ای جدید ندارد
رضا نصری در پاسخ به این سوال که اخیرا ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به پنتاگون دستور داده آزمایش سلاح‌های هسته‌ای را «در شرایط برابر» با روسیه و چین آغاز کند، اهداف ترامپ از این موضوع چیست؟ گفت: ترامپ این اقدام را پاسخی به آزمایش‌های اخیر روسیه و گسترش سریع زرادخانه هسته‌ای چین معرفی کرده است، اما واقعیت آن است که از نظر فنی آمریکا هیچ نیازی به انجام آزمایش‌های هسته‌ای جدید ندارد.
وی با بیان این که زیرساخت‌های فعلی، فناوری‌های شبیه‌سازی و داده‌های حاصل از دهه‌ها آزمایش گذشته برای حفظ و ارتقای توان بازدارندگی هسته‌ای این کشور کفایت می‌کند، افزود: تصمیم به ازسرگیری آزمایش‌ها بیش از هر چیز ناشی از محاسبات سیاسی و روانی است.
هدف اصلی ترامپ ایجاد برتری در مذاکرات بین‌المللی در برابر رقبایی مانند چین و روسیه است
نصری با بیان این که «هدف اصلی ترامپ از صدور این دستور، نمایش قدرت و ایجاد برتری در مذاکرات بین‌المللی در برابر رقبایی مانند چین و روسیه است، خاطرنشان کرد: در عرصه داخلی نیز، این اقدام با انگیزه‌های سیاسی همراه است. ترامپ همواره تلاش کرده خود را به‌عنوان رهبر مقتدر و مدافع امنیت ملی آمریکا معرفی کند و در این مسیر، به اقدامات نمایشی گرایش دارد. معمولاً روسای‌جمهور آمریکا می‌کوشند دکترین خاصی را در سیاست خارجی به نام خود ثبت کنند. ترامپ نیز می‌خواهد سیاست «صلح از طریق قدرت» به عنوان «دکترین ترامپ» شناخته شود. از این رو، از اتخاذ تصمیم‌هایی که جلوه‌ای پرهیاهو دارند ابایی ندارد.
وی افزود: در واقع، یکی از ویژگی‌های برجسته سیاست خارجی ایالات متحده در دوران ترامپ این است که بیش از هر عامل ساختاری یا نهادی، از خصوصیات شخصیتی خود او سرچشمه می‌گیرد. تصمیم‌ها و اقداماتش بر پایه انگیزه‌های شخصی، نیاز به نمایش قدرت و ملاحظات سیاسی داخلی شکل می‌گیرند، نه بر اساس ارزیابی‌های امنیتی دقیق یا منافع راهبردی کشور. به بیان دیگر، سیاست خارجی در این دوره، بیش از آنکه محصول فرایند تصمیم‌گیری جمعی و کارشناسی باشد، بازتابی از سبک فردی و رویکرد لحظه‌ای ترامپ است.
نصری با بیان این که «افرادی که در مناصب کلیدی سیاست خارجی و امنیتی منصوب شده‌اند نیز، عموماً افراد مطیعی هستند که با چارچوب فکری او هماهنگی کامل دارند و تصمیماتش را بدون چالش یا بررسی جدی اجرا می‌کنند»، افزود: این تمرکز قدرت در تصمیم‌گیری، فضای سیاست خارجی آمریکا را از تعادل و ثبات تهی کرده است و از این رو می‌تواند برای ثبات و امنیت بین‌المللی بسیار بحران‌آفرین باشد.
دستور ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای بدون تردید با روح و هدف نظام بین‌المللی کنترل تسلیحات در تعارض است
این پژوهشگر عرصه بین‌الملل در پاسخ به این سوال که آیا این موضوع با معاهده پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای که آمریکا آن را امضا کرده، مغایرت ندارد؟ خاطرنشان کرد: دستور ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای بدون تردید با روح و هدف نظام بین‌المللی کنترل تسلیحات در تعارض است. ایالات متحده پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) را در سال ۱۹۹۶ امضا کرد، هرچند آن را تا امروز به تصویب نرسانده است. بعضی تحلیل‌گران معتقدند از منظر فنی، تا زمانی که معاهده لازم‌الاجرا نشده باشد، دولت امضاکننده از تعهد الزام‌آور معاهده برخوردار نیست، اما حقیقت این است که در چارچوب حقوق معاهدات، «امضا» به خودی خود تعهد ایجاد می‌کند که دولت از اقداماتی که مغایر با هدف و مقصود معاهده است خودداری کند.
نصری با بیان این که «بر اساس این اصل، بازگشت به آزمایش‌های هسته‌ای را می‌توان نقض حسن‌نیت و عدول از این معاهده دانست»، ادامه داد: افزون بر این، آمریکا عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) نیز هست و طبق ماده ۶ آن، متعهد است با حسن نیت برای توقف مسابقه تسلیحاتی و دستیابی به خلع سلاح کامل تلاش کند. هرگونه بازگشت به آزمایش، برخلاف جهت این تعهد است و نشان می‌دهد ایالات متحده نه‌تنها در مسیر خلع سلاح پیشرفتی نداشته، بلکه به‌سمت احیای رقابت هسته‌ای حرکت می‌کند. این اقدام از منظر حقوق بین‌الملل، اگرچه نقض صریح CTBT محسوب نمی‌شود، اما نقض آشکار تعهد عرفی به خویشتنداری و حسن نیت در اجرای اهداف NPT و تضعیف یکی از ارکان اصلی رژیم عدم اشاعه جهانی است.
اقدام برای احیای آزمایش‌های هسته‌ای نمونه روشنی از تناقض و معیارهای دوگانه در رفتار قدرت‌های هسته‌ای است
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که ترامپ در حالی دستور به انجام این کار داده که در خرداد ماه به فعالیت‌های هسته‌ای ایران حمله کرد، این تناقض را چه طور ارزیابی می کنید؟ افزود: این اقدام از سوی دولت آمریکا، نمونه روشنی از تناقض و معیارهای دوگانه در رفتار قدرت‌های هسته‌ای است. ایالات متحده سال‌هاست ایران را به نقض تعهدات خود در چارچوب معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای متهم می‌کند، در حالی‌که خود به‌طور مستمر در حال نقض همان معاهده است. همانطور که ذکر شد، بر اساس ماده ششم ان‌پی‌تی، کشورهای دارای سلاح هسته‌ای موظفند با حسن نیت برای توقف مسابقه تسلیحاتی و خلع سلاح کامل مذاکره و اقدام کنند؛ حال اینکه دهه‌هاست همه آن‌ها در حال مدرن‌سازی زرادخانه‌های هسته‌ای خود هستند و گاه از اینکه مجهز به نسل‌های جدید این سلاح‌های کشتار جمعی شده‌اند با افتخار سخن می‌گویند. دستور اخیر ترامپ به از سرگیری آزمایشات نیز در واقع یکی دیگر از مصادیق نقض سیسماتیکی است که سال‌هاست جریان دارد.
نصری با بیان این که «اقدام اخیر آمریکا از منظر نقض رژیم عدم اشاعه حائز اهمیت است، اما اهمیت این موضوع برای ایران در آن است که ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی با استناد به ادعای نقض معاهده ان. پی. تی از سوی ایران، کشور را تحریم کرده‌اند و حتی اقدام نظامی اخیر علیه تأسیسات هسته‌ای ایران را توجیه می‌کنند»، خاطرنشان کرد: تلاش آن‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم موسوم به «ماشه» نیز بعضاً بر پایه همین ادعا انجام شد. درواقع، دولت‌هایی که خود مرتکب نقض معاهده شده‌اند، نمی‌توانند دیگران را به همان اتهام مورد بازخواست قرار دهند. بر اساس اصل «دست پاک» در حقوق بین‌الملل، طرفی که خود به تعهداتش پایبند نیست، صلاحیت طرح چنین ادعاهایی را ندارد. بالطبع، اقداماتی هم که بر مبنای این ادعا صورت می‌دهد، فاقد وجاهت قانونی است. از این رو، مهم است هم به آمریکا یا سایر قدرت‌های هسته‌ای که در چارچوب مقاصد سیاسی و راهبردی خود - ایران را به دروغ متهم به نقض معاهده می‌کنند، یادآور شد که آن‌ها خود از اصلی‌ترین ناقضان اهداف و اصول بنیادین ان. پی. تی هستند.
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: در این زمینه، پرونده‌ای که می‌تواند یادآوری شود، دعوای جزایر مارشال علیه قدرت‌های هسته‌ای است که در سال ۲۰۱۴ در دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح شد. جزایر مارشال، کشوری کوچک در اقیانوس آرام که در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ هدف چندین آزمایش هسته‌ای آمریکا قرار گرفته بود، در سه دادخواست جداگانه علیه بریتانیا، هند و پاکستان و نیز به‌صورت نمادین علیه سایر قدرت‌های هسته‌ای از جمله ایالات متحده، فرانسه، چین، روسیه و کره شمالی شکایت کرد. مبنای شکایت، نقض ماده ششم معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و تعهد عرفی همه دولت‌ها به مذاکره برای خلع سلاح کامل بود. در این پرونده، جزایر مارشال استدلال کرد که قدرت‌های هسته‌ای به تعهد خود برای انجام مذاکرات مؤثر با حسن نیت جهت دستیابی به خلع سلاح عمل نکرده‌اند و با ادامه توسعه و مدرن‌سازی زرادخانه‌های خود، عملاً ماده ششم ان‌پی‌تی را نقض کرده‌اند.
اعتقاد ایران مبنی بر نقض تعهدات خلع سلاح از سوی قدرت‌های هسته‌ای مبتنی بر استدلال حقوقی است
نصری با بیان این که «دیوان در سال ۲۰۱۶ به دلایل صلاحیتی وارد بررسی ماهوی شکایت‌ها نشد، اما در آرای جداگانه و نظرات مخالف قضات، به صراحت تأکید شد که تعهد مندرج در ماده ششم، یک تعهد حقوقی الزام‌آور است و بی‌توجهی قدرت‌های هسته‌ای به آن، نقض یک تعهد بین‌المللی محسوب می‌شود»، خاطرنشان کرد: اشاره به این پرونده در سطح رسانه‌ها اهمیت دارد چون نشان می‌دهد اعتقاد ایران مبنی بر نقض تعهدات خلع سلاح از سوی قدرت‌های هسته‌ای صرفاً یک موضع سیاسی نیست، بلکه مبتنی بر استدلال حقوقی و دارای پشتوانه در رویه قضایی بین‌المللی است.
نصری همچنین در پاسخ به این سوال که واکنش‌های صورت گرفته به این تصمیم ترامپ را چه طور ارزیابی می‌کند آیا مخالفت‌های صورت گرفته می‌تواند بازدارنده باشد؟ گفت: در داخل آمریکا، برخی کارشناسان هسته‌ای گفته‌اند که این اقدام هیچ توجیه فنی، نظامی یا سیاسی ندارد و می‌تواند باعث آغاز زنجیره‌ای از آزمایش‌ها در روسیه و چین شود و پیمان NPT را تضعیف کند. برخی تاکید کرده‌اند که این اقدام غیرضروری هزینه‌های هنگفتی به کنگره تحمیل می‌کند. در کنگره نیز برخی نماینده‌ها و سناتورها اقدام به معرفی لایحه‌هایی برای توقف این دستور کرده‌اند.
وی افزود : اما در مجموع، تصمیم نهایی با شخص ترامپ خواهد بود.
انتهای پیام
نظرات