ارزش خانه‌های تاریخی اما ریشه در ابعاد اقتصادی صرف ندارد؛ بلکه در حافظه جمعی و هویت مکانی مردم این خطه نهفته است. معماری این خانه‌ها که با عناصر هوشمندانه اقلیمی نظیر حیاط‌های مرکزی، ایوان‌های بلند و استفاده از بادگیرها شکل گرفته، تجلی هنر بومی و دانش نیاکان ما در سازگاری با محیط خراسان است. نابودی این شواهد عینی به معنای قطع ارتباط نسل‌های جدید با ریشه‌های معماری و فرهنگی‌شان خواهد بود و شهرهای ما را به مجموعه‌ای بی‌روح و فاقد تمایز تبدیل می‌کند. از دست دادن این بناها، محو شدن دانش نهفته در سبک زندگی گذشته است.

یک کارشناس مرمت و احیای بناهای تاریخی در جنوب خراسان رضوی، گفت: احیای خانه‌های تاریخی خراسان رضوی این میراث فرهنگی نه تنها به حفظ هویت تاریخی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به توسعه اقتصادی و فرهنگی منطقه نیز منجر شود.

محمد یاوری با تأکید بر اینکه احیای خانه‌های تاریخی در شهرهای مختلف خراسان رضوی یک ضرورت است، اظهار کرد: این فرآیند باید به عنوان یک «سرمایه‌گذاری پایدار» در نظر گرفته شود. نگاهی که احیای بناهای تاریخی را هزینه می‌داند، نگاهی تقلیل‌گرایانه است.

وی با بیان اینکه احیای این خانه‌ها می‌تواند به عنوان یک «مقصد فرهنگی ثانویه» عمل کند، تصریح کرد: این کار تجربه گردشگران را غنی‌تر کرده و به اقتصاد محلی رونق می‌بخشد.

وی توضیح داد: اقتصاد میراث فرهنگی اقتصادی چند بُعدی است و وقتی یک خانه تاریخی مانند خانه داروغه یا خانه توحیدی در نیشابور احیا می‌شود، می‌توان برای آن کارکردهای جدید و درآمدزا تعریف کرد. این کارکردها می‌توانند شامل تبدیل بنا به اقامتگاه بوم‌گردی، رستوران سنتی، فروشگاه صنایع‌دستی یا آتلیه هنری باشند.

این کارشناس مرمت و احیای بناهای تاریخی، اظهار کرد: این نوع احیا به اشتغال‌زایی مستقیم منجر می‌شود و از نگهبان و مرمت‌گر گرفته تا آشپز، راهنما و مدیر فروش، همه از این فرآیند بهره‌مند می‌شوند. به این ترتیب، یک بنای متروکه که پیش‌تر بار مالی برای میراث فرهنگی به حساب می‌آمد، به یک واحد اقتصادی فعال و زاینده تبدیل می‌شود.

یاوری با تأکید بر اینکه احیای خانه‌های تاریخی در خراسان رضوی نه تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند فرصت‌های اقتصادی و فرهنگی جدیدی را ایجاد کند؛ معتقد است: این اقدام می‌تواند به عنوان پلی میان حافظه تاریخی و آینده‌ای پایدار عمل کرده و به توسعه همه‌جانبه این استان کمک کند.

احیای خانه‌های تاریخی یک راهبرد هوشمندانه برای تلفیق میراث فرهنگی با توسعه پایدار

احیای خانه‌های تاریخی در خراسان رضوی یک راهبرد هوشمندانه برای تلفیق میراث فرهنگی با توسعه پایدار است؛ هرچند این مسیر با چالش‌هایی همراه است، اما با عزم ملی، مشارکت مردمی و مدیریت خلاق، می‌توان این گنجینه‌های به خواب رفته را به کانون‌های پویای زندگی و اقتصاد معاصر تبدیل کرد و جلوه‌ای نو به چهره فرهنگی این استان بخشید.

محمد نظام‌آبادی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بردسکن، در گفت و گو با ایسنا با تأکید بر پتانسیل‌های مغفول مانده این شهرستان، حفاظت از خانه‌های تاریخی و بناهای فاخر منطقه را نه صرفاً یک وظیفه فرهنگی، بلکه یک ضرورت اقتصادی برای توسعه پایدار دانست و گفت: خانه‌های تاریخی و بافت‌های ارزشمند در بردسکن، سرمایه‌هایی هستند که در صورت احیا و بهره‌برداری صحیح، می‌توانند چرخ‌های اقتصاد محلی را به حرکت درآورند.

وی بیان کرد: هر خانه مرمت شده، یک واحد اقامتی بالقوه، یک کارگاه صنایع‌دستی مولد، یا یک مرکز فرهنگی زنده است. این‌ پل‌ها به سوی آینده‌ای هستند که بر پایه هویت خودمان بنا شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بردسکن، در تشریح مشکلات موجود، کمبود اعتبارات متمرکز دولتی را یکی از موانع اصلی دانست و افزود: میراث فرهنگی یک حوزه سرمایه‌بر است و اعتبارات تخصیص یافته، متأسفانه تنها کفاف کارهای اضطراری و محوطه‌سازی‌های اولیه را می‌دهد. برای مرمت‌های جامع و تخصصی، ما نیازمند یک تغییر اساسی هستیم.

وی با تأکید بر اینکه حل این مشکل تنها از طریق مدل مشارکتی امکان‌پذیر است، افزود: می‌توانیم بناهای واجد شرایط را با حفظ اصالت، به بخش خصوصی توانمند و علاقه‌مند واگذار کنیم تا با کاربری‌های جدید مانند اقامتگاه‌های بوم‌گردی، رستوران‌های سنتی یا گالری‌ها، احیا شوند.

نظام‌آبادی با اشاره به وجود ۲۷۴ اثر تاریخی، مذهبی و فرهنگی در سطح شهرستان، از تلاش‌ها برای ثبت ۲۴ اثر جدید در فهرست آثار ملی خبر داد و افزود: هر اثری که به ثبت ملی می‌رسد، از یک سو دارای شناسنامه هویتی قوی می‌شود و از سوی دیگر، دست عوامل مخرب و حفاران غیرمجاز از آن کوتاه‌تر می‌شود.

وی همچنین به اهمیت حفظ عناصر غیرملموس در کنار بناها اشاره کرد و افزود: حفاظت از رباط کبودان، مناره فیروزآباد یا برج کشمر بدون احیای خاطرات و روایت‌های مردمی پیرامون آن‌ها کامل نیست. ما باید به موازات مرمت فیزیکی، روایت‌های تاریخی و فرهنگی را نیز مستندسازی و زنده نگه داریم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بردسکن، نگاه به بردسکن را تنها به عنوان یک مقصد زیارتی محدود ندانست و گفت: جاذبه‌های طبیعی بکر شهرستان از جمله کفه نمکی و کوهپایه‌ها در کنار پتانسیل‌های تاریخی، ما را به یک مقصد گردشگری ترکیبی تبدیل می‌کند. احیای بناهای تاریخی، به ویژه تبدیل آن‌ها به اقامتگاه‌ها، ضامن ماندگاری بیشتر مسافران در منطقه و تزریق مالی به حوزه خدمات خواهد بود. وظیفه ما این است که با سرعت بیشتری این زیرساخت‌های هویتی را آماده کنیم.

احیای خانه‌های تاریخی؛ ضرورتی برای حفظ هویت و فرهنگ

احیای خانه‌های تاریخی در شهرهای خراسان رضوی تنها به جنبه‌های اقتصادی محدود نمی‌شود و ارزش‌های ذاتی و فرهنگی عمیقی دارد که نابودی آن‌ها را به تهدیدی جدی تبدیل می‌کند.

 سارا موسوی، کارشناس ارشد میراث فرهنگی، در ادامه به اهمیت این بناها اشاره کرد و گفت: ارزش اصلی این خانه‌ها در «حافظه جمعی» و «هویت مکانی» جامعه نهفته است.

وی افزود: این بناها تجسمی از سبک زندگی، باورها و هنر مردمان این خطه هستند و معماری آن‌ها که شامل عناصری چون «حیاط مرکزی»، «حوض و باغچه»، «ایوان‌های بلند» و «بادگیرها» می‌شود، پاسخی هوشمندانه به اقلیم خاص خراسان است.

موسوی هشدار داد: از بین رفتن این بناها به معنای قطع ارتباط نسل جدید با دانش و هنر نیاکان‌شان خواهد بود. هنگامی که یک شهر هویت تاریخی خود را از دست می‌دهد، به مجموعه‌ای بی‌روح و تکراری از ساختمان‌های مدرن تبدیل می‌شود که هیچ ویژگی منحصر به فردی ندارند.

این کارشناس میراث فرهنگی همچنین بر لزوم توجه به خانه‌هایی که از «اهمیت تاریخی» بیشتری برخوردارند و مرتبط با شخصیت‌های برجسته یا دارای «ویژگی‌های معماری منحصر به فرد» هستند، تأکید کرد و افزود: مدل اجرایی احیای این بناها باید از یک رویکرد مشارکتی پیروی کند.

وی با بیان اینکه دولت، به ویژه سازمان میراث فرهنگی، باید نقش «تنظیم‌گر و ناظر» را ایفا کرده و بخش عمده‌ای از اجرا و سرمایه‌گذاری را به بخش خصوصی متعهد و دغدغه‌مند واگذار کند، گفت: این مشارکت می‌تواند به شکل خصوصی یا واگذاری حق بهره‌برداری با نظارت فنی صورت پذیرد. همچنین، استفاده از فناوری‌های نوین مرمت و به کارگیری نیروهای متخصص بومی از کلیدهای موفقیت در این فرآیند به شمار می‌رود.

یکی از چالش‌های بزرگ در این زمینه، ناآگاهی عمومی است. بسیاری از مالکان بناهای تاریخی به دلیل عدم آگاهی، تمایل به تخریب آن‌ها و ساخت آپارتمان‌های جدید دارند.

موسوی راه‌حل این معضل ناآگاهی عمومی را در فرهنگ‌سازی و آموزش از پایه دانست و پیشنهاد داد: باید از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، برگزاری تورهای عمومی از خانه‌های تاریخی و برنامه‌های آموزشی در مدارس، حس تعلق و افتخار به این بناها را در مردم تقویت کرد.

وی با بیان اینکه احیای خانه‌های تاریخی در خراسان رضوی نه تنها به حفظ میراث فرهنگی و هویت تاریخی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به ایجاد آگاهی و مشارکت عمومی در حفظ این گنجینه‌های ارزشمند منجر شود، اظهار کرد: این فرآیند نیازمند همکاری تمامی نهادها و فعالان اجتماعی برای ایجاد فرهنگی پایدار در راستای حفظ این میراث است.

این کارشناس ارشد میراث فرهنگی، با تأکید بر اینکه احیای خانه‌های تاریخی در شهرهای خراسان رضوی یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است، گفت: این کار تنها مرمت یک بنای قدیمی نیست؛ بلکه احیای یک حافظه، زنده کردن یک اقتصاد و بازسازی یک هویت است.

وی با اشاره به اینکه اگر امروز برای نجات این میراث چاره‌اندیشی نکنیم، فردا ممکن است خیلی دیر شده باشد، تصریح کرد: ما در قبال این امانت گران‌بها که از گذشتگان به ما رسیده، مسئولیتی در برابر آیندگان داریم. حفظ این پل ارتباطی بین نسل‌ها ضروری است تا نسل‌های آینده نیز بتوانند با ریشه‌های خود ارتباط برقرار کنند.

احیای خانه‌های تاریخی در خراسان رضوی به عنوان یک ضرورت غیرقابل انکار مطرح می‌شود که فراتر از جنبه‌های اقتصادی، به حفظ هویت فرهنگی و تاریخی این استان کمک می‌کند. این بناها، با تجسم سبک زندگی و هنر مردمان این خطه، نه تنها به عنوان گنجینه‌های معماری شناخته می‌شوند، بلکه حافظه جمعی و پیوند نسل‌های مختلف با تاریخ را نیز تضمین می‌کنند.

نکته کلیدی در این فرآیند، فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی است تا مردم به ارزش‌های این بناها پی برده و به عنوان حافظان اصلی آن‌ها عمل کنند. در نهایت، حفظ و احیای این بناها نه تنها یک وظیفه فرهنگی، بلکه یک نیاز اجتماعی و اقتصادی است که می‌تواند به شکوفایی آینده خراسان رضوی کمک کند. این تلاش‌ها نیازمند همکاری همه‌جانبه نهادها و افراد است تا نسل‌های آینده نیز بتوانند با ریشه‌های خود ارتباط برقرار کنند و از این میراث گران‌بها بهره‌مند شوند.

انتهای پیام