دکتر محمدهادی فرح‌زادی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن تاکید بر این که مصرف مواد مخدر (حتی ماری‌جوانا)، الکل، داروهای آرام‌بخش و حتی مشکلات روحی مانند افسردگی یا اضطراب شدید، مغز افراد را دقیقاً در لحظات حساس رانندگی از کار می‌اندازند، تصریح کرد: سازمان جهانی بهداشت می‌گوید هر سال بیش از یک میلیون انسان در تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند.

وی با بیان این که رانندگی فعالیتی بسیار پیچیده است، گفت: مغز فرد راننده باید همزمان سرعت، فاصله، علائم و حرکات سایر خودروها را پایش کند و این فرآیند به چیزی به نام «تمرکز بالا و تصمیم‌گیری سریع» نیاز دارد و لذا هر عاملی که این توانایی مغز را مختل کند، ریسک یک اشتباه مرگبار را افزایش می‌دهد و متأسفانه، اعتیاد، مصرف مواد و اختلالات روانی درمان‌نشده مانند یک «نقص فنی نامرئی» در مغز راننده عمل می‌کنند و درست در لحظه نیاز، توانایی قضاوت را در او از بین می‌برند.

مواد غیرقانونی و الکل؛ رانندگی با تأخیر

فرحزادی با اشاره به مواد غیرقانی و الکل، عنوان کرد: مواد مختلف به شیوه‌های گوناگونی رانندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند به عنوان مثال الکل، عامل اصلی و شناخته‌ شده‌ای است که باعث کندی در زمان واکنش (فاصله گرفتن از ترمز گرفتن تا عمل کردن) و قضاوت اشتباه در مورد سرعت و فاصله می‌شود.

وی افزود: مواد افیونی مانند تریاک و هروئین نیز با ایجاد خواب‌آلودگی شدید، کاهش هوشیاری و تاری دید، راننده را در معرض خطر «خواب رفتن لحظه‌ای» یا «نادیده‌گرفتن علائم حیاتی» قرار می‌دهند.

این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان این که مصرف شیشه و محرک‌ها(آمفتامین‌ها) باعث تکانشگری شدید، رفتارهای پرخاشگرانه و یک توهمِ در کنترل می‌شوند، گفت: در این صورت، راننده با سرعت غیرمجاز می‌رود و خطر را به‌درستی درک نمی‌کند.

وی همچنین به تاثیر مصرف حشیش و گل(Cannabis) در هنگام رانندگی نیز اشاره و بیان کرد: این ماده توانایی مغز برای پردازش همزمان چند اطلاعات را مختل می‌کند و راننده حواسش پرت می‌شود و نمی‌تواند همزمان به آینه، سرعت و مسیر توجه کند.

فرحزادی یادآور شد: خطرناک‌ترین حالت، مصرف همزمان چند ماده مثل الکل و ماری‌جواناست که این ترکیب‌ها اثر یکدیگر را چندین برابر می‌کنند.

سلامت روان؛ وقتی حال دل شما خوب نیست

این متخصص مطالعات اعتیاد در ادامه با اشاره به این که حال روحی افراد نیز مستقیماً بر مهارت‌های رانندگی تأثیر می‌گذارد، ابراز کرد: عارضه‌ای مانند افسردگی شدید، باعث کندی در تفکر، خستگی مفرط و کاهش انگیزه می‌شود به طوری که راننده افسرده نمی‌تواند به‌موقع حواسش به علائم جاده‌ای باشد یا سریع واکنش نشان دهد.

وی عوارضی مانند اضطراب و استرس مزمن را نیز عامل بروز واکنش‌های ناگهانی و غیرمنطقی دانست و گفت: در این صورت، فرد مدام در حالت تدافعی است و ممکن است در لحظات حساس، تمرکز خود را از دست بدهد.

وی همچنین متذکر شد: افرادی که مشکل جدی در تمرکز و کنترل رفتارهای خود دارند نیز بیشتر مستعد حواس‌پرتی، تغییر مسیر ناگهانی و نادیده گرفتن قوانین هستند.

داروها؛ رانندگی در حالت قانونی اما خطرناک

فرحزادی با اشاره به معضل جدید ایمنی جاده‌ای، گفت: در حوزه مطالعات اعتیاد و سلامت، یک خطر کمتر شناخته شده به نام «مصرف داروهای مجاز تجویزی» وجود دارد که یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاست‌گذاری در ایران است.

وی به موضوع تداخلات دارویی به عنوان یک خطر پنهان نیز اشاره و اظهار کرد: بسیاری از داروهایی که برای درمان اختلالات روان‌پزشکی، مشکلات خواب یا حتی دردهای مزمن استفاده می‌شوند، عملکرد مغز را به شکلی مختل می‌کنند که کاملاً مشابه مصرف الکل است.

وی در این رابطه با تاثیر داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش(بنزودیازپین‌ها) مانند آلپرازولام، دیازپام و کلونازپام که اثر تضعیف‌کننده بر سیستم عصبی مرکزی دارند اشاره کرد و گفت: این داروها باعث خواب‌آلودگی شدید، ضعف در حافظه و کاهش قدرت قضاوت ریسک می‌شوند و این اثرات می‌تواند تا ساعت‌ها پس از مصرف، به‌ ویژه در شروع درمان یا تغییر دوز باقی بماند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی همچنان از تاثیر برخی داروهای ضدافسردگی در این رابطه گفت و تصریح کرد: بعضی از انواع داروهای ضدافسردگی (به خصوص داروهای نسل اول یا آن‌هایی که خاصیت خواب‌آوری دارند)، می‌توانند در ابتدا موجب سستی و اختلال در مهارت‌های حرکتی شوند.

وی گفت: داروهای ضددرد قوی مانند متادون نیز حتی در صورت مصرف مجاز و درمانی، با ایجاد خواب‌آلودگی و کندی عمومی، رانندگی را به‌شدت پرخطر می‌سازند.

فرحزادی در ادامه نیز پرده از یک واقعیت سیاستی مهم نیز برداشت و گفت: برخلاف الکل که با یک دستگاه ساده قابل اندازه‌گیری است، شناسایی رانندگی تحت تأثیر داروها بسیار دشوار است و اغلب نادیده گرفته می‌شود در حالی که به عنوان متخصص در این موضوع هشدار می‌دهیم؛ «یک راننده می‌تواند کاملاً قانونی، داروی تجویزی مصرف کرده باشد، اما توانایی ذهنی او برای رانندگی، از یک فرد مست کمتر باشد.»

راه‌حل‌ها؛ گذار به سیاست‌های جامع ایمنی جاده‌ای

دکتر فرحزادی در ادامه با تاکید بر این که برای کاهش تصادفات ناشی از عوامل انسانی پنهان باید از مجازات صرف به سمت مداخلات پزشکی و فناوری برویم، گفت: به عنوان مثال،  اولویت غربالگری دارو در رانندگان در این رابطه حائز اهمیت است و در این راستا باید پروتکل‌های تست جاده‌ای، علاوه بر الکل، شامل تست‌های سریع برای شناسایی داروهای آرام‌بخش و مخدری نیز باشند.

وی ادامه داد: همچنین باید در معاینات تمدید گواهینامه برای رانندگان حرفه‌ای، گزارش شفاف مصرف داروهای روان‌پزشکی ارائه شود.

وی اجبار به هشدارهای دارویی را نیز توصیه کرد و افزود: وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو باید مکلف شوند که هشدارهای مربوط به عدم رانندگی در حین مصرف داروهای پرخطر را به صورت برجسته و تصویری (نه صرفاً متنی کوچک) بر روی بسته‌بندی داروها درج کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد بر درمان به جای تنبیه در سیستم قضایی نیز تاکید کرد و گفت: باید یک سیستم ارجاع (Referral System) ایجاد شود که راننده متخلف دارای اختلال مصرف مواد یا اختلالات روانی (شامل وابستگی به داروهای تجویزی)، به جای صرفاً جریمه، الزام به پیگیری درمان تحت نظارت شود.

وی برگزاری کمپین‌های دانشگاهی را نیز در این رابطه تاثیرگذار دانست و گفت: البته دانشگاه علوم پزشکی یزد می‌تواند در این موضع پیشرو باشد و کمپین‌های آگاهی‌بخشی را با تمرکز بر «خطر رانندگی پس از مصرف داروهای خواب‌آور» و «تداخل داروها با رانندگی» راه‌اندازی کند.

فرحزادی در پایان با تاکید بر این نکته که ایمنی جاده، مسئولیت مشترک سلامت و قانون است، اظهار کرد: اعتیاد، مواد و به‌ ویژه داروها و سلامت روان، ریسک تصادفات را چندین برابر می‌کنند ولی با ارتقاء سطح آگاهی عمومی در مورد «رانندگی تحت تأثیر داروها» و اجرای سیاست‌های هوشمند، می‌توانیم جلوی بسیاری از مرگ‌ومیرهای ناشی از خطای انسانی که در حقیقت خطای سلامت روان و اعتیاد هستند را بگیریم.

انتهای پیام