متاسفانه در سال‌های اخیر خشکسالی‌های متوالی و کاهش نزولات جوی موجب شده که این تالاب‌ها، خانه پرندگان مهاجر، ماهی‌ها و گیاهان آب‌دوست، یکی‌ پس از دیگری در حال خشک شدن‌ باشند، با هر ترک در بسترشان، صدای خاموشی طبیعت بلندتر می‌شود، صدایی که اگر نشنویم، شاید دیگر چیزی برای شنیدن باقی نماند!

همدان نیز از جمله استان‌هایی بوده که تالاب‌های مختلفی اعم از طبیعی و مصنوعی در خود جای داده و این تالاب‌ها به فراخور خود با جذب گردشگران مختلف می‌توانند فرصت‌های اقتصادی برای جوامع محلی فراهم آورند، اما در چنین شرایطی که بارندگی‌ها کاهش یافته، تالاب‌های استان همدان در چه وضعیتی هستند؟ چه اقدامی برای احیاء آنان در دست انجام است؟ خشک شدن تالاب‌ها چه پیامدی خواهد داشت؟

وجود ۲۳ تالاب طبیعی و مصنوعی در همدان

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان همدان  در این‌باره به ایسنا گفت: استان همدان دارای ۲۳ تالاب طبیعی و مصنوعی و آب بند و سد بوده که از این تعداد تالاب تنها سه تالاب شامل آق‌گل ملایر، چم‌شور و پیرسلمان اسدآباد به عنوان تالاب‌های طبیعی شناخته می‌شوند.

شهرام احمدی فارسانی با اشاره به وضعیت فعلی تالاب‌های طبیعی استان همدان، تصریح کرد: خوشبختانه تالاب پیرسلمان که در اواسط تابستان امسال خشک شده بود، با توجه به فرارسیدن فصل پاییز و خاموش شدن چاه‌ها آب کشاورزی پیرامون آن، جان تازه گرفته و وضعیت آن به نسبت ماه گذشته بهتر شده است.

وی با بیان اینکه تالاب آق‌گل ملایر یک تالاب سیلابی فصلی بوده و در مواقعی که بارندگی باشد، قسمتی از آب آن از استان همدان و بخش عمده دیگر آن از سرریز بارندگی‌های استان مرکزی باید آبگیری شود، تصریح کرد: متأسفانه در چند سال گذشته هرگز تالاب آق‌گل آبگیری نشده و چون بارندگی کم بوده و آبی به تالاب در چند سال گذشته نرسیده در حال حاضر این تالاب خشک است.

وی همچنین با اشاره به تالاب چم‌شور نیز خاطرنشان کرد: تالاب چم‌شور هم یک تالاب فصلی وابسته به بارندگی‌ها بوده که این تالاب نیز به دلیل نبود بارندگی آبگیری ندارد و خشک است.

احمدی فارسانی با بیان اینکه امیدواریم و منتظریم که با شروع بارندگی‌ها این تالاب‌ها مجدد احیا شوند،  تصریح کرد: اگر چه تالاب‌های طبیعی استان در حال حاضر به دلیل کاهش بارندگی خشک هستند اما اداره کل حفاظت محیط‌زیست زیست استان همدان بیکار نبوده و اقدامات خوبی را برای احیاء تالاب‌ها در حال انجام دارد.

وی گفت: برنامه ارتباطات، آموزش، مشارکت و آگاهی افزایی (سیپا) به عنوان یکی از اهداف راهبردی در برنامه مدیریت جامع زیست بومی تالاب‌ها و نیز ظرفیت‌سازی و توانمندسازی در حوزه حفاظت و احیاء تالاب‌ها بوده که این برنامه در استان همدان نیز در حال اجراست.

مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان همدان ادامه داد: علاوه بر آن ارتقاء مشارکت مردم، کارگاه‌های توانمندسازی، مشاغل سبز و همخوان با محیط زیست نیز از دیگر مواردی بوده که در استان همدان در حال ترویج آن برای احیاء تالاب‌ها هستیم.

احمدی فارسانی همچنین اضافه کرد: آموزش کشاورزان و ذینفعان برای بهینه سازی مصارف در حوضه‌ آبخیز تالاب‌ها از دیگر اقداماتی بوده که برای کاهش فشار بر تالاب‌ها در حال انجام است.

وی در ادامه گفت: طرح مدیریت جامع زیست محیطی تالاب آق گل اجرا شده و در این رابطه همه دستگاه‌ها بر اساس این طرح مکلفند طوری اقدام کنند که سازگار با حیات تالاب باشند ضمن اینکه به طور مستمر پیگیر این موضوع هستیم و ارائه گزارش مستمر آن را از آنان درخواست کرده‌ایم.

مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان همدان با اشاره به تدوین برنامه مدیریت زیست‌بومی تالاب آق‌گل از سال ۱۳۹۸ خاطرنشان کرد: این برنامه به عنوان یک سند بالادستی به امضاء کمیته‌های برنامه‌ریزی هر دو استان مرکزی و همدان رسیده که در آن برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای احیاء تالاب و حفظ گونه‌های حیات‌وحش و گیاهی دیده شده است.

احمدی فارسانی با بیان اینکه مصوب شده که جلسات این حوزه با ریاست استاندار همدان برگزار شود، افزود: در دستور کار داریم که جلسه‌ای مشترک با مسئولان استان مرکزی برای حق‌ آبه‌ای که از استان مرکزی برای تالاب‌ آق‌گل تامین می‌شود انجام بگیرد تا اگر بارندگی اتفاق افتاد بتوانیم به احیاء تالاب کمک کنیم.

 وی همچنین بیان کرد: علاوه بر این اقدامات پیگیری و اقدامات سازه‌ای هم برای تالاب‌ها انجام داده‌ایم که از جمله آن می‌توان به اقدامات سازه‌ای در تالاب آق‌گل اشاره کرد.

احمدی فارسانی با اشاره به اقدامات سازه‌ای در تالاب آق‌گل ملایر توسط محیط زیست، اظهار کرد: برای اینکه ماندگاری آب ناشی از بارندگی‌ها را در تالاب آق‌گل افزایش دهیم برخی دریچه‌های این تالاب را بازسازی کردیم که ماندگاری آب آن بیشتر شود.

وی با بیان اینکه بحث‌های حفاظتی تالاب آق‌گل و تامین وسایلی که برای حفاظت این تالاب می‌تواند نیاز باشد با هماهنگی سازمان محیط زیست در دستور کار قرار دارد، گفت: امیدواریم در سال‌های آینده با اقدامات در حال اجرا شاهد تالاب‌هایی زنده در استان همدان باشیم.

خشک شدن تالاب‌ها پیامدهای منفی بر اکوسیستم منطقه دارد

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان هم در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وضعیت فعلی تالاب‌های طبیعی استان همدان، اظهار کرد: خاموش شدن چاه‌های کشاورزی پیرامون تالاب پیرسلمان تاثیراتی بر روی این تالاب طبیعی داشته و چشمه‌های کف تالاب شروع به جوشش کرده‌اند اما اینکه این تالاب پر شده باشد و یا به حالت قبلی خود بازگشته باشد هنوز این اتفاق نیفتاده و نیاز به زمان دارد.

مهدی صفی‌خانی بیان کرد: در عین حال این زمان بردن، در بحث بازگشت پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر به این تالاب و سایر تالاب‌های طبیعی استان که در فصل آن هستیم اثر چندانی نخواهد داشت و خیلی به بازگشت آنان کمک نمی‌کند که بخواهند بازگردند اما با این حال باید منتظر بمانیم که چه اتفاقی خواهد افتاد.

وی با بیان اینکه فعلا کماکان تالاب چم‌شور اسدآباد و آق‌گل ملایر خشک هستند، گفت: باید بارش‌های مناسب اتفاق بیفتد که این بارش‌ها بتواند زمین را مشروب کند و نیز باید در آب‌های سطحی خیلی اتفاقات دیگری رخ دهد که تالاب‌ها بتوانند احیا شوند و جان تازه بگیرند ضمن اینکه سایر زیستگاه‌های انسان‌ساخت نوسانات خود را دارند.

صفی‌خانی با اشاره به تالاب‌های طبیعی، گفت: تالاب‌ها از تاثیرات اکوسیستمی فراوانی در بحث ریزگردها تا کلیت اکوسیستم منطقه و تعدیل شرایط آب و هوایی برخوردار هستند و خشک شدن تالاب‌ها پیامد و اثرات منفی بسیاری در اکوسیستم منطقه به همراه خواهد داشت.

وی با بیان اینکه با خشک شدن تالاب‌ها تنوع زیستی منطقه را از دست می‌دهیم و شرایط اقلیمی منطقه رو به خشکی می‌رود و شرایط را برای کانون و بستر گرد و خاک فراهم می‌کند و بر کشاورزی و منابع آبی منطقه تاثیر می‌گذارد، خاطرنشان کرد: در کنار بارش نزولات آسمانی، مردم می‌توانند از نقش مؤثری در حفظ تالاب‌ها و احیاء آن برخوردار باشند که از جمله آن می‌توان به رعایت حق‌آبه تالاب، استفاده و برداشت متعارف از منابع آبی زیرزمینی و منحرف نکردن آب‌های سطحی اشاره کرد.

آبگیری تالاب پیرسلمان اسدآباد

رئیس محیط زیست شهرستان اسدآباد هم از آبگیری و زنده شدن دوباره تالاب پیرسلمان و جوشش دوباره چشمه‌های این تالاب خبر داد و اظهار کرد: با پایان فصل برداشت محصولات کشاورزی و خاموش شدن موتور چاه‌های آب در اراضی همجوار، چشمه‌های بستر تالاب که پیش‌تر تحت فشار خشکسالی و بهره‌برداری انسانی خاموش شده بودند، پیش از آغاز بارش‌های پاییزی مجدداً فعال شده و روند آبگیری تالاب آغاز شده است.

مجید اسکندری در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: تالاب‌ها نقش کلیدی در حفظ تنوع زیستی، تنظیم اقلیم منطقه‌ای و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی دارند و احیاء تالاب پیرسلمان می‌تواند الگویی برای بازنگری در سیاست‌های بهره‌برداری از منابع طبیعی در مناطق مشابه باشد.

اسکندری ضمن ابراز امیدواری نسبت به احیاء طبیعی این تالاب، خاطرنشان کرد: تداوم این روند نیازمند مدیریت اصولی منابع آبی، کاهش بهره‌برداری‌های غیرمجاز و همکاری همه‌جانبه میان بهره‌برداران محلی و نهادهای مسئول است.

وی یادآور شد: تالاب پیرسلمان در تابستان به دلیل برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، خشکسالی و گرمای شدید تابستان و کشت محصولات پرآب بر در زمین‌های زراعی خشک شده بود ضمن اینکه در اثر جارسوزی در ۶ هکتار از زمین‌های کشاورزی همجوار با تالاب نیزارهای این تالاب زیبا نیز در اواخر تابستان سوخت و به همین دلیل این تالاب حال خوشی نداشت.

اسکندری با بیان اینکه هم‌اکنون این تالاب فعال و احیا شده و جان دوباره گرفته است، خاطرنشان کرد: به استناد بند (و) ماده شش قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و مطابق آگهی رسمی شماره ۲۲۴۷۴ اردیبهشت‌ سال ۱۴۰۱ تالاب پیرسلمان به مدت پنج سال با حدود مشخص به عنوان منطقه شکارممنوع ارتقاء سطح حفاظتی یافته و هر گونه شکار، صید و تیراندازی در آن ممنوع است.

رئیس حفاظت محیط‌زیست اسدآباد با بیان اینکه تالاب پیرسلمان واقع در مجاورت امامزاده پیرسلمان جزء آثار ملی و طبیعی کشور به ثبت رسیده است، در ادامه از رشد پرنده‌پذیری سدنعمت آباد خبر داد و تصریح کرد: میزان پرنده‌پذیری تالاب پیرسلمان به عنوان زیستگاه نسبت به سال‌های گذشته کم شده است.

اسکندری اظهار کرد: برخلاف تالاب پیرسلمان، پرنده پذیری سد نعمت آباد اسدآباد رشد بسیاری داشته است به‌ طوری‌ که در سرشماری سال گذشته در تالاب پیرسلمان ۲۵۰ قطعه و برعکس آن در سد نعمت‌آباد ۱۸۰۰ قطعه پرنده مهاجر مختلف سرشماری شد که از ۱۸۰۰ قطعه پرنده مهاجر سد نعمت‌آباد، ۸۰۰ قطعه آن مرغابی سرسبز بود.

اسکندری همچنین با اشاره به اینکه تالاب چم‌شور آخرین‌بار در سیل سال ۹۸ آبگیری شده و این تالاب‌ طی این سال‌ها خشک است، تصریح کرد: این تالاب فصلی با وسعت کل ۵۰۰ هکتار واقع در ۲۵ کیلومتری اسدآباد بوده که به علت خشکسالی‌ چند سال اخیر و کاهش بارندگی‌ها طی چند سال گذشته آبگیری نشده و به نقطه‌ای کویری تبدیل شده و به عنوان یکی از کانون‌های مستعد ایجاد و تولید گردوغبار در این شهرستان به شمار می‌رود و با اندک باد و طوفان، خاک‌های فرسوده و گردوغبار از کف تالاب به سمت روستاهای منطقه چهاردولی و همچنین شهر اسدآباد بلند می‌شود.

اسکندری با بیان اینکه این تالاب فصلی در سال‌های گذشته زیستگاه پرندگان و جانوران و هر سال در بهار و پاییز پذیرای پرندگان مهاجر بسیاری نظیر فلامینگو بوده است، ادامه داد: خشکسالی‌های مداوم، چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه کشاورزان از تالاب و چرای بی‌رویه دام‌ها را می‌توان از جمله عوامل فرسایش خاک و تخریب بستر این تالاب فصلی دانست.

وی با اشاره به اینکه تالاب فصلی چم‌شور زیستگاه مناسبی برای پرندگان بود و از طرفی آب تالاب نیازهای آبی زمین‌های کشاورزی اطراف را تأمین می‌کرد، یادآور شد: با توجه به خشک بودن تالاب در حال حاضر در این تالاب فصلی پرندگان و جانورانی که هر ساله در حوضه آبی تالاب در حال زیست بودند، وجود ندارند.

اسکندری گفت: قورباغه، لاک‌پشت خزری، مار آبی، حواصیل خاکستری، اگرت سفید بزرگ، درنا، غاز خاکستری، اردک سر سبز، خوتکا، زنبور خور، زاغی، کلاغ، گنجشک، چوب پا، خروس کولی، آبچلیک پا سرخ، کاکایی سر سیاه، پرستو دریایی، اوست، اکراس، لک لک و انواع کرم از پرندگان و جانورانی بودند که از این تالاب به عنوان زیستگاه استفاده می‌کردند.

به گزارش ایسنا، امیدواریم با بارش‌های مناسب امسال بتوانیم زنده بودن و حیات اکوسیستمی تالاب‌های استان همدان را شاهد باشیم.

انتهای پیام